Phần IV

Chương - 6 -




Thời gian gần đây Piotr không mấy khi gặp vợ diện đối diện. Ở
Petersburg cũng như ở Moskva, nhà chàng bao giờ cũng đông khách. Đêm
hôm xảy ra cuộc đấu súng, Piotr không vào phòng ngủ, và như trước kia
chàng vẫn hay làm, chàng ở lại trong căn phòng làm việc rộng thênh
thang của cha chàng ngày xưa, trong căn phòng đó ông cụ đã qua dời.
Chàng ngả lưng xuống đi-văng và muốn ngủ để quên những việc vừa xảy ra,
nhưng không sao ngủ được. Những tình cảm, những ý nghĩ, những kỷ niệm
cuồn cuộn nổi lên như một trận bão trong lòng chàng đến nỗi không những
chàng không ngủ được, mà thậm chí cũng không thể nằm yên một chỗ nùa,
chàng phải rời đi-văng chồm dậy và rảo bước đi đi lại lại trong phòng.
Chàng nhớ lại hình ảnh vợ chàng trong mấy ngày đầu sau lễ cưới, hai vai
để trần, đôi mắt mê mệt, đắm đuối. Ngay lúc đó, bên cạnh nàng lại hiện
ra khuôn mặt tuấn tú của Dolokhov, cái mặt xấc xược, m**** mai đúng như
trong bữa tiệc, rồi cũng cái mặt ấy, nhưng tái mét, run rẩy và đau đớn,
đúng như khi hắn ngoảnh lại và ngã sấp xuống mặt tuyết.
"Chuyện gì đã xảy ra thế! - Chàng tự hỏi, - Ta đã giết gã tình nhân,
phải, ta đã giết tình nhân của vợ ta. Phải, việc đó đã xảy ra. Tại sao?
Làm sao lại đến nông nỗi ấy?" - "Vì mày đã lấy nàng làm vợ" - Một tiếng
nói đâu ở bên trong đáp lại chàng.
"Nhưng thế thì ta đã có lỗi gì?" -Chàng hỏi. - "Có lỗi ở chỗ không yêu
mà vẫn lấy nàng làm vợ, ở chỗ đã lừa dối mày cũng như lừa dối nàng" -
Và chàng nhớ lại rõ mồn một cái giây phút sau bữa cơm tối ở nhà công
tước Vaxili, thì chàng đã nói với nàng mấy tiếng mà lúc bấy giờ chàng
thấy rất khó nói: Tôi yêu cô mọi việc đều do đó mà ra cả. "Ta cảm thấy
điều đó ngay từ lúc bấy giờ, - chàng nghĩ - Lúc đó ta đã cảm thấy điều
đó là không đúng, ta không có quyền nói như vậy. Cơ sự là như thế đấy".
Chàng hồi tưởng lại tuần trăng mật của hai người và kỷ niệm ấy làm cho
chàng hổ thẹn đến đỏ mặt. Rõ nét nhất, nhục nhã nhất, xấu hổ nhất đối
với chàng là một kỷ niệm gắn liền với những ngày tiếp theo lễ thành
hôn. Một hôm, vào khoảng mười một giờ trưa, lúc chàng từ phòng ngủ đi
sang phòng giấy, chàng gặp viên quản lý chính ở đấy, hắn cung kính cúi
đầu chào chàng, nhìn vào mặt chàng rồi nhìn chiếc áo ngủ của chàng và
tủm tỉm cười, dường như để tỏ rõ một cách cung kính lòng vui mừng của
hắn đối với hạnh phúc của chủ.
"Và biết bao lần ta đã hãnh diện vì nó, hãnh diện vì cái nhan sắc tuyệt
vời của nó vì cái khiếu xã giao tế nhị của nó - chàng thầm nghĩ, - Ta
hãnh diện vì toà nhà của ta, nơi đó tiếp đón tất cả giới thượng lưu của
thành Peterburg, hãnh diện vì thấy nó cách vời và diễm lệ. Thế ra ta
hãnh diện vì các thứ đó? Thuở ấy ta tưởng đâu ta không hiểu nó. Biết
bao lần, trong khi phân tích cá tinh của nó, ta đã tự nhủ rằng mình có
lỗi vì không hiểu nó, không hiểu được cái vẻ luôn luôn điềm tĩnh, thoả
mãn không say mê, không ham muốn gì, nhưng thật ra cái nhìn chìa khoá
để mở tất cả mọi bí mật là ở trong một chữ cái, cái chữ ghê gớm, kinh
khủng này: nó là một người đàn bà truỵ lạc. Cái chữ khủng khiếp ấy, đã
tự nó nói lên mọi việc trở thành rõ ràng dễ hiểu! "Thằng Anatol đến vay
tiền nó và hôn vào hai vai trần của nó. Nó không có tiền cho hắn vay
tiền nhưng vẫn để cho hắn hôn. Cha nó trong khi nói đùa thường khích
lòng ghen tuông của nó; Những lần ấy nó điềm nhiên mỉm cười nói rằng nó
không dại gì mà đi ghen tuông: Anh ấy muốn gì thì cứ việc làm, nó nói
thế. Một hôm ta hỏi nó có thấy triệu chứng thai nghén gì không. Nó cất
tiếng cười khinh bỉ và nói rằng nó không dại gì mà muốn có con, và nó
cũng không bao giờ có con với ta".
Rồi chàng lại nhớ đến những ý nghĩ thô bạo, trơ trẽn và cách ăn nói
dung tục của nàng, mặc dầu nàng đã được giáo dục trong giới thượng lưu
bậc nhất. "Tôi không phải là đồ ngốc … anh cứ việc đi mà xem thử… Anh
cút đi! - Nó thường nói thế. Rất nhiều khi, thấy nàng được mọi người
quý chuộng, đàn ông cũng như đàn bà, Piotr không thể hiểu tại sao mình
không yêu. "Ta chưa hề yêu nó bao giờ, ta vẫn biết đó là một người đàn
bà truỵ lạc - Chàng tự nhủ - Nhưng ta không dám tự thú với mình như
vậy".
"Và bây giờ thì Dolokhov… kia hắn đang ngồi trên tuyết mỉm cười gượng
gạo, và có lẽ hắn chết vì hắn đã đáp lại lòng hối hận của ta bằng một
thái độ anh chị giả tạo!".
Tất cả, tất cả cơ sự này chỉ tại một mình nó gây ra hết - Chàng tự nhủ
- Nhưng cái đó chẳng có gì quan trọng. Tại sao ta lại dính díu với nó,
tại sao ta lại nói với nó cái câu "Tôi yêu cô ấy’’ , đó chỉ là một lời
dối trá, mà còn tệ hơn là dối trá nữa. Chính ta là tội nhân và ta phải
chịu mang lấy… mang lấy cái gì? Sự ô nhục làm nhơ bẩn tên họ ta, nỗi
bất hạnh của đời ư? Nhưng tất cả những thứ đó đều là nhảm nhí cả, sự ô
nhục và danh dự, tất cả đều là quy ước, tất cả đều không phải do ta
quyết định.
"Louis XVI đã bị hành hình vì người ta nói ông ta là một kẻ vô sỉ và là
một kẻ phạm tội; mà họ cũng có lý theo quan điểm của họ, cũng như những
người đã vì ông ta tuẫn tiết, và coi ông ta như một vị thánh, đều có lý
cả. Sau đó họ cũng đã xử tử Robexpie vì Robexpie là một kẻ độc tài. Ai
phải, ai trái? Chẳng ai cả. Hễ còn sống thì tận hưởng cuộc sống, ngày
mai ta sẽ chết, cũng như ta đã suýt chết cách đây một giờ, và việc gì
lại tự mình làm lội mình, trong khi chỉ còn sống được một giây so với
thiên cổ?" Nhưng chính khi chàng tưởng những lý lẽ ấy làm mình trấn
tĩnh lại thì bỗng nhiên nàng lại hiện ra trước mắt hệt như trong những
phút chàng bộc lộ cái tình yêu giả dối của mình ra với nàng một cách
mãnh liệt nhất, và chàng cảm thấy máu nóng dồn vào tim, và phải đứng
dậy đi đi lại lại, gặp vật gì dưới tầm tay cũng đập phá. "Tại sao ta
lại nói với nó: "Tôi yêu cô" - chàng cứ tự hỏi lại. Và khi đã lặp đi
lặp lại câu hỏi đó đến lần thứ mười, thì trong ký ức của chàng lại hiện
ra cái câu hỏi của Molier: "Nhưng nó dính líu vào việc ấy làm cái quái
gì mới được chứ " và chàng lại tự cười mình.
Đêm ấy chàng gọi người hầu phòng, bảo sửa soạn hành lý để đi Peterburg.
Chàng không thể ở chung một nhà với vợ được nữa. Chàng không thể hình
dung bây giờ chàng sẽ ăn nói với nàng như thế nào. Chàng nhất định ngày
mai sẽ ra đi và để lại một bức thư báo cho nàng biết chàng đã quyết
định vĩnh viễn đoạn tuyệt với nàng.
Sáng hôm sau, khi người hầu phòng mang cà phê vào, Piotr đang nằm duỗi
trên chiếc đi-văng Thổ Nhĩ Kỳ và đang ngủ, tay cầm quyển sách mở. Chàng
sực tỉnh, đưa mắt bàng hoàng nhìn quanh hồi lâu, không sao nhớ ra được
mình đang ở chỗ nào.
- Bá tước phu nhân cho tôi lên hỏi xem Đại nhân có nhà không, người hầu phòng nói.
Piotr chưa kịp quyết định nên đáp lại như thế nào, thì chính bá tước
phu nhân, mình mặc voan phục bằng đoạn trắng thêu hoa bạc và vấn tóc sơ
sài chải cái bím lớn quấn ba lượt thành mũ miện xung quanh cái đầu
tuyệt đẹp - Đã điềm tĩnh và uy nghi bước vào, chỉ có vầng trán ngọc
thạch hơi gồ là mang một nếp nhăn nhỏ tỏ ra nàng đang giận dữ. Với cái
điềm tĩnh không gì lay chuyển được mà nàng vốn có, nàng không mở đầu
câu chuyện khi người hầu phòng còn ở trong phòng. Nàng đã biết tin cuộc
đấu súng và đến gặp Piotr để nói về việc đó. Nàng chờ cho người hầu
phòng dọn cà phê xong và đi ra đã. Piotr rụt rè nhìn nàng qua đôi kính
trắng, và như một con thỏ bị chó săn vây bọc cúp tai xuống ngồi nhìn kẻ
thù, chàng cố gắng tiếp tục xem sách; Nhưng chàng thấy làm thế là vô lý
và cũng vô ích, nên lại ngẩng lên nhìn nàng một cách rụt rè. Nàng vẫn
không ngồi xuống, và nhìn chàng với một nụ cười khinh bỉ, chờ cho người
hầu ra khỏi phòng.
- Lại còn chuyện gì nữa thế? Ông đã làm gì thế, tôi hỏi ông. - Nàng nghiêm nét mặt nói.
- Tôi ấy à? Tôi đã làm gì à? - Piotr nói.
- Anh hùng nhỉ! Nào, ông nói đi, tại sao lại đấu súng? Ông muốn chứng minh cái gì? Hở? Tôi hỏi ông đấy.
Piotr nặng nề cựa mình trên chiếc đi-văng, mở miệng, nhưng không trả lời được.
- Ông đã không trả lời thì tôi sẽ nói… - Elen tiếp - Ai nói gì ông cũng
tin. Họ nói với ông… - Nàng bật cười - rằng Dolokhov là tình nhân của
tôi, - Nàng nói bằng tiếng Pháp, với cách ăn nói dứt khoát, phũ phàng
của mình, và phát âm chữ "tình nhân" cũng tự nhtên như bất cứ chữ nào
khác - Thế mà ông cũng tin! Nhưng làm thế, ông đã chứng minh được cái
gì? Cái chuyện ông là một thằng ngu thì mọi người đã biết rồi. Nhưng
việc này sẽ dẫn đến đâu? Đến chỗ tôi thành trò cười của cả thành phố
Moskva, đến chỗ mọi người đều bảo rằng trong khi say rượu, mất cả trí
khôn, ông đã thách đấu một người mà ông ghen một cách vô căn cứ (Elen
hăng lên và càng nói càng to tiếng), một người hơn ông về đủ cả mọi mặt.
- Hừ, hừ… - Piotr hầm hừ và nhăn mặt. Chàng không nhìn nàng, tay chân không nhúc nhích.
- Cái gì khiến ông tưởng anh ta là tình nhân của tôi? Cái gì? Hay là vì
tôi thích chuyện trò với anh ta? Giả sử ông thông minh hơn và thú vị
hơn anh ta, thì tôi đã thích chuyện trò với ông rồi.
- Đừng nói nữa… tôi van cô. - Piotr thều thào, khàn đặc.
- Việc gì tôi lại không nói? Tôi có quyền nói và tôi xin nói thẳng với
ông rằng ít có người đàn bà nào lấy phải một người chồng như ông mà lại
không có tình nhân (des amants), nhưng tôi không làm thế.
Piotr muốn nói một câu gì, chàng nhìn nàng với một đôi mặt rất kỳ quặc,
nhưng nàng không hiểu ý nghĩa của cái nhìn ấy và chàng lại ngả người
xuống đi văng. Lúc ấy chàng có một cảm giác đau đớn nhục thể, ngực
chàng bị đè nén không sao thở được nữa. Chàng biết rằng mình cần phải
làm một cái gì để chấm dứt cảm giác đau đớn ấy, nhưng việc chàng đang
muốn làm nó ghê gớm quá.
- Chúng ta xa nhau đi thì tốt hơn - Chàng nói, giọng ngắc ngứ.
- Xa nhau à? Xin cứ việc, nhưng với điều kiện là ông phải cấp cho tôi
một gia tài - Elen nói - … Xa nhau! Ông tưởng làm tôi sợ lắm hẳn.
Piotr vụt rời đi-văng nhảy chồm lên và loạng choạng đâm nhào về phía nàng;
- Tao sẽ giết mày? - Chàng quát, và với một sức mạnh mà chàng chưa bao
giờ thấy mình có được, chàng nắm lấy cái mặt bàn tròn làm bằng cẩm
thạch và bước tới, tay giơ tấm đá vung về phía nàng.
Bộ mặt Elen trở nên khủng khiếp; nàng hét lên một tiếng lanh lảnh và
vụt nhảy lùi lại. Khí huyết của ông cha đã dấy lên mãnh liệt trong
người Piotr. Chàng cảm thấy say sưa và khoái trá trong cơn thịnh nộ.
Chàng ném tấm đá xuống sàn vỡ tan ra, và dang rộng hai cánh tay tiến về
phía Elen, chàng quát to: "Xéo ngay!", tiếng quát khủng khiếp đến nỗi
mọi người trong nhà đều nghe mà sởn gáy.
Giá Elen không chạy trốn, thì chưa biết lúc ấy chàng sẽ làm gì.
Một tuần sau, Piotr trao cho vợ một tờ giấy uỷ quyền quản trị tất cả
các điền trang của chàng ở Đại Nga, nghĩa là hơn một nửa gia tài của
chàng, rồi một mình lên đường đi Petersburg.

Phần IV

Chương - 7 -




Hai tháng đã trôi qua từ khi tin quân ta bại trận ở Austerlix và
tin công tước Andrey tử nạn về đến Lưxye Gorư, và có nhiều bức thư nhờ
đại sứ quán gửi đi, tuy người ta đã ra sức tìm kiếm dò hỏi khắp nơi,
thi hài của công tước vẫn chưa tìm được, mà trong danh sách tù binh
cũng không có tên chàng. Điều làm cho gia quyến khổ tâm nhất là người
họ cũng vẫn có thể hy vọng rằng công tước đã được dân sở tại thu nhặt
trên chiến trường và hiện nay đang ở một nơi nào đó, hoặc đang dưỡng
bệnh hoặc đang hấp hối một thân một mình nơi quê người đất khách, không
có cách gì báo tin về nhà.
Thoạt tiên, lão công tước biết quân ta đã thua trận Auxterlilx là vì
các báo có đăng một tin rất lui hoàn toàn có trật tự. Đọc bản thông báo
chính thức này, lão công tước hiểu rằng quân ta đã thua trận.
Tám ngày sau khi tờ báo đưa tin ấy, một bức thư của Kutuzov đến báo cho công tước biết số phận của con mình.
"Cháu, ông ta viết - Ngã xuống ngay trước mặt tôi, tay cầm cờ trong khi
dẫn đầu cả binh đoàn tiến lên với tư thế một trang anh hùng xứng đáng
với cha mình và Tổ quốc. Tôi và toàn quân rất lấy làm phiền lòng rằng
mãi cho đến nay chúng tôi vẫn chưa biết cháu sống chết ra sao. Tôi tự
an ủi và xin an ủi ngài với niềm hy vọng là cháu còn sống, vì nếu không
thì cháu đã có tên trong danh sách những sĩ quan tìm được ở chiến
trường, - danh sách ấy hiện ở trong tay tôi, do quyết định hiệp thương
hai bên trao lại".
Lão công tước tiếp được tin này vào lúc đêm khuya, khi đang ngồi một
mình trong phòng làm việc. Sáng hôm sau, lão công tước đi bách bộ đúng
buổi như mọi khi; nhưng ông lặng thinh trước mặt người quản lý, người
làm vườn, viên kiến trúc sư và tuy có vẻ tức giận, ông vẫn không nói gì
với ai hết.
Khi công tước tiểu thư Maria cũng đúng giờ như mọi khi, bước vào thư
phòng, lão công tước vẫn làm việc bên bàn tiện và theo lệ thường, ông
không quay đầu lại.
- À công tước tiểu thư Maria! - công tước bỗng nói giọng gượng gạo, rồi
vứt con dao tiện. (Bánh xe ở bàn tiện đang dở đà vẫn chạy thêm một lúc.
Về sau công tước tiểu thư Maria còn nhớ rất lâu tiếng rít tắt dần của
chiếc bánh xe, hoà làm một trong tâm trí nàng với việc xảy ra sau đó).
Công tước tiểu thư đến cạnh cha, nàng nhìn thấy mặt ông cụ, và bỗng
nhiên cảm thấy một cái gì đổ vỡ. Nàng hoa mắt lên. Nhìn gương mặt ông
cụ, không buồn rầu, không đau thương, mà lại có vẻ độc ác và như đang
cố gắng gượng tự chủ, nàng biết rằng một tai hoạ ghê gớm đang treo trên
đầu nàng, nó sẽ nghiền nát nàng, mối tai hoạ lớn nhất trong đời nàng,
một tai hoạ mà nàng chưa trải qua bao giờ, một tai hoạ không thể cứu
vãn được, không thể quan niệm được, cái chết của một người nàng yêu dấu.
- Cha ơi, anh Andrey!
Công tước tiểu thư vốn xấu xí và vụng về nhưng khi nàng nói mấy tiếng
ấy, nỗi đau thương và sự quên mình của nàng có một sức quyến rũ không
lời nào tả được, đến nỗi cha nàng không chống đỡ nổi cái nhìn của nàng
mà phải ngoảnh mặt đi với một tiếng nấc nghẹn ngào.
- Ta đã nhận được tin. Trong số tù binh, trong số những người trận vong
đều không có tên nó. Kutuzov có viết thư - Ông cụ quát lên, giọng the
thé, tưởng chừng như muốn đuổi công tước tiểu thư ra - Anh mày đã tử
trận rồi!
Công tước tiểu thư không ngã, cũng không ngất đi. Mặt nàng vốn đã xanh
xao, nhưng khi nghe những lời ấy, nàng biến sắc hẳn đi và đôi mắt đẹp
của nàng như chiếu rọi những hào quang. Tưởng chừng như có một niềm
vui, một niềm vui tuyệt vời, không liên quan với những nỗi vui buồn của
thời gian, tràn lẫn cả nỗi đau thương vô hạn trong lòng nàng. Nàng quên
hết nôi khiếp sợ của nàng đối với cha bước tới cầm tay ông cụ, kéo về
phía mình rồi đưa hai cánh tay ôm lấy cải cổ khô cằn và gân guốc của
cha.
- Cha ơi! Cha đừng ngoảnh mặt đi nữa, Cha hãy cùng khóc.
- Quân đốn mạt, quân khốn nạn! - Ông cụ vừa quát lớn vừa né xa mặt
nàng, - Thí quân đội, thí bao nhiêu mạng người? Tại sao? Đi đi con, nói
cho Liza biết đi.
Công tước tiểu thư ngồi phịch xuống chiếc ghế bành bên cạnh cha và khóc
oà lên. Bây giờ nàng nhớ lại anh nàng lúc chàng từ biệt nàng và Liza
với cái dáng điệu vừa âu yếm vừa trịch thượng. Nàng hồi tưởng thấy lại
hình ảnh Andrey khi vừa âu yếm vừa m**** mai. Chàng đeo cái tượng thánh
vào cổ. "Anh ấy có tin Chúa không. Anh ấy đã mất đức tin, vậy nay anh
đã tự hối chưa? Bây giờ anh có ở trên ấy không. Ở nơi tĩnh thổ muôn đời
yên vui và hạnh phúc?" - nàng thầm nghĩ.
- Thưa cha, xin cha nói cho con biết sự việc đã xảy ra như thế nào? - nàng hỏi.
- Thôi, thôi, con đi đi, anh con đã bỏ mình trong cái trận mà người ta
đã lùa bao nhiêu người Nga ưu tú nhất vào cõi chết, trong cái trận mà
tất cả vinh quang của nước Nga đã tiêu vong. Thôi, công tước tiểu thư
Maria, con hãy đi báo tin cho Liza đi. Rồi ta sẽ đến với các con.
Khi công tước tiểu thư Maria ở trong phòng ông cụ về, công tước phu
nhân nhỏ nhắn đang ngồi thêu. Công tước phu nhân nhìn nàng với khoé mắt
đặc biệt hướng vào nội tâm và đượm một niềm vui sướng thanh thản mà chỉ
những người đàn bà có thai mới có được. Có thể thấy rõ đôi mắt phu nhân
không trông thấy tiểu thư Maria mà lại nhìn vào bên trong bản thân -
nhìn một cái gì diễm phúc và huyền bí đang diễn ra trong người nàng.
- Maria - công tước phu nhân vừa nói vừa rời khung thêu ngã người ra
phía sau - cô đưa tay đây - Phu nhân nắm lấy tay công tước tiểu thư đặt
lên bụng mình.
Mặt phu nhân mỉm cười, chờ đợi, cái môi thoáng phủ lông tơ cong lên và
cứ giữ nguyên như thế, khiến phu nhân có một vẻ vui sướng trẻ thơ: Công
tước tiểu thư Maria quỳ xuống trước phu nhân và úp mặt vào những nếp áo
của chị dâu.
- Đấy đấy cô thấy không? Tôi thấy lạ quá: Và Maria ạ, thật đấy mĩnh sẽ
yêu nó lắm cơ - Liza nói và nhìn cô em chồng, mắt sáng ngời vì hạnh
phúc.
Công tước tiểu thư Maria không ngẩng đầu lên được, nàng khóc.
- Cô làm sao thế, Masa?
- Không, chỉ vì em thấy buồn, buồn về phần anh Andrey!
Nàng vừa nói vừa lau nước mắt trên áo chị dâu. Sáng hôm sau ấy đã nhiều
lần nàng bắt đầu chuẩn bị tinh thần cho phu nhân, nhưng mỗi lần như vậy
nước mắt nàng lại cứ trào ra khiến nàng không sao nói được. Phu nhân
không hiểu tại sao nàng khóc, nhưng cũng sinh lo, mặc dầu phu nhân
không có khiếu quan sát cho lắm. Phu nhân lặng thinh không nói, nhưng
lo lắng đưa mắt nhìn quanh như muốn tìm cái gì. Trước bữa ăn, lão công
tước - xưa nay nàng vẫn sợ ông cụ, nhưng bây giờ ông cụ lại có vẻ ưu
phiền và ác nghiệt khác thường - vào phòng nàng rồi lại đi ra, không
nói một lời. Phu nhân nhìn công tước tiểu thư Maria rồi nghĩ ngợi,
trong đôi mắt lại hiện ra cái vẻ chú ý hướng vào bên trong của những
người đàn bà có thai, và bỗng bật lên tiếng khóc.
- Nhà đã nhận được tin của Andrey à?
- Không, chị biết đấy, chúng ta chưa có thể nhận được tin, nhưng cha em lo lắm, mà em cũng thấy sợ.
- Thật không có gì chứ?
- Không, không có gì đâu!
Công tước tiểu thư Maria vừa nói vừa mạnh dạn nhìn chị dâu với đôi mắt
trong sáng. Nàng quyết định không nói gì với phu nhân và cũng đã xin
được cha nàng cùng giấu kín cái tin ghê gớm ấy cho đến khi phu nhân ở
cữ xong, nghĩa là chỉ trong vài ngày nữa. Công tước tiểu thư Maria và
lão công tước, mỗi người một cách, đều mang nặng và giấu giếm nỗi đau
thương của mình. Lão công tước không muốn hy vọng; ông tin chắc rằng
công tước Andrey đã tử trận, và, tuy đã sai một người tín cẩn sang Áo
để thăm dò tung tích con, ông cũng đặt làm ở Moskva một đài kỷ niệm để
dựng lên ở trong vườn, và cũng báo cho mọi người biết tin con mình đã
chết. Lão công tước cố gắng không thay đổi gì trong cách sinh hoạt của
mình, nhưng sức lực của ông không khỏi phụ lòng ông: ông đi bộ kém, ăn
kém, ngủ kém và mỗi ngày một yếu đi.

Công tước tiểu thư Maria thì vẫn còn hy vọng. Nàng cầu nguyện cho
anh nàng như một người còn sống và từng phút một vẫn mong ngóng đợi tin
anh về.

Phần IV

Chương - 8 -



- Maria ạ!
Công tước phu nhân nhỏ nhắn nói (lúc ấy là vào
buổi sáng ngày mười chín tháng ba, sau bữa ăn sáng) và cái môi thoáng
bóng lông tơ của nàng lại cong lên như thường lệ; nhưng vì từ khi cái
tin ghê gớm kia đưa lại, mọi việc trong nhà, từ những nụ cười giọng nói
cho chí cách đi đứng, đều đượm vẻ u buồn, cho nên công tước phu nhân
nhỏ nhắn cũng nhiễm cái tâm trạng chung ấy mặc dầu không biết rõ nguyên
nhân, nụ cười của phu nhân lại càng nhắc nhở nỗi thương tâm của mọi
người.
- Cô Maria, tôi e rằng cái món fruschlique(1), như anh bếp Foka nhà ta thường gọi ấy, sáng nay đã làm tôi ốm rồi đấy!
- Chị làm sao thế hở chị? Chị xanh lắm. Ồ, chị xanh quá đi mất - Công
tước tiểu thư Maria sợ hãi vừa nói vừa bước những bước chân nặng nề và
mềm mại chạy đến cạnh nàng.
- Thưa tiểu thư, có cần đi gọi Maria Bogdanovna không ạ, - Một trong
những người thị nữ có mặt ở đấy nói (Maria Bogdanovna là bà đỡ ở huyện
lỵ lân cận đến Lưxye Gôrư từ tuần trước).
- Phải đấy - Công tước tiểu thư Maria đáp - Có lẽ cần đấy. Tôi đi đây.
Can đảm lên, chị yêu dấu của em - Nàng ôm hôn Liza và toan ra ngoài.
- Ồ không, không! - Và thêm vào sắc da xanh nhợt trên gương mặt Liza
lại lộ rõ một nỗi sợ hãi trẻ con trước cơn đau thể xác không sao tránh
được.
- Không, đau dạ dày đấy!… Mình đau dạ dày đấy mà, nói thế đi Maria, nói
thế đi! - Và công tước phu nhân khóc oà như đứa trẻ bị đau, vẻ nũng
nịu, thậm chí hơi vờ vĩnh, hai bàn tay xinh xinh vặn vào nhau. Công
tước tiểu thư Maria chạy ra khỏi phòng đi tìm bà Maria Bogdanovna. Phía
sau lưng nàng vẫn nghe tiếng rên rỉ của Liza:
- Ôi Trời ơi, Trời ơi!
Hai bàn tay nhỏ bé trắng trẻo, xoa xoa vào nhau, bà đỡ ra đón nàng, vẻ bình tĩnh và quan trọng.
- Bà Maria Bogdanovna! Hình như đã bắt đầu rồi đấy - Công tước tiểu thư Maria nhìn bà đỡ nói, hai mắt giương to vì sợ hãi.
- Thôi cũng tạ ơn Chúa, công tước tiểu thư ạ - bà Maria Bogdanovna nói,
chân vẫn không bước vội hơn. - Các tiểu thư không nên biết những chuyện
này.
- Nhưng tại sao bác sĩ ở Moskva vẫn chưa đến? - Công tước tiểu thư nói.
(Theo yêu cầu của Liza và công tước Andrey, người ta đã mời một bác sĩ
sản khoa ở Moskva và cả nhà đang chờ đợi ông ta từng phút một).
- Không sao đâu, công tước tiểu thư ạ, tiểu thư chớ lo - Bà Maria
Bogdanovna nói - Dù không có bác sĩ thì rồi đâu cũng vào đấy cả.
Năm phút sau, công tước tiểu thư ngồi trong phòng riêng nghe có tiếng
người khiêng một cái vật gì rất nặng. Nàng nhìn ra: những người hầu
đang bưng vào phòng ngủ một chiếc đi-văng đệm da vẫn để ở trong phòng
làm việc của công tước Andrey - chẳng hiểu để làm gì. Gương mặt những
người hầu có vẻ long trọng và trầm lặng.
Công tước tiểu thư Maria ngồi một mình trong phòng riêng, lắng nghe
những tiếng động trong nhà, thỉnh thoảng lại mở cửa ra khi có tiếng
người và nhìn xem những việc đang diễn ra trong hành lang. Có mấy người
đàn bà đi qua rồi trở về, bước rón rén lặng lẽ, liếc mắt nhìn nàng và
ngoảnh mặt đi ngay. Nàng không dám hỏi họ; nàng đóng cửa lại, quay vào
phòng rồi khi ngồi vào ghế dựa, khi cầm lấy quyển kinh, khi lại đến quỳ
trước tượng thánh. Nàng ngạc nhiên và đau đớn nhận thấy rằng cầu nguyện
không đẹp yên được nỗi bồn chồn trong lòng nàng. Chợt cánh cửa phòng
nhè nhẹ mở, và trên ngưỡng cửa hiện ra một bà già đầu trùm khăn. Đó là
bà Praxkovya Xavisna, u già của nàng, lâu nay hầu như chưa lần nào vào
phòng nàng, vì có lệnh cấm của công tước.
- U đến đây để ngồi với tiểu thư một lát cho có bạn đây, Masenka ạ - Bà
già nói - Và vị thiên thần của u, u mang đến mấy cây bạch lạp thắp
trong lễ cưới của công tước ngày xưa để thắp trước tượng thánh - bà ta
thở dài nói thêm.
- Ồ ! U đến đây con mừng lắm.
- Thượng đế rất từ bi, con yêu dấu của u ạ - Người u già đứng trước bàn
thờ, thắp những cây bạch lạp cẩn vàng và ngồi xuống cạnh cửa với cuộn
len đan. Công tước tiểu thư Maria lấy một quyển sách ra xem. Chỉ khi
nào nghe tiếng chân đi hay tiếng nói, hai người mới nhìn nhau, nàng thì
có vẻ sợ hãi, dò hỏi, còn u già thì có vẻ muốn cho nàng trấn tĩnh lại.
Cái cảm giác của công tước tiểu thư trong khi ngồi ở phòng mình đã lan
ra khắp nhà và đã chi phối hết thảy mọi người. Theo sự mê tín trong dân
gian, càng ít người biết đến cơn đau đẻ thì người đẻ càng ít đau, cho
nên mọi người đều cố gắng giả vờ như không biết, không ai đả động đến
việc ấy cả, nhưng cái vẻ trang trọng và cung kính thường ngày ngự trị
trong nhà công tước, vẫn có thể thấy ai nấy đều có ý thức rằng một cái
gì cao cả, thần bí đang diễn ra trong giờ phút này.
Trong gian phòng lớn dành cho các đầy tớ gái, không có lấy một tiếng
cười. Trong phòng gia nhân, mọi người đều im lặng, sẵn sàng làm mọi
việc. Trong các gian nhà dưới, người ta đốt đuốc nhựa, tháp nến và
không một ai đi ngủ. Lão công tước thì nện gót chân đi đi lại lại trong
thư phòng và sai Tikhôn đến gặp bà Maria Bogdanovna hỏi dò tin tức.
- Mày chỉ nói: Công tước sai tôi đến hỏi bây giờ ra sao, thế rồi trở về nói cho ta biết bà ta bảo thế nào.
- Bác thưa lại với công tước rằng phu nhân đã bắt đầu lâm sản - bà
Maria Bogdanovna vừa nói vừa nhìn sai nhân một cách đầy ý nghĩa, Tikhôn
trở về báo tin cho công tước.
- Được - Công tước vừa nói vừa đóng cửa lại.
Và Tikhôn không còn nghe tiếng gì trong thư phòng nữa. Một lát sau,
Tikhôn trở về, lấy cớ là để gạt tàn nến. Thấy công tước nằm thượt trên
đi-văng, lão nhìn vẻ mặt phờ phạc của ông cụ, lắc đầu, lặng lẽ đến gần,
hôn vào vai ông cụ rồi lại trở ra, không gạt tàn nến, cũng không nói
mình vào làm gì. Điều huyền bí trang nghiêm nhất thế gian vẫn tiếp
diễn. Buổi chiều đã qua, đêm đến. Cái tâm trạng chờ đợi và mủi lòng
trước một cái gì thần bí không những không giảm mà còn mỗi lúc một
tăng. Trong nhà không một ai chớp mắt.
Đêm ấy là một đêm tháng ba, đúng vào cái tiết mà mùa đông như muốn
khẳng định lại uy quyền của nó một lần nữa và đùng đùng nổi giận, tung
ra những luồng bão táp và những trận mưa tuyết cuối cùng. Công tước đã
phái người đem mấy con ngựa lên đường cái để đón tiếp ông bác sĩ người
Đức và đã cắt đặt những người cưỡi ngựa cầm đèn *****g ở chỗ vào đường
làng để dẫn ông ta qua các ổ gà và các vũng nước ngầm lấp dưới mặt
tuyết. Người ta đang chờ đợi bác sĩ từng giây từng phút.
Công tước tiểu thư Maria đã bỏ sách xuống từ lâu; Nàng ngồi im lặng,
cặp mắt trong sáng nhìn vào khuôn mặt nhăn nheo của người u già mà nàng
quen thuộc từng chi tiết, nhìn vào món tóc bạc đâm ra ngoài khăn, nhìn
vào cái lớp da bèo nhèo dưới cổ bà ta.
U già Xavisna, tay cầm chiếc tất đan, đang thì thầm kể lại (mà cũng
không nghe và không hiểu mình nói gì) một câu chuyện mà u đã kể hàng
trăm lần, là chuyện công tước tiểu thư Maria ra đời như thế nào; mồ ma
công công tước phu nhân đã sinh nàng ở Kysinev, bà đỡ là một bà nông
dân Moldavi.
- Chúa rất từ bi, không việc gì phải mời bác sĩ - Bà ta nói. Đột nhiên
một trận gió đánh vào một cái cửa sổ đã cất khung ngoài (theo công
tước, hễ cứ đến kỳ chim sơn ca trở lại thì mỗi phòng lại cất bớt khung
ngoài trên cửa sổ)(2) làm bật cái chốt cài không khí, xô những bức màn
lụa, lùa khí lạnh và tuyết vào trong phòng và thổi ngọn nến tắt phụt.
Công tước tiểu thư Maria giật mình; U già đặt chiếc tất xuống, đến
trước cửa sổ và chồm ra bên ngoài, gắng giữ lại khung kính bị mở tung.
Gió lạnh thổi bay lất phất những đầu múi khăn của bà và những món tóc
bạc đâm ra ngoài khăn.
- Công tước tiểu thư, con ơi, có ai đang đi trên con đường chính ở cổng
trước kia kìa! - U già nói, tay vẫn nắm cái khung cửa không sao đóng
lại được. - Có đèn *****g, chắc là ông bác sĩ rồi.
- Lạy Chúa, xin đội ơn Chúa! - Công tước tiểu thư Maria nói. - Phải ra đón ông ta mới được, ông ta không biết tiếng Nga.
Công tước tiểu thư Maria vắt chiếc khăn choàng lên vai rồi chạy mau ra
đón những người mới đến. Khi chạy qua phòng ngoài, nàng nhìn qua cửa sổ
thấy trước thềm có một cỗ xe đỗ và ánh sáng lập loè của những chiếc đèn
*****g. Nàng chạy xuống cầu thang. Trên cái cột lan can có đặt một cây
nến đang chảy giọt vì gió. Filip, một người hầu, bộ mặt hoảng hốt, tay
cầm một ngọn nến khác đang đứng ở dưới, nơi chiếu nghỉ (3) thứ nhất.
Dưới nữa, ở chỗ cầu thang bắt vòng nghe có tiếng ủng lót da lông đang
bước lại gần. Và một cái giọng nói mà công tước tiểu thư Maria nghe rất
quen thuộc, đang nói một câu gì.
- Đội ơn Chúa! - Giọng nói ấy - Thế còn cha tôi?
- Công tước đã đi nghỉ - Giọng người đầu bếp Demyan ở dưới chân cầu thang đáp lại.
Rồi giọng nói lúc nãy lại nói một câu gì nữa. Đêmyan lại đáp rồi vẫn
những bước đi êm nhẹ kia tiến gần lại rất mau và bước lên chỗ bắt vòng
của cầu thang mà tiểu thư Maria không trông thấy: "Chính Andrey rồi!
Công tước tiểu thư Maria nghĩ. - Không, có lẽ nào, nếu thế thì kỳ lạ
quá!" và trong khi nàng đang nghĩ như vậy, thì khuôn mặt, rồi đến cả
hình dáng của công tước Andrey cổ áo lông lốm đốm tuyết, xuất hiện trên
cái trạm bằng có người hầu cầm ngọn nến đứng soi. Phải, chính chàng,
nhưng người xanh và gầy, vẻ mặt đổi khác, hiền hoà hơn trước một cách
lạ lùng, mặc dầu có vẻ lo lắng. Chàng bước lên bậc thang và đang tay ra
ôm lấy em.
- Số phận thật kỳ lạ! Masa em? - Chàng nói, và sau khi đã cởi áo lông và ủng, chàng bước vào phòng công tước phu nhân.

Chú thích:
(1) fruschlique - có lẽ là Frunhstuck (bữa ăn sáng - tiếng Đức).
(2) Ở Nga cửa cổ thường có hai khung để chống rét, mùa ấm thì cất bớt đi một khung.
(3) Khoảng bằng phẳng ở chỗ ngoặt giữa chừng thang gác.

Phần IV

Chương - 9 -




Công tước phu nhân nhỏ nhắn nằm dựa trên đống gối, đầu chụp một
cái mũ vải trắng (nàng vừa trải qua một cơn đau). Mấy món tóc đen uốn
cong trên hai má nóng bừng và ướt đẫm mồ hôi của nàng.
Đôi môi tươi thắm xinh đẹp, ở phía trên thoáng bóng lông tơ, đang hé
mở: nàng mỉm cười vui vẻ. Công tước Andrey bước vào và dừng lại trước
mặt nàng, dưới chân chiếc đi-văng mà nàng đang nằm. Đôi mắt sáng long
lanh với cái nhìn xúc động và sợ hãi của trẻ con, nhìn chàng, không đổi
thần sắc. Cái nhìn của nàng như muốn nói: "Tôi yêu thương tất cả các
người, tôi không ác với ai cả, vậy thì tại sao tôi lại phải chịu đau
đớn thế này? Hãy cứu giúp tôi với". Nàng trông thấy chồng, nhưng không
hiểu ý nghĩa sự có mặt của chàng trong lúc này. Andrey đi vòng qua
đi-văng và đặt một chiếc hôn lên trán nàng.
- Em yêu dấu - chàng dùng một chữ mà trước đó chàng chưa từng dùng bao giờ. - Chúa rất từ bi…
Nàng nhìn chàng có ý gạn hỏi đôi mắt đầy vẻ trách móc nũng nịu, trẻ con
của nàng như muốn nói: "Em tưởng anh đến cứu em, thế mà chả thấy gì,
chả thấy gì cả. anh cũng chỉ như người khác mà thôi!".
Chàng về không làm cho nàng ngạc nhiên; nàng không hiểu rằng chàng đã
về. Sự có mặt của chàng không thể có quan hệ gì với cơn đau của nàng và
không thể làm cho nàng bớt đau. Cơn đau lại nổi lên và Maria, bà
Bogdanovna khuyên công tước Andrey hãy tạm ra ngoài.
Bác sĩ bước vào phòng. Công tước Andrey ra và bắt gặp lại công tước
tiểu thư Maria, chàng lại đến gần nàng. Hai người nói chuyện thì thầm
với nhau nhưng mỗi lúc câu chuyện lại bị bỏ lửng, vì họ đang mải chờ
đợi và lắng tai nghe ngóng.
- Anh vào đi, anh ạ! - Công tước tiểu thư Maria nói. Công tước Andrey
lại trở về căn phòng của vợ và ngồi đợi ở phòng bên. Một người đàn bà
từ trong phòng nàng đi ra, vẻ sợ hãi, và khi nhìn thấy công tước Andrey
thì lộ vẻ luống cuống. Chàng đưa hai tay bưng mặt và cứ ngồi như thế
một lát. Những tiếng rên thảm thiết, những tiếng rên của một con vật
bất lực từ sau cánh cửa vẳng ra. Nhưng đã có ai đứng chặn lấp cánh cửa
ở phía trong.
- Không được, không được! - Một giọng hoảng hốt từ sau cánh cửa đưa ra.
Chàng bắt đầu đi đi lại lại trong gian phòng. Tiếng rên im bặt, mấy
giây nữa trôi qua. Đột nhiên, một tiếng hét khủng khiếp - không phải
tiếng kêu của nàng, nàng không thể kêu lên như vậy được - vang lên
trong phòng bên. Chàng đến cửa; tiếng hét im bặt, và nghe có tiếng trẻ
con khóc.
- Ai đem trẻ con đến đây làm gì nhỉ? - Thoạt tiên công tước Andrey tự
hỏi - Một đứa trẻ à? Đứa trẻ nào thế? Tại sao lại có một đứa trẻ ở
trong ấy? Hay là một đứa trẻ vừa mới sinh?
Khi chàng đột nhiên hiểu được ý nghĩa vui mừng của tiếng kêu ấy, nước
mắt bỗng trào ra khiến chàng nghẹn ngào: chống hai khuỷu tay trên thành
cửa sổ, chàng khóc thút thít như trẻ con. Cửa mở và người thầy thuốc
không mặc áo đuôi tôm, hai ống sơ mi xắn lên, mặt tái xanh và hàm dưới
run rẩy, bước ra khỏi phòng. Công tước Andrey muốn hỏi, nhưng ông ta
ngơ ngác đưa mắt nhìn chàng và đi vượt qua không nói một tiếng. Một
người đàn bà khác chạy ra, nhưng trông thấy công tước Andrey thì ngập
ngừng trên ngưỡng cửa. Chàng bước vào phòng vợ. Công tước phu nhân Liza
đã chết. Nàng vẫn nằm trong cái tư thế mà chàng vừa thấy năm phút trước
đây, và tuy hai con mắt đã đứng tròng và hai má đã tái nhợt, nàng vẫn
giữ cái thần sắc lúc nãy, trên gương mặt trẻ con kiều diễm, với cái môi
thoáng bóng lông măng đen, gương mặt đáng yêu tuyệt vời, gương mặt tội
nghiệp, gương mặt đã chết như muốn nói: "Tôi yêu thương tất cả các
người, tôi không ác với ai cả; sao các người nỡ đưa tôi đến nông nỗi
này?" Trong một góc phòng, có cái gì nhỏ xíu, đỏ hỏn đang kêu lí nhí
trong hai bàn tay trăng trẻo run lẩy bẩy của bà Maria Bogdanovna.
Hai giờ sau, công tước Andrey lặng lẽ vào phòng làm việc của cha. Ông
cụ đã biết hết. Ông đang đứng ngay cạnh cửa, và khi cánh cửa mở ra, ông
ôm chầm lấy cổ con trong hai cánh tay khô cứng, cằn cỗi, như trong đôi
gọng kìm, và khóc oà lên như một đứa trẻ.
Ba ngày sau được, lễ an táng công tước phu nhân Liza được cử hành. Để
từ biệt nàng, công tước Andrey lần từng bực bước lên nhà quàn. Trong
quan tài cũng vậy, mặt nàng cũng vẫn như trước, tuy hai mắt đã nhắm
nghiền. Gương mặt ấy vẫn như muốn nói: "Trời ơi sau các người nỡ đưa
tôi đến nông nỗi này?" và công tước Andrey cảm thấy có một cái gì bị xé
rách trong lòng mình, chàng cảm thấy mình có lỗi, một lỗi mà chàng
không thể nào chuộc lại được, và cũng không thể nào quên được. Chàng
không khóc được.
Đến lượt ông cụ cũng hôn bàn tay trắng như sáp điềm tĩnh đặt trên bàn
tay kia, và gương mặt ấy cũng lại nói với ông: "Ôi, sao các người nỡ
đưa tôi đến nông nỗi này?". Và trông thấy vẻ mặt ấy, ông già ngoảnh đi
nơi khác.
Sau đó năm ngày nữa, họ làm lễ rửa tội cho tiểu công tước Nikolai
Andreyevich. Người vú em áp sát ngực giữ lấy tã lót trong khi giáo sĩ
cầm lông ngỗng phết đầu vào lòng bàn tay và lòng bàn chân đỏ hỏn và
nhăn nheo của đứa bé.
Ông nội nó làm cha đỡ đầu cho nó; ông cụ ẵm nó đi chung quanh chậu nước
rửa tội bằng thiếc và có nhiều chỗ móp, tay run run vì sợ đánh rơi đứa
bé, rồi trao nó cho mẹ đỡ đầu của nó, công tước tiểu thư Maria.
Công tước Andrey lòng thấp thỏm chỉ sợ người ta làm đứa bé chết đuối,
đang ngồi trong phòng bên cạnh để chờ cho xong buổi lễ. Khi người vú ẵm
đứa bé đến, chàng vui sướng nhìn con và gật đầu tán thành khi chị ta kể
lại rằng trong chậu nước rửa tội, viên sáp quấn tóc của nó không chìm
xuống mà lại nổi lềnh bềnh trên mặt chậu(1).
Chú thích:
(1) Theo phong tục Nga, lúc rửa tội người ta quấn một sợi tóc của đứa
bé vào một viên sáp đem thả vào chậu, nếu sáp và tóc nổi lên mặt nước
là điềm tốt.

Phần IV

Chương - 10 -




Việc Roxtov tham dự vào cuộc đấu súng của Dolokhov và Bezukhov đã
được dìm đi, nhờ công chạy chọt của lão bá tước, và Roxtov đã không bị
cách chức như chàng vẫn chờ đợi, mà lại được bổ làm sĩ quan phụ tá của
viên tướng tổng đốc Moskva. Do đó: chàng không thể đi theo gia đình về
nông thôn mà phải ở lại cả mùa hè ở Moskva để làm chức vụ mới của mình.
Dolokhov đã bình phục, và Roxtov càng thêm khăng khít với hắn trong
thời gian bình phục này. Khi vết thương còn nguy kịch, Dolokhov nằm ở
nhà mẹ hắn, người mẹ yêu quý hắn yêu thiết tha. Bà Maria Ivanovna có
lòng trìu mến Roxtov vì tình thân của chàng đối với Fedya(1) của bà và
thường đem chuyện con ra nói với chàng.
- Phải, bá tước ạ, con tôi nó cao thượng quá, trong sạch quá, so với
cái thời buổi thối nát này. Chả ai ưa người có đức. Đức hạnh làm cho
người ta khó chịu. Đấy, bá tước xem, hành động của Bezukhov có phải lẽ
không: có lương thiện không. Fedya cũng vì sẵn tấm lòng cao thượng nên
quý anh ta, đến bây giờ nó cũng không hề nói xấu anh ta, ở Petersburg
cái chuyện đùa nghịch viên quận trưởng cảnh sát (tôi chả biết rõ như
thế nào), có phải cả hai người cùng dính vào nhau không nào? Thế nhưng
Bezukhov thì chả việc gì, mà Fedya thì phải gánh lấy hết. Biết bao là
khổ nhục! Bây giờ họ đã phục chức cho nó, vẫn biết thế, vì không phục
chức sao được? Những người dũng cảm, những người con của Tổ quốc như
nó, tôi tưởng là phải nhiều. Thế rồi bây giờ lại đến cái việc đấu súng
ấy. Bọn họ có biết tình nghĩa là gì, danh dự là gì không? Biết nó là
con một, mà vẫn thách nó ra đấu súng rồi bắn thẳng tay vào nó! May sao
Chúa rủ lòng thương chúng tôi. Mà nó có tội tình gì? Đời bây giờ, ai là
người không dan díu? Hắn ghen, phải không? Tôi hiểu lắm, đáng lẽ hắn
phải ngỏ ý từ trước, vì câu chuyện đã kéo dài một năm chứ có phải ít
đâu. Thế mà hắn ta lại thách Fedya đấu súng, chắc cũng tưởng đâu nó sẽ
không đấu, vì Fedya có mượn tiền của hắn ta. Hèn hạ quá! Ghê tởm quá!
Tôi biết lắm, ông đã hiểu lòng của Fedya, bá tước thân yêu ạ, vì vậy
tôi hết lòng quý một tâm hồn cao cả, một tâm hồn của thượng giới.
Chính Dolokhov, trong lúc dưỡng bệnh, cũng thường nói với Roxtov những lời mà người ta không ngờ hắn có thể nói được.
- Người ta cho tôi là một kẻ độc ác, tôi vẫn biết - Dolokhov nói. -
Được, họ cứ nói. Tôi chỉ đếm x** đến những người mà tôi yêu quý nhưng
tôi đã yêu quý người nào thì tôi yêu đến mức có thể dâng cả đời tôi cho
họ; còn những kẻ khác thì tôi sẽ nghiến nát hết nếu họ cản đường tôi.
Tôi có một bà mẹ mà tôi sùng bái, một bà mẹ vô giá, hai hay ba người
bạn thân, trong đó có cậu, còn như những kẻ khác, tôi chỉ nghĩ đến họ
trong chừng mực họ có ích hay có hại. Và hầu hết là có hại, nhất là bọn
đàn bà.
- Phải, bạn à, - Hắn nói tiếp - Tôi đã từng gặp những người đàn ông có
tâm huyết, có những tình cảm quý báu, cao cả; nhưng những người đàn bà
mà không phải là đồ dĩ thoã - dù là những bá tước phu nhân hay là những
con ở nấu bếp cũng thế thôi - thì tôi chưa từng gặp bao giờ. Tôi chưa
hề được thấy cái lòng trinh bạch thần thánh và cái lòng tận tuỵ hy sinh
mà tôi vẫn tìm ở người phụ nữ. Nếu quả tôi tìm được một người đàn bà
như thế, thì tôi sẽ dâng cả dời tôi cho người ấy. Còn những bọn kia! -
Hắn khoát tay khinh miệt - Và tôi nói thế này không biết cậu có tin
không: sở dĩ tôi còn muốn sống ở đời chỉ vì là tôi chưa mất hết hy vọng
được gặp một người thiên giới có thể đưa lại cho tôi sống lại về tinh
thần, có thể làm cho tôi trong sạch và cao cả lên. Nhưng cậu không hiểu
đâu!
- Có chứ, tôi hiểu lắm. - Roxtov đáp, lúc này đang chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của người bạn mới.
Đến mùa thu, gia đình Roxtov lại trở về Moskva. Đầu mùa đông, Denixov
cũng về đấy và đến nhà Roxtov. Mùa đông năm 1806 mùa đông đầu tiên mà
Nikolai Roxtov sống ở Moskva, là một trong những thời kỳ hạnh phúc nhất
và vui vẻ nhất đối với chàng và gia đình chàng. Nikolai đã thu hút được
số đông thanh niên đến chơi nhà cha mẹ chàng. Vera bây giờ đã là một
giai nhân hai mươi tuổi; Sonya là một cô gái mười sáu tuổi với tất cả
vẻ yêu kiều của một đoá hoa chớm nở; Natasa thì nửa là thiếu nữ nửa là
trẻ con, khi thì ngộ nghĩnh như một em bé, khi thì lại có sức làm đắm
đuối lòng người của một nàng trinh nữ.
Hồi ấy nhà Roxtov đượm nhuần cái không khí yêu đương đặc biệt của những
gia đình có những cô con gái rất trẻ và rất xinh. Khi thấy những khuôn
mặt cởi mở và tươi cười (chắc hẳn là cười với hạnh phúc của mình, những
chuyến ra vào qua lại rộn rịp, khi nghe tiếng cười nói thỏ thẻ, tuy
chẳng có mạch lạc gì nhưng là hậu tình đối với mọi người và tràn đầy hy
vọng, khi nghe những âm hưởng rời rạc, khi thì tiếng nhạc, khi thì
tiếng can những người trẻ tuổi đến chơi nhà cũng nhiễm cái tâm trạng
đón chờ tình yêu và hạnh phúc mà bọn thiếu niên nam nữ trong gia đình
Roxtov đều đang cảm thấy.
Trong số các bạn trẻ mà Nikôlai đưa về nhà thì Dolokhov là một trong
những người thân nhất, hắn dược lòng mọi người: trừ Natasa. Nàng đã
suýt bất hoà với anh nàng vì Dolokhov. Nàng quá quyết rằng hắn là một
người xấu, và trong một cuộc đấu súng với Bezukhov, Piotr là phải mà
Dolokhov đã quấy, rằng Dolokhov khó chịu và không tự nhiên.
- Em chả cần biết cái gì hết! - Nàng nói to, giọng bướng bỉnh. Hắn là
người ác, hắn không có tình. Này nhé cái anh Denixov ấy mà, em thích
anh ấy lắm, anh ấy cũng chơi bời đủ cả, nhưng em cũng cứ thích anh ấy
thế nghĩa là em cũng hiểu chứ có phải không đâu. Em không biết nói thế
nào cho anh rõ bây giờ, còn cái anh Dolokhov thì cái gì cũng tính toán
trước, mà đó là một điều em không thích. Denixov thì…
- À Denixov thì khác - Nikolai đáp, chàng muốn ngụ ý rằng so với
Dolokhov thì Denixov chả thấm vào đâu - phải biết cái anh Dolokhov ấy,
tâm tình anh ấy ra sao, phải biết anh ta ăn ở với em như thế nào, một
tấm lòng vàng!
- Cái đó em không biết, nhưng tiếp xúc với anh ta em thấy khó chịu lắm. Thế anh có biết anh ta phải lòng Sonya rồi không?
- Chỉ nói bậy…
- Em biết chắc như thế, rồi anh xem.
Natasa nói đúng. Dolokhov vốn là người không thích giao du với phụ nữ,
thì nay đã trở thành một người khách thường ngày của gia đình và chẳng
bao lâu, mọi người đều biết chắc rằng chàng đến đây vì Sonya (tuy không
nói ra), Sonya không dám nói nhưng cũng biết thế và mỗi khi thấy
Dolokhov đến mặt nàng cứ đỏ lên như hoa mẫu đơn.
Dolokhov thường hay ăn bữa chiều ở nhà Roxtov, không vắng mặt ở một
buổi diễn kịch nào có gia đình này dự, và cũng thường đến hội khiêu vũ
nữ thiếu niên ở nhà Yôghel vì gia đình Roxtov cũng đến đây rất nhiều.
Hắn tỏ ra đặc biệt ân cần đối với Sonya, và nhìn nàng một cách khác
thường đến nỗi mỗi khi bắt gặp đôi mắt hắn, nàng không tài nào giữ được
sắc mặt bình thường, không những thế, ngay cả bá tước phu nhân và
Natasa trông thấy cũng phải đỏ mặt.
Mọi người đều thấy rằng con người cường tráng và lạ lùng ấy đang mê mẩn
vì cô thiếu nữ tóc đen duyên đáng yêu kiều bấy giờ đang yêu một người
khác.
Roxtov nhận thấy có cái gì khác trước giữa Dolokhov và Sonya, nhưng
chàng không tìm cách xác minh xem mối quan hệ mới ấy là thế nào. "Các
cô ấy khi nào cũng phải yêu một người nào đấy" - chàng tự nhủ khi nghĩ
đến Sonya và Natasa. Nhưng chàng thấy có cảm giác gì lúng túng khó chịu
khi ở trước mặt Sonya và Dolokhov cho nên chàng ít ở nhà hơn trước.
Từ mùa thu năm 1806, người ta lại nói đến chiến tranh chống Napoléon
một cách hăng hái hơn năm trước. Có sắc lệnh ban xuống là cứ một nghìn
dân thì tuyển mộ mười người vào quân đội, ngoài ra, cứ một nghìn dân
lại tuyển mộ chín người dân binh. Ở đâu đâu người ta cũng nguyền rủa
Buônapáctê, ở Moskva không ai nói gì ngoài chuyện chiến tranh ấy, bao
nhiêu sự quan tâm của gia đình Roxtov đều tập trung vào một việc ấy là
Nikolai nhất định không chịu ở lại Moskva và chàng chỉ còn chờ Denixov
hết hạn nghỉ để cùng anh lên đường trở lại binh đoàn, sau những ngày
thánh tiết.
Ngày ra đi gần gũi ấy không những không ngăn cấm chàng vui chơi, mà lại
còn khuyến khích chàng là khác. Phần lớn thời gian chàng sống ở ngoài
gia đình, vào những cuộc yến tiệc, dạ hội và khiêu vũ.

Chú thích:
(1) Cách gọi âu yếm Fiodor Dolokhov

Phần IV

Chương - 11 -




Ngày thứ ba trong tết Noël, Nikolai ăn bữa chiều ở nhà, một việc
rất ít có trong thơi gian gần đây. Bữa ăn chiều hôm ấy là một tiệc tiến
hành chính thức, vì Denixov và chàng đều trở lại binh đoàn sau ngày
Chúa hiển(1). Khách dự tiệc có vài chục người, trong đó có Dolokhov và
Denixov.
Chưa bao giờ cái không khí ái ân tình tứ trong gia đình Roxtov lại nồng
đượm như trong những ngày lễ này. Cái không khí như khuyên nhủ mọi
người hãy bắt lấy những giây lát hạnh phúc đang trôi qua, hãy làm sao
cho người khác yêu mình, mà lòng mình cũng phải yêu đi? Đó là điều duy
nhất có giá trị trên thế gian: ngoài ra không có gì đáng kể. Và đó là
điều duy nhất mà tất cả chúng ta đều quan tâm.
Nikolai cũng như thường lệ, đã làm cho hai đôi ngựa mệt lả mà không đi
được hết những chỗ cần thiết, cũng không đến dự được hết những chỗ mời
mình, chàng về vừa đúng lúc cả nhà sắp ngồi vào bữa ăn chiều. Thoạt mới
bước vào chàng đã cảm thấy cái không khí yêu đương trở nên căng thẳng,
nhưng thêm vào đó chàng còn nhận thấy một thái độ ngượng nghịu lạ lùng
giữa một vài người cùng ngồi trước bàn ăn. Những người bị xúc động nhất
là Sonya, Dolokhov, lão bá tước phu nhân và một phần nào cả Natasa nữa.
Nikolai hiểu rằng trước bữa ăn đã có một việc gì xảy ra giữa Sonya và
Dolokhov, và với cái tâm tình tế nhị và nhạy cảm sẵn có, trong bữa ăn,
chàng đã tỏ ra đặc biệt âu yếm và nương nhẹ đối với cả hai người.
Cũng trong buổi tối ngày tết thứ ba ấy, Yoghel (ông thầy dạy khiêu vũ)
có tổ chức một buổi vũ hội để mời tất cả những người học trò của mình.
Natasa nói với Nikolai:
- Nikôlenka, anh sẽ đến nhà Yoghel đấy chứ. Anh đến nhé! Em van anh.
Ông ta đặc biệt khẩn khoán mời anh đến mãi đấy, mà Vaxili Dmitrich (tức
là Denixov) cũng đã hứa đến đấy.
- Bá tước tiểu thư đã truyền lệnh thì chỗ nào mà tôi chẳng đến -
Denixov nói đùa, tự đặt mình vào cương vị một kỵ sĩ phụng sự(2) Natasa,
- Tôi xin sẵn sàng nhảy bước khăn san.
- Anh sẽ đi nếu có thì giờ. Anh đã hứa đến gia đình Ackharov, ở đấy có
dạ hội. - Nikolai nói. - Còn cậu? - Chàng hỏi Dolokhov. - Nhưng hỏi
xong chàng mới chợt thấy rằng đáng lẽ mình không nên hỏi như thế.
- Có lẽ sẽ đi cũng nên. - Dolokhov vừa đáp một cách lạnh nhạt và có vẻ
phật ý, vừa đưa đưa mắt về phía Sonya, rồi cau mày nhìn Nikolai đúng
như cách hắn đã nhìn vào mắt Piotr trong bữa tiệc ở câu lạc bộ.
"Có chuyện gì đây" - Nikolai thầm nghĩ, và khi thấy Dolokhov bỏ ra về
ngay sau bữa cơm, chàng lại càng thấy điều phỏng đoán của mình là đúng.
Chàng gọi Natasa lại hỏi xem có việc gì xảy ra.
"Chính em đang đi tìm anh, - Natasa vừa nói vừa chạy vào - thì em đã
nói với anh mà không chịu tin, - nàng nói, vẻ đắc thắng - Hắn ta đã ngỏ
lời cầu hôn Sonya.
Tuy Nikolai không quan tâm đến Sonya cho lắm, nhưng chàng vẫn cảm thấy
như một cái gì bị xé rách trong lòng khi nghe tin ấy. Dolokhov là một
đám rất khả quan và về một mặt nào đó còn có thể xem là xuất sắc nữa là
khác, đối với một cô gái mồ côi và không có của hồi môn như Sonya. Theo
quan điểm của lão bá tước phu nhân và của giới xã giao thì không có lý
do gì mà cự tuyệt anh ta. Cho nên cái cảm giác đầu tiên trong lòng
Nikolai là thấy hờn giận Sonya. Chàng sắp sửa nói: "Được lắm, dĩ nhiên
cô ấy phải quên những lời hẹn ước thuở nhỏ và phải nhận lời", nhưng
chàng chưa kịp nói, thì Natasa nói tiếp:
- Anh có tưởng tượng được không, chị ấy đã cự tuyệt: thẳng tay cự
tuyệt! Chị ấy nói là đã yêu một người khác - Nàng nói thêm sau một giây
im lặng.
"Mà Sonya của ta cũng không thể nào hành động khác được!" - Nikolai nghĩ
- Mẹ đã hết lời van xin chị ấy, mà chị ấy vẫn cự tuyệt, và em biết chị ấy mà đã nói gì thì không bao giờ thay đổi ý kiến đâu.
- Mẹ đã van xin à! - Nikolai nói, giọng trách móc.
- Phải, - Natasa nói - Này, anh Nikolai, em nói thế này anh đừng giận
nhé, em biết là anh sẽ không lấy chị ấy đâu. Em biết. Còn tại sao em
biết thì có mà trời biết, nhưng em biết chắc anh sẽ không lấy chị ấy
đâu.
- Cái đó thì em không biết được đâu, - Nikolai nói - Nhưng anh phải nói
chuyện với Sonya mới được. Cái cô Sonya ấy thật đáng yêu quá! - Chàng
mỉm cười nói thêm.
- Đáng yêu! Còn phải nói! Để em gọi đến cho anh nhé - Natasa ôm hôn Nikolai rồi chạy đi.
Một lát sau, Sonya đi vào, vẻ bối rối, sợ hãi vì ngượng ngùng như người
có lỗi. Nikolai đến hôn tay nàng. Đây là lần đầu tiên từ khi chàng về
mà họ nói chuyện riêng với nhau về mối tình giữa hai người.
- Sophi, - chàng nói, trước còn rụt rè, nhưng rồi dần dần mạnh dạn hơn
lên - không những cô định cự tuyệt một đám xuất sắc xứng đáng, mà đó
lại là một người ưu tú, cao thượng… đó là bạn tôi…
Sonya ngắt lời chàng, nói vội:
- Em đã cự tuyệt rồi.
- Nếu cô cự tuyệt vì tôi, thì e rằng…
Sonya lại ngắt lời chàng một lần nữa. Nàng ngước mắt nhìn chàng, vẻ van lơn và sợ hãi.
- Nikolai, anh đừng nói thế.
- Không, tôi phải nói. Có lẽ về phần tôi thì nói như thế này là hợm
mình, nhưng cứ nên nói thì hơn. Nếu cô cự tuyệt vì tôi, thì tôi có bổn
phận phải nói hết chân tình để cô rõ. Tôi cho rằng tôi yêu cô hơn bất
cứ người nào ở trên đời…
- Thế là đủ rồi - Sonya nói, mặt đỏ bừng.
- Nhưng tôi yêu đã hàng nghìn lần rồi, mà tôi sẽ còn yêu nữa, mặc dầu
chưa có ai làm cho lòng tôi có được một mối tình đằm thắm, một tấm lòng
tin cậy, một niềm trìu mến thiết tha như cô. Vả lại tôi còn ít tuổi. Mẹ
không thuận lòng. Tóm lại, tôi không dám hứa gì. Và tôi xin cô nghĩ lại
lời thỉnh cầu của Dolokhov. - Chàng nói đến tên bạn một cách khó khăn.
- Anh đừng nói thế. Em không mong muốn gì hết. Em yêu anh như một người
anh, và em sẽ yêu anh mãi mãi, ngoài ra em không cần gì nữa.
- Cô là một vị thiên thần, tôi không xứng đáng với cô, tôi chỉ sợ một điều, là phụ lòng cô.
Nói đoạn Nikolai hôn tay nàng một lần nữa.
Chú thích:
(1) Lễ kỷ niệm ngày Chúa Cơ đốc được thánh Joan rửa tội bằng nước sông Jordan.
(2) Thời Trung cổ, các kỵ vĩ đều chọn một người thiếu nữ (hay thiếu
phụ) quý tộc làm công nương, và tự xem mình là kẻ phụng sự vị công
nương đó.

Phần IV

Chương - 13 -



Hai ngày sau, Roxtov không thấy Dolokhov đến nhà mình, mà chàng
đến nhà hắn cũng không gặp; ngày thứ ba chàng nhận được của hắn một
mảnh giấy:
"Tôi không còn có ý định đến nhà cậu nữa - Vì những lý do gì thì cậu
cũng biết - Và tôi lại sắp trở lại quân đội, cho nên tôi muốn mời các
bạn tối nay đến dự một buổi tiệc tiễn biệt nho nhỏ; vậy cậu đến khách
sạn Anh, khoảng mười giờ tối".
Ở nhà hát ra (Roxtov cùng đi xem kịch với gia đình Denixov), Roxtov đến
thẳng khách sạn Anh. Người ta lập tức dẫn chàng đến gian phòng đẹp nhất
mà Dolokhov đã giữ cho buổi tối hôm ấy.
Khoảng hai mươi người đang xúm quanh một cái bàn; Dolokhov ngồi trước
bàn, giữa hai cây đèn nến. Trên bàn có những cọc tiền vàng và những xếp
giấy bạc. Dolokhov đang cầm cái. Từ khi Dolokhov cầu hôn và bị Sonya từ
chối, Nikolai chưa lần nào gặp lại hắn và cảm thấy ngượng mỗi khi nghĩ
đến lúc gặp mặt hắn.
Khoé mắt sáng và lạnh của Dolokhov đón chàng ngay khi chàng mới bước qua ngưỡng cửa, như thể hắn cố ý chờ đợi chàng từ lâu.
- Lâu ngày quá - Dolokhov nói - Cảm ơn cậu đã đến dự. Cho tôi cầm cái nốt ván này đã, Ilyuska sắp đến với đoàn ca vũ đấy.
- Mình có ghé qua nhà cậu - Roxtov đỏ mặt nói.
Dolokhov không đáp.
- Cậu đặt cửa cũng được - Hắn nói.
Lúc đó, Roxtov sực nhớ đến một cuộc nói chuỵên kỳ lạ giữa chàng và
Dolokhov dạo trước. Hôm ấy Dolokhov nói: "Chỉ có những thằng ngốc thì
khi đánh bạc mới trông vào sự đỏ đen". Bây giờ hắn lại nói, dường như
đã đoán được ý nghĩ của chàng:
- Hay là cậu sợ không dám đánh với mình? - Rồi hắn mỉm cười Qua nụ cười
ấy, Roxtov nhận thấy hắn đang ở trong một tâm trạng giống như hôm dự
tiệc ở Câu lạc bộ và nói chung là giống như những lúc hắn chán ngấy
cảnh sinh hoạt hàng ngày, thấy cần phải tìm lối thoát bằng một hành vi
quái gở, thường là tàn ác.
Roxtov thấy lúng túng khó chịu; chàng cố nghĩ một câu nói đùa gì để trả
lời Dolokhov. Nhưng chưa tìm ra thì Dolokhov đã nhìn chòng chọc vào mặt
chàng và nói với chàng một cách chậm rãi và tách rời từng tiếng khiến
mọi người đều nghe thấy:
- Cậu còn nhớ đấy, một hôm chúng mình nói chuyện về cờ bạc… Chúng mình
nói rằng ai đánh bạc theo đỏ đen là ngốc, đánh bạc thì phải ăn chắc,
bây giờ tôi muốn làm thử.
"Thử đánh theo đỏ đen hay là ăn chắc", Roxtov nghĩ thầm.
- Nhưng thôi, cậu đừng đánh thì hơn - Dolokhov nói, rồi trang một bộ
bài mới bóc để trên bàn, hắn nói thêm: "Mời các vị đặt tiền".
Đẩy đống tiền ra trước mặt. Dolokhov sắp sửa chia bài, Roxtov ngồi
xuống bên cạnh hắn nhưng lúc đầu không đánh. Dolokhov chốc chốc lại
liếc mắt nhìn chàng.
- Tại sao cậu không đánh? - hắn nói.
Và lạ sao! Nikolai tự thấy bắt buộc phải cầm lấy một quân bài đặt ra một số tiền nhỏ và bắt đầu đánh.
- Tôi không mang tiền theo - chàng nói.
- Tôi cho cậu đánh chịu!
Roxtov đặt năm rúp trên một lá bài. Chàng thua. Lại đặt nữa, và thua nữa. Dolokhov được luôn mười ván.
- Thưa các vị, - Hắn nói sau khi cầm cái được ít lâu, - Tôi xin các vị đặt tiền lên trên bài, nếu không có thể tôi tính nhầm.
Một người đánh bài ngỏ ý hy vọng rằng nhà cái sẽ tin hắn mà cho hắn đánh chịu.
- Đánh chịu cũng được, nhưng tôi chỉ sợ tính nhầm, xin cứ đặt tiền trên
quân bài, - Dolokhov đáp - Riêng cậu thì cứ tự do, chúng ta sẽ tính
sau, - hắn nói thêm với Roxtov.
Canh bạc tiếp tục: một người hầu luôn tay rót rượu sâm banh.
Bài của Roxtov ván nào cũng thua và số tiền thua của chàng đã lên đến
tám trăm rúp. Chàng đã viết tiền ấy lên một quân bài, nhưng trong khi
người hầu rót sâm banh cho chàng, chàng nghĩ lại và chỉ viết số tiền
đặt bình thường là hai mươi rúp.
- Cứ để đã - Dolokhov nói, tuy làm ra vẻ không nhìn chàng - cậu sẽ gỡ
lại mau hơn. Tôi toàn chung cho người khác và toàn thu của cậu cả. Hay
là cậu sợ tôi? - Hắn nhắc lại.
Roxtov làm theo, cứ đế nguyên con số tám trăm rúp ghi trên tấm bài và
đặt xuống một con bảy cơ gãy góc mà chàng mới nhặt ở dưới đất lên mãi
về sau chàng vẫn còn nhỏ con cơ này. Chàng lấy phấn viết tám trăm rúp
bằng chữ số tròn và thẳng lên trên con bảy cơ và đưa con bài ấy ra
đánh, rồi nốc hết cốc sâm banh mà người hầu rót từ lúc nãy bây giờ đã
hết lạnh. Nghe câu nói của Dolokhov, chàng mỉm cười, và lòng hồi hộp,
chàng mong chờ một con bảy trong khi nhìn tay Dolokhov cầm bộ bài. Ăn
hay thua con bảy cơ này cũng là một việc rất quan trọng đối với chàng.
Hôm chủ nhật vừa rồi bá tước Ilya Andreyevich cho con hai nghìn rúp;
ông cụ không hay nói đến những khó khăn về tiền nong, nhưng hôm ấy ông
cụ lại phải báo trước cho chàng biết rằng đó là số tiền cuối cùng mà
ông có thể cấp cho chàng trước tháng năm và dặn chàng lần này phải dè
xẻn hơn trước. Nikolai đáp lại rằng số tiền ấy đã quá mức yêu cầu của
chàng rồi, và lấy danh dự hứa rằng từ giờ cho đến tháng năm sẽ không
xin thêm tiền của gia đình nữa. Thế mà trong cái số tiền ấy, nay chỉ
còn lại một ngàn hai trăm rúp. Cho nên, con bảy cơ không những có thể
làm cho chàng mất một ngàn sáu trăm rúp, mà còn có cơ khiến chàng, phải
lỗi lời hứa hẹn. Lòng hồi hộp, chàng nhìn hai bàn tay của Dolokhov và
nghĩ thầm: "Thôi, mau lên, chung cho tôi con bài ấy; để tôi lấy mũ về
ăn bữa khuya với Denixov, Natasa và Sonya, và nhất định từ rày không
bao giờ tôi còn mó đến quân bài nữa". Giờ phút này, cuộc sống gia đình
của chàng - những trò đùa nghịch với Peyta, những câu chuyện với Sonya
những bài song ca với Natasa, những ván Pich-kê với ông cụ và cả đến
cái giường êm ái ở phố Povarxkaya nữa - tất cả những hình ảnh ấy hiện
ra trong tâm trí chàng mạnh mẽ, rõ ràng và đầy sức quyến rũ, tựa hồ đó
là một hạnh phúc đã đi qua đã mất đi từ lâu mà trước đây chàng đã không
biết đánh giá cho đúng. Chàng không thể thừa nhận rằng một sự ngẫu
nhiên ngu xuẩn làm cho con bảy chia sang bên phải chứ không chia sang
bên trái mà lại có thế cướp mât của chàng cái hạnh phúc mà chàng mới
hiểu rò giá trị, mà có thể ném chàng xuống cái vực sâu thăm thẳm của
một nỗi bất hạnh mà chàng chưa trải qua bao giờ và hãy còn mịt mùng
trong tương lai. Không thể nào như thế được, nhưng lòng chàng cũng hồi
hộp theo dõi bàn tay của Dolokhov đang cử động. Hai bàn tay to rộng ấy
da hơi đỏ, với dám lông thòi ra ngoài ống áo sơ mi đặt bộ bài xuống cầm
lấy tẩu thuốc và cốc rượu mà người hầu vừa đưa đến.
- Này, đánh bạc với tôi mà cậu không sợ à? - Dolokhov nhắc lại và làm
như sắp kể một câu chuyện vui, hắn ngả người tựa vào lưng ghế và mỉm
cười thong thả buông từng tiếng - Vâng, thưa các vị nghe nói ở Moskva
có tin đồn tôi là một tên cờ bạc bịp, vì vậy tôi khuyên các vị đối với
tôi nên thận trọng hơn.
- Thôi chia đi! - Roxtov nói.
- Ồ mấy con mẹ ngồi lê đôi mách ở Moskva! - Dolokhov nói đoạn mỉm cười lấy bộ bài.
- À à à! - Roxtov bất giác thốt ra một tiếng, hai tay đưa lên nắm chặt mái tóc.
Con bảy mà chàng đang trông mong đã nằm ở trên cùng nó là con bài đầu
của cỗ bài mới trang. Chàng đã thua một số tiền nhiều hơn số tiền mà
chàng có thể giả. Nhưng này, cậu đừng có liều đấy nhé - Dolokhov vừa
nói vừa liếc nhìn chàng và tiếp tục tung bài.

Phần IV

Chương - 14 -



Một tiếng rưỡi sau, phần đông những người dự cuộc chỉ còn đánh lấy lệ.
Cả canh bạc dồn hẳn vào một mình Roxtov. Bây giờ số tiền chàng nợ không
còn là một ngàn sáu trăm rúp nữa, mà là cả một cột dài những con số mà
chàng đã đếm đến số vạn, và nhẩm đoán đại khái là đã lên đến mười lăm
ngàn. Thật ra, tổng số đã lên đến hơn hai vạn rúp. Dolokhov không còn
nghe ai nói gì và cũng không kể chuyện gì nữa, hắn theo dõi từng cử
động của hai hàn tay Roxtov và chốc chốc lại đưa mắt lướt nhanh qua
hàng chữ số. Hắn đã quyết định cứ đánh mãi cho đến khi tổng số lên đến
bốn mươi ba ngàn rúp. Hắn đã chọn con số ấy vì bốn mươi ba là số tuổi
hắn và tuổi Sonya cộng lại. Roxtov hai tay ôm đầu, ngồi chống khuỷu tay
vào cái bàn ghi đầy những chữ số, loang lổ những vết rượu đổ, ngổn
ngang những quân bài. Một ấn tượng đau đớn cứ bám chặt lấy chàng: hai
bàn tay đo đỏ kia, to xương và có lông thòi ra ngoài ống tay áo, hai
bàn tay mà chàng quý mến và căm thù đang nắm cái quyền lực chi phối
chàng.
"Sáu trăm rúp, át, tớ gấp đôi, chín… Không tài nào gỡ lại được nữa? Giá
bây giờ ở nhà có phải vui bao nhiêu… Một con bồi đánh hoà… không thể
như thế được… Mà tại sao hắn lại đối xử với mình như thế…" - Roxtov
nghĩ. Một đôi khi chàng đặt cửa rất to; nhưng Dolokhov từ chối và quyết
định cho chàng đặt bao nhiêu. Nikolai ngoan ngoãn tuân theo. Có khi
chàng cầu nguyện Chúa như chàng đã từng cầu nguyện ở chiến trường, bên
cầu Amstetten; Có khi chàng lại tự nhủ rằng nếu chàng lấy một con bài
nào đó trong đống bài quăn góc ở dưới bàn mà đánh thì con bài ấy sẽ cứu
được chàng; khi thì chàng đếm những dải khuy tết ngang trên áo đôn-man
của chàng và lấy số dải khuy mà đánh theo con bài tương đương, mong
rằng sẽ gỡ lại được chỗ mình đã thua; Khi thì chàng lại nhìn những
người dự cuộc như để cầu cứu, khi thì chàng quan sát tỉ mỉ gương mặt
của Dolokhov bấy giờ đã trở lại lạnh lùng, và chàng cố gắng hiểu xem
cái gì đang diễn ra trong tâm trí hắn.
"Hắn cũng biết số tiền thua ấy đối với ta quan trọng đến như thế nào.
Chả nhẽ hắn mong cho ta nguy khốn? Hắn vốn là bạn thân của ta. Ta quý
hắn lắm cơ mà… Nhưng cũng không phải lỗi tại hắn, vận hắn cứ đỏ mãi thì
bảo hắn làm thế nào? Mà cũng chẳng phải lỗi của ta nốt - Chàng tự nhủ -
ta chẳng làm điều gì xấu xa. Ta có giết người đâu? Có nhục mạ ai đâu?
Có nguyền rủa ai đâu? Thế sao vẫn đen ghê gớm như thế? Cơ sự này bắt
đầu từ bao giờ? Mới đây thôi, ta đến cạnh cái bàn này với ý định ăn lấy
một trăm rúp để mua một cái hộp biếu mẹ nhân lễ sinh nhật, rồi thì về.
Lúc đó ta còn sung sướng, còn tự do, còn vui vẻ biết chừng nào. Vậy thì
cái hạnh phúc ấy kết thúc từ bao giờ mà cái tình trạng mới này, cái
tình trạng khủng khiếp này bắt đầu từ bao giờ? Có cái gì đánh dấu khủng
khiếp sự thay đổi ấy? Lúc đó ta cũng vẫn ngồi chỗ này, ta cũng vẫn nhìn
hai bàn tay to xương mà khéo léo kia. Vậy thì cái đó đã xảy ra lúc nào
và cái gì đã xảy ra? Ta vẫn còn khoẻ mạnh, lực lưỡng và vẫn như trước,
vẫn ngồi ở chỗ hồi nãy. Không đâu, không thể như thế được. Chắc chắn là
việc này rồi chẳng có hậu quả gì đâu".
Mặt chàng đỏ bừng, mồ hôi như tắm, mặc dầu trong phòng không nóng. Khi
ấy ai nhìn mặt chàng cũng phải thấy sợ hãi và thương tâm, nhất là vì
chàng đang cố gắng hết sức để tỏ ra bình tĩnh mà không được.
Bản tính nợ đã lên đến con số tiền định là bốn mươi ba ngàn rúp, Roxtov
đang chuẩn bị một con bài để tố gấp đôi số ba ngàn rúp chàng mới ăn,
thì Dolokhov đặt mạnh cỗ bài xuống bàn, cầm lấy viên phấn và cộng số nợ
của Roxtov với nét chữ rõ ràng, cứng cỏi của hắn, và đánh gãy viên phấn.
- Ăn bữa khuya thôi, đã đến giờ ăn khuya rồi! Bọn Di-gan đã đến kia kìa!
Quả nhiên, vừa lúc ấy có một tốp đàn ông và đàn bà tóc đen da ngăm vừa
đi ngoài lạnh bước vào vừa nói chuyện với nhau bằng cái giọng Di-gan
của họ. Nikolai biết rằng thế là hết, nhưng chàng cũng lấy giọng thản
nhiên nói:
- Thế cậu không chia bài nữa à? Tôi đã sắp sẵn một con bài rất hay. - Làm như chàng chỉ quan tâm đến cái thú đánh bài.
"Thế là xong, thế là chết! - chàng nghĩ. - Bây giờ chỉ còn cách cho một
viên đạn vào óc", - và đồng thời chàng lại nói, giọng rất vui vẻ:
- Nào, hẵng đánh một ván nữa.
- Được Dolokhov đáp, khi đã cộng xong - được! Bằng lòng đánh hai mươi
mốt rúp - hắn vừa nói vừa chỉ con số 21 ở trên sổ nợ, đó là con số lẻ,
dôi ra ngoài tổng số bốn mươi ba ngàn, và tay cầm bài, hắn sắp sửa
chia. Roxtov ngoan ngoãn vuốt góc con bài và nắn nót viết con số hai
mươi mốt thay cho số sáu ngàn rúp đã chuẩn bị sẵn.
- Ừ thì thế nào cũng được. - chàng nói - Tôi chỉ muốn biết cậu sẽ cho con mười này được hay thua.
Dolokhov lại nghiêm chỉnh chia bài. Ồ, lúc này sao Roxtov thù ghét hai
bàn tay kia lạ lùng, hai bàn tay đo đỏ, ngón ngắn, lông lá thòi ra
ngoài ống sơ mi, hai bàn tay đang nắm quyền lực chi phối chàng. Con
mười ăn.
- Bá tước nợ tôi bốn mươi ba ngàn rúp chẵn. - Dolokhov nói đoạn đứng đậy vươn vai. - Ngồi lâu mệt rồi đấy.
- Phải, tôi cũng mệt - Roxtov nói Dolokhov ngắt lời chàng, như để nhắc nhở cho chàng biết rằng lúc này chàng không nên nói đùa.
- Thưa bá tước, khi nào thì ngài cho phép tôi lĩnh số tiền.
Nikolai đỏ mặt, kéo hắn sang phòng bên cạnh.
- Tôi không thể trả hết ngay một lúc được, cậu sẽ nhận một phiếu hoàn ngân - chàng nói.
- Cậu nghe đây, Roxtov ạ - Dolokhov nói với một nụ cười tươitỉnh trong
khi nhìn thẳng vào mặt Nikolai - cậu cũng biết câu ngạn ngữ "May mắn
trong tình yêu thì rủi ro trong cờ bạc". Cô em họ của cậu yêu cậu. Tôi
biết.
"Ồ! Cảm thấy mình đang ở trong tay một con người như vậy thật là đáng
sợ, - Roxtov nghĩ. Chàng biết tin chàng thua bạc sẽ làm cho cha mẹ
chàng choáng váng đến thế nào; chàng biết rằng nếu thoát được tình cảnh
ấy thì sung sướng đến nhường nào, và hiểu rằng Dolokhov vẫn biết hắn ta
có thể trừ miễn cho chàng nỗi sỉ nhục và phiền não ấy, nhưng hắn cứ
muốn bỡn cợt chàng như mèo vờn chuột".
- Cô em họ cậu… - Dolokhov bắt đầu nói, nhưng Nikolai ngắt lời ngay. Chàng điên liết quát lên:
- Cô em họ tôi không liên quan gì đến việc này, xin đừng nói đến cô ấy làm gì.
- Thế thì bao giờ tôi nhận được tiền? - Dolokhov
- Mai! - Roxtov nói đoạn bước ra khỏi phòng.

Phần IV

Chương - 15 -




Hẹn đến mai và giữ dáng diệu chững chạc không phải là việc khó,
nhưng lủi thủi trở về nhà, trông thấy mặt các em và cha mẹ, thú nhận
tội lỗi, rồi xin một món tiền mà mình không có quyền đòi hỏi sau khi đã
lấy danh dự ra hứa hẹn - việc đó thật là khủng khiếp.
Người nhà vẫn chưa đi ngủ. Bọn trẻ nhà Roxtov sau khi đi xem hát về và
đã ăn bữa khuya, đang quây quần xung quanh chiếc dương cầm. Nikolai vừa
bước vào phòng khách đã thấy mình bao phủ trong bầu không khí ái ân và
thi vị bàng bạc trong nhà suốt mùa đông năm ấy. Bây giờ, sau việc cầu
hôn của Dolokhov và buổi khiêu vũ của Yoghel, bầu không khí ấy tựa hồ
đã tụ lại dày hơn nữa xung quanh Sonya và Natasa, như khi trời trước
cơn giông. Hai cô thiếu nữ trong bộ áo màu thanh thiên mặc đi xem hát,
xinh đẹp và biết mình xinh đẹp, đang sung sướng, tươi cười đứng bên
dương cầm. Vera và Sinsin đang đánh cờ ở phòng khách. Lão bá tước phu
nhân thì trong khi chờ đợi ông chồng và cậu con, đang chơi bói bài với
một bà già quý tộc lưu trú trong nhà. Denixov ngồi trước dương cầm, hai
mắt sáng quắc, tóc rối bù, một chân co ra phía sau, đang đưa mười ngón
tay ngắn ngủi đập từng hợp âm, và, mắt đảo qua đảo lại cất giọng khàn
khàn nhưng đúng cung bậc bài hát "Đạo cô" - bài thơ anh ta mới làm và
đang tìm cách phổ nhạc.
Đạo cô ơi! Mãnh lực nào thúc đẩy
Khiến tơ đồng yên ngủ bỗng vang lên.
Nàng nhen lên trong lòng ta, rực cháy
Ngón tay ta run rẩy, chẳng sao yên?
Chàng hát với một giọng thiết tha, đôi mắt đen nhánh long lanh như mã
não bắn những tia chớp về phía Natasa, khiến nàng sợ hãi nhưng sung
sưởng.
- Hay quá! Tuyệt diệu! - nàng reo lên - Một khúc ca nữa đi anh! - nàng nói thêm, không để ý đến Nikolai.
"Đối với họ vẫn không có gì thay đổi". - Nikolai nghĩ ngợi trong khi
đưa mắt nhìn qua phòng khách và trông thấy Vera, lão bá tước phu nhân
và cụ già.
- À, anh Nikolai đã về! - Natasa chạy ra đón chàng.
- Cha có nhà không? - chàng nói.
- Anh về làm em mừng quá! - Natasa nói, không đáp lại câu hỏi của chàng
- Chúng em ở nhà vui quá anh ạ. Anh Vaxili Dimitrich ở lại thêm một
ngày vì em đấy.
- Không, cha chưa về - Sonya nói.
- Kolo, con đã về đấy ư, đi vào đây con, - tiếng bá tước phu nhân nói trong phòng khách.
Nikolai đi đến chỗ mẹ ngồi, hôn tay bà, và lặng lẽ ngồi xuống cạnh bàn,
đưa mắt nhìn theo bàn tay bà đang xếp đặt mấy quân bài. Từ bên phòng
lớn vẫn văng vẳng lại những tiếng cười và những giọng nói vùi vẻ đang
van nài Natasa.
- Thôi được rồi, được rồi - Denixov nói to - Bây giờ từ chối cũng vô ích, tiểu thư còn nợ tôi bài "đò đưa"(1), tôi van tiểu thư.
Bá tước phu nhân đưa mắt nhìn cậu con trai đang ngồi im lặng.
- Con làm sao thế? - bà hỏi chàng.
- À có sao đâu ạ - chàng nói, tựa hồ câu hỏi muôn lần như một ấy đã làm cho chàng bực mình. - Cha đã sắp về chưa?
- Có lẽ sắp về đấy.
"Ở nhà chẳng có gì thay đổi. Chưa ai hay biết gì cả. Bây giờ biết rúc
vào đâu?" - Nikolai tự nhủ và trở về gian phòng khách lớn có cây dương
cầm.
Sonya đang ngồi trước dương cầm đánh đoạn mở đầu bài "đò đưa" mà Denixov đặc biệt ưa thích. Natasa đang chuàn bị hát.
Denixov thì đang nhìn nàng với đôi mắt hân hoan. Nikolai bắt đầu đi đi lại lại trong phòng.
"Tự dưng lại bảo nó hát làm gì thế? Nó thì hát được cái gì? Chả có gì là vui thú cả" - chàng nghĩ.
Sonya dạo hợp âm thứ nhất của đoạn mở đầu.
"Trời ơi, mình là một con người bỏ đi, một con người đã mất hết danh
dự, chỉ còn việc cho một viên đạn vào óc, chứ hát với xướng gì nữa?" -
chàng tự nhủ. - Hay là đi biệt? Nhưng đi đâu? Thôi, cứ để mặc cho họ
hát!"
Nikolai vẫn tiếp tục đi đi lại lại trong phòng, vẻ mặt u uất, chốc chốc
lại liếc nhìn Denixov và hai cô thiếu nữ, đồng thời lẩn tránh mắt họ.
"Nikolenka, anh làm sao thế?" Đôi mắt của Sonya như muốn hỏi. Nàng đoán ngay được rằng chàng đã gặp một chuyện chẳng lành.
Nikolai ngoảnh mặt đi, không nhìn nàng. Natasa với các trực giác nhạy
bén của nàng cũng đã nhận thấy ngay tình trạng anh mình. Nàng có nhận
thấy, nhưng trong giờ phút này bản thân nàng đang vui vẻ, xa cách mọi
sự phiền não, mọi nỗi u buồn, mọi lời trách móc, cho nên nàng tự lừa
dối mình một cách hữu ý (thanh niên thường như thế). "Bây giờ mình vui
sướng quá, mình không muốn tiếp xúc với sự phiền não của người khác để
làm hư hỏng mất niềm vui sướng cảu mình" - đó là chân tình của nàng,
nhưng nàng lại nói với mình một cách khác - "Không đâu, chắc là mình
lầm, nhất định anh ấy cũng vui sướng như mình".
- Nào, Sonya, - nàng nói và bước ra chính giữa phòng, nơi mà nàng cho
là điều kiện âm hưởng tốt hơn cả. Nàng ngẩng đầu, buông thõng hai bàn
tay như một vũ nữ và bước mạnh ra chính giữa phòng, mỗi bước đi đều
nhấn mạnh chân chuyển từ gót giày sang mũi giày, rồi dừng lại.
Dáng vẻ của nàng như nói với hộ nàng: "Đây tôi như thế này đáy!" để đáp lại cái niềm hân hoan của Denixov đang theo dõi nàng.
"Nó vui thích cái nỗi gì thế không biết! - Nikolai nghĩ trong khi nhìn em. - Sao nó không thấy chán, không thấy ngượng nhỉ!"
Natasa đưa lên một nốt đầu tiên, cổ nàng dãn ra, ngực nàng nâng lên,
hai mắt nàng trở nên nghiêm trang. Lúc đó nàng không nghĩ đến cái gì
hết, cũng không nghĩ đến ai hết, từ đôi môi tươi cười của nàng, những
âm thanh tuôn ra, những âm thanh mà mỗi người đều có thể xướng lên theo
những âm trình như nhau, với một nhịp diệu như nhau, những âm thanh mà
một ngàn lần ta đều cảm thấy nhạt nhẽo, nhưng đến lần thứ một ngàn linh
một thì phải rung động và ứa nước mắt.
Mùa đông năm ấy, lần đầu tiên Natasa đã bắt đầu hát một cách nghiêm
túc, đặc biệt vì có Denixov say sưa thưởng thức tiếng hát của nàng. Bây
giờ nàng không hát như một đứa trẻ nữa, trong tiếng hát của nàng không
còn có sự cố gắng chăm chỉ buồn cười của trẻ con như ngày trước; Nhưng
nàng hát chưa giỏi, theo ý kiến của tất cả những người sành hát đã nghe
giọng nàng. "Giọng tốt nhưng chưa được luyện, cần phải luyện thêm", mọi
người đều nói. Nhưng người ta nói thế thường là sau khi tiếng nàng đã
im bặt từ lâu. Còn trong khi cái tiếng chưa luyện ấy đang đưa lên với
những hơi thở không đúng lúc, với những chỗ chuyển giọng khó nhọc, thì
chính những người sành hát cũng không nói gì, mà chỉ biết thưởng thức
cái giọng chưa luyện ấy và cứ muốn nghe nó lại một lần nữa. Trong giọng
hát của nàng có một cái gì trong trẻo, trinh bạch, một cái gì hồn
nhiên, không tự biết giá trị của mình, một cái gì êm dịu như nhung,
nhưng hãy còn mộc mạc, phối hợp khéo léo với những nhược điểm kỹ thuật
đến nỗi hình như chỉ thay đổi một điểm nhỏ trong giọng hát ấy cũng đủ
làm cho nó hư hỏng mất.
"Làm sao thế nhỉ? - Nikolai nghĩ thầm khi nghe giọng hát của nàng,
chàng mở to mắt - Nó có cái gì thay đổi? Hôm nay nó hát hay quá!" và
đột nhiên đối với chàng cả vũ trụ đều quay tụ lại trong phút đợi chờ
nốt nhạc theo sau, câu hát theo sau! Và mọi sự vật trong vũ trụ đều
chia làm ba phách: o miv crudele afetto "Một, hai, ba… một, hai, ba…
một… O miv crudele afetto… Một, hai, ba… một. Chà, cuộc đời chúng ta
thật là ngu xuẩn! - Nikolai nghĩ - Tất cả, nào là vận đen, nào là tiền
bạc, nào là Dolokhov, nào là oán hờn, nào là danh dự tất cả những cái
đó đều là chuyện vô nghĩa… Đây, cái này mới đáng kể này. Xem nào,
Natasa! Xem nào, em gái yêu của tôi; xem nào, cô bạn thân mến! Em tôi
sẽ đưa cái nốt si ấy như thế nào? Nó đã được rồi! Trời ơi!" - và chàng
bất giác hát bè đệm cách nốt cao một khoảng ba, để tăng cường cho cái
nốt si ấy mà cũng không biết rằng mình đang hát nữa. "Trời ơi! Hay quá!
Có thật là chính ta đã hát lên không? Sung sướng làm sao! - Chàng nghĩ.
Ôi cái hợp âm quang đãng ba ấy nó réo rắt làm sao, và những gì tốt đẹp
nhất trong lòng Roxtov đã rung động theo nó mãnh liệt đến nhường nào!
Và cái đó không dính dáng gì đến mọi sự vật ở trên đời. Kể gì thua bạc,
kể gì Dolokhov, kể gì lời hứa danh dự, và quả thật… Đó toàn là những
chuyện nhảm nhí! Có thể giết người, ăn trộm mà vẫn hạnh phúc.

Chú thích:
(1) Barcarolla (tiếng Ý).

===========================

Phần IV

Chương - 16 -



Đã lâu lắm Roxtov chưa lần nào được khoái cảm như vậy trong khi
nghe nhạc. Nhưng Natasa vừa hát xong bài hát đò đưa thì chàng lại sực
nhớ đến thực tế. Chàng lẳng lặng bỏ ra ngoài và đi về phòng riêng.
Mười lăm phút sau, lão bá tước, vui vẻ và hả hê, ở câu lạc bộ về Nikolai nghe tiếng xe ông cụ về liền đến gặp.
- Thế nào, vui chứ? - Ilya Andreyevich vừa nói vừa vui vẻ và kiêu hãnh
mỉm cười với con trai. Nikolai muốn nói "Vâng" nhưng không sao nói
được: chỉ thiếu một tí nữa chàng đã khóc nấc lên. Bá tước đang mải châm
tẩu thuốc, không nhận thđv tình trạng của con.
"Thôi, đằng nào cũng phải nói" - Nikolai suy nghĩ lần đầu tiên và cuối
cùng. Rồi đột nhiên, với một giọng nói hết sức ung dung mà chàng cũng
phải tự lấy làm xấu hổ, chàng nói với ông cụ, như khi chàng muốn xin
phép dùng xe ngựa đi phố:
- Ba ạ, con đến đây để thưa chuyện. Tí nữa thì quên mất. Con cần tiền.
- Thật à? - ông cụ nói trong lúc đang vui - thì ba đã bảo con là số tiền kia không đủ tiêu đâu mà! Con cần có nhiều không?
- Có nhiều. - Nikolai đỏ mặt nói, với một nụ cười ung dung, ngu xuẩn,
mà mãi về sau chàng vẫn không sao tha thứ cho mình được - Con có nhỡ
thua bạc một ít… nghĩa là cũng khá nhiều, rất nhiều nữa là khác, bốn
mươi ba ngàn rúp.
- Làm sao? Thua ai? Nói đùa đấy chứ - Bá tước kêu lên, cổ và gáy hốt nhiên đỏ gay vì chứng huyết áp cao của người có tuổi.
- Con đã hẹn trả nội ngày mai - Nikolai nói.
- Ấy thế - lão bá tước vừa nói vừa đang rộng hai cánh tay ra tỏ vẻ bất lực, rồi bủn rủn ngồi phịch xuống đi-văng.
- Biết làm thế nào? Ai mà chẳng trải qua một lần như thế? -
Nikolai nói với một giọng ung dung và chững chạc, nhưng trong lòng thì
tự cho mình là một thằng vô lại, một thằng khốn nạn, dù chết cũng không
thể chuộc hết tội ác. Chàng chỉ muốn đến hôn tay cha, quỳ xuống xin cha
tha tội, nhưng chàng lại nói với một giọng ung dung, thậm chí còn thô
lỗ nữa, rằng chuyện đó bắt cứ ai cũng có thể trải qua.
Bá tước Ilya Andreyevich, nghe câu trả lời của con thì cúi nhìn xuống đất rồi loay hoay một lúc như muốn tìm cái gì.
- Phải, phải, - Ông cụ nói, - Khó đấy, cha e rằng khó mà kiếm được số
tiển ấy, chuyện ấy ai mà chẳng có lần trải qua! Phải, thật thế… - Và bá
tước đưa mắt nhìn lướt qua mặt con rồi đi ra phía cửa… Nikolai vốn đã
liệu trước là có thể bị cự tuyệt, nhưng không hề ngờ sự tình sẽ như vậy.
- Ba ơi! Ba, ba! - Chàng nghẹn ngào gọi với theo ép chặt môi lên đấy và khóc nức nở.
Trong khi bá tước và cậu con trai giãi bày với nhau như vậy thì một
cuộc nói chuyện không kém phần quan trọng cũng diễn ra giữa bá tước phu
nhân và cô gái. Natasa hớt hơ hớt hải chạy đến phòng mẹ.
- Mẹ ơi! Mẹ ơi!… Anh ấy đã…
- Cái gì thế?
- Anh ấy đã… anh ấy đã ngỏ lời với con. Mẹ ơi! Mẹ ơi! - nàng kêu lên.
B á tước phu nhân không dám tin ở tai mình nữa. Denixov đã ngỏ lời.
Nhưng ngỏ lời với ai? Với cái con bé oắt Natasa kia, mới đây còn hơi
búp bê, bây giờ còn phải học bài ư!
- Thôi đi Natasa, chỉ vớ vẩn! - bà cụ nói, trong lòng hy vọng rằng câu chuyện chỉ là một trò đùa.
- Vớ vẩn đâu! Con nói thật đấy, mẹ ạ - Natasa nói với một giọng hờn dỗi
- Con vào hỏi mẹ xem nên như thế nào, mẹ lại bảo là vớ vẩn.
Bá tước phu nhân nhún vai.
- Nếu quả thật me-xừ Denixov xin kết hôn với mày, thì mày bảo cho ông ta biết rằng ông ta là một thằng ngốc.
- Không, không phải là thằng ngốc - Natasa nói, vẻ tức giận và nghiêm trang.
- Thế thì mày muốn cái gì? Bọn chúng mày bây giờ đứa nào cũng nghĩ đến
chuyện yêu đương cả. Nếu mày phải lòng anh ta thì mày cứ lấy đi - bá
tước phu nhân cười bực dọc - Lạy Chúa!
- Mẹ ơi, không phải, con không phải lòng anh ấy đâu! Chắc không phải đâu?
- Không, nhưng cô bạn của tôi muốn gì nào? Thôi để mẹ ra nói với anh ấy cho, - bá tước phu nhân mỉm cười nói.
- Không, mẹ để con đi, nhưng mẹ bảo con biết con phải làm như thế nào.
Mẹ thì cái gì cũng tưởng dễ lắm - nàng nói thêm để đáp lại nụ cười của
phu nhân. - Nhưng mẹ có biết đâu anh ấy nói với con như thế nào! Con
biết, anh ấy không muốn nói, nhưng không hiểu sao buột miệng mà nói ra
đấy thôi.
- Thì đằng nào cũng vẫn phải từ chối.
- Không, không nên. Con thấy anh ấy tội nghiệp lắm. Anh ấy dễ thương lắm cơ.
- Thế thì nhận lời đi! Vả lại mày cũng đến lúc phải lấy chồng rồi đấy, - bà mẹ nói, giọng bực tức và m**** mai.
- Mẹ ơi, con thấy anh ấy tội nghiệp quá. Con không biết nói với anh ấy thế nào.
- Nhưng mày không nói gì cả, để tao nói cho. - Bá tước phu nhân đáp,
bực tức vì người ta dám coi con bé Natasa của mình như một người lớn.
- Không, muôn vàn xin mẹ đừng nói, để con nói lấy, còn mẹ cứ đứng ngoài
cửa mà nghe. - Nói xong Natasa tạt qua phòng khách chạy vào phòng khiêu
vũ: Denixov vẫn ngồi nguyên trên ghế như trước, cạnh chiếc giương cầm,
hai tay ôm đầu. Chàng vụt đứng dậy khi nghe tiếng bước nhẹ nhàng của
nàng.
- Cô Natali - chàng vừa nói vừa đi nhanh đến trước mặt nàng, - Xin cô định doạt số phận của tôi. Nó ở trong tay cô.
- Anh Vaxili Dmitrich, em ái ngại cho anh quá. Không, nhưng… Anh thật
dễ thương… nhưng, có điều là không nên, cứ như thế này thì em sẽ yêu
anh mãi mãi.
Denixov cúi nhìn xuống sát tay nàng và nàng nghe thấy những âm thanh lạ
lùng mà nàng không hiểu. Nàng đặt một chiếc hôn trên mớ tóc quăn, đen
nhánh và rối bù của chàng. Vừa lúc ấy, nghe có tiếng áo sột soạt vội vã
của bá tước phu nhân. Phu nhân đến gần chỗ hai người.
- Anh Vaxili Dmitrich, tôi xin cảm ơn anh về điều vinh dự ấy - bà nói
với một giọng ngượng nghịu, nhưng Denixov lại có cảm tưởng là nghiêm
khắc - Nhưng con gái tôi còn non dại quá và tôi thiết tưởng với tư cách
là bạn thân của con trai tôi thì lẽ ra anh nên nói với tôi trước. Giá
được như thế, thì đã không đến nỗi bắt buộc tôi phải từ chối.
- Thưa bá tước phu nhân… - Denixov vừa đáp, hai mắt nhìn xuống đất, vẻ
ân hận, chàng muốn nói thêm câu gì nữa nhưng lưỡi cứ líu lại. Natasa
không thể không mủi lòng khi thấy chàng khổ sở như vậy Nàng bắt đầu
khóc to lên.
- Thưa bá tước phu nhân, tôi thật có lỗi với phu nhân - Denixov nói
tiếp, giọng đứt quãng, - Nhưng xin phu nhân biết cho rằng tôi sùng mộ
tiểu thư và gia đình đến nỗi tôi có thể dâng đời sống của tôi hai lần…
- Chàng ngước nhìn lên bá tước phu nhân và nhận thấy vẻ mặt nghiêm khắc
của bà… - Thôi, xin từ biệt phu nhân - Chàng nói và hôn tay bá tước phu
nhân, rồi không nhìn Natasa, chàng bước quả quyết ra khỏi phòng.
Hôm sau, Roxtov tiễn Denixov ra đi, vì Denixov đã quyết định không ở
thêm một ngày nào ở Moskva nữa. Bạn bè của chàng đặt tiệc tiễn chàng ở
nhà bọn Di-gan, sau đó chàng không còn biết họ đặt chàng vào xe trượt
tuyết như thế nào mà không còn nhớ gì về ba trạm đầu tiên của cuộc hành
trình.
Sau khi Denixov đi, Roxtov còn phải chờ số tiền trả nợ, vì lão bá tước
không thể chạy được trong một lúc, và phải lưu lại mười lăm ngày ở
Moskva, nhưng không ra khỏi nhà, và phần lớn thời gian chỉ lẩn quẩn
trong phòng các cô thiếu nữ.
Sonya lại càng âu yếm và tận tuỵ với chàng hơn bao giờ hết. Nàng có vẻ
muốn tỏ ra cho chàng biết rằng việc chàng thua bạc là một kỳ công,
khiến nàng càng yêu chàng hơn trước. Nikolai thì tự cho mình là không
xứng đáng với nàng nữa.
Chàng chép nào thơ nào nhạc dầy cả các tập an-bom của hai cô thiếu nữ,
và sau khi đã gửi đủ số tiền bốn mươi ba ngàn rúp và đã nhận được biên
lại của Dolokhov, không từ biệt một người nào, chàng khởi hành vào cuối
tháng mười một để đuổi theo binh đoàn của mình bấy giờ đã ở Ba Lan.

Phần V

Chương - 5 -




Ngày hôm sau, Piotr ngồi ở nhà đọc và cố gắng đi sâu vào ý nghĩa
của cái hình vuông trong đó một cạnh tượng trưng cho Thượng đế, cạnh
thứ hai cho đạo đức, cạnh thứ ba cho vật chất và cạnh thứ tư cho sự hỗn
hợp của vật chất và đạo đức. Chốc chốc, chàng lại rời quyển sách và cái
hình vuông, và tự đặt ra cho mình trong trí tưởng tượng một kế hoạch
sống mới. Hôm qua ở hội sở người ta đã mách chàng rằng những tin đồn về
cuộc đấu súng đã đến tai nhà vua và tốt nhất là chàng nên đi xa
Petersburg, Piotr dự định sẽ về các điền trang miền Nam và săn sóc tới
nông dân của chàng ở đấy. Chàng đang sung sưởng nghĩ đến cuộc sống mới
mẻ thì bỗng công tước Vaxili lù lù bước vào phòng.
- Này anh bạn, anh đã làm gì ở Moskva mà ghê thế? Anh bạn, tại sao anh
lại xích mích với Lelya(1). Anh lầm rồi. - Vaxili vừa bước vào phòng
vừa nói - Tôi biết hết rồi, tôi có thể cam doan với anh rằng Elen không
có lỗi gì với anh như chúa Cơ đốc không có lỗi gì với người Do thái vậy.
Piotr muốn đáp lại, nhưng ông ta đã ngắt lời chàng:
- Tại sao anh không nói thẳng với tôi một cách tự nhiên như nói với một
người bạn, thế chẳng hơn sao? Tôi biết hết, tôi hiểu hết rồi - Ông ta
nói - Anh đã hành động như một người đứng đắn biết tôn trọng danh dự,
có lẽ anh quá hấp tấp, nhưng ta sẽ không bàn đến. Chỉ xin anh nhớ cho
một điều là anh đã đặt tôi và Elen vào một tình trạng khó xử như thế
nào trước mặt mọi người, và thậm chí trước mặt triều đình nữa - Ông ta
hạ thấp giọng nói thêm - nó ở Moskva còn anh thì lại ở đây. Này anh
bạn, anh nhớ cho. - Ông ta nắm lấy tay chàng và kéo thấp xuống - Đây
chỉ là sự hiểu lầm mà thôi; tôi thiết tưởng chính bản thân anh cũng cảm
thấy thế. Bây giờ anh viết ngay cho tôi một bức thư gửi cho nó đi. Nó
sẽ đến đây và mọi việc sẽ được làm rõ ràng minh bạch, nếu không, tôi
nói cho anh biết, anh có thể rất dễ dàng gặp phải những chuyện không
hay đấy, anh ạ.
Công tước Vaxili nhìn Piotr một cách nhiều ý nghĩa.
- Tôi có những nguồn tin chắc chắn cho biết rằng hoàng thái hậu rất để tâm đến việc này. Chắc anh cũng biết Người rất quý Elen.
Đã mấy lần Piotr định nói nhưng một mặt công tước Vaxili không để cho
chàng nói, mặt khác bản thân chàng cũng chưa dám dùng ngay từ đầu cái
giọng cự tuyệt và chống đối quyết liệt mà chàng đã định dùng để trả lời
bố vợ. Hơn nữa, chàng lại nhớ đến điều lệ hội Tam điểm: "Phải hiền hoà
và niềm nở". Chàng nhăn nhó, đỏ bừng mặt, đứng lên rồi lại ngồi xuống,
giằng co với bản thân trong cái việc khó khăn nhất trên đời đối với
chàng, là nói thẳng vào mặt một người, bất kể người ấy là ai, những
điều khó chịu khác hẳn những điều mà họ dự đoán. Chàng đã quen phục
tùng cái giọng tự thị, lơ đễnh của công tước Vaxili đến nỗi ngay tới
bây giờ chàng cũng cảm thấy mình không đủ sức chống lại, nhưng chàng
cũng cảm thấy điều chàng sắp nói ra sẽ quyết định tất cả tương lai của
chàng: chàng sẽ đi theo con đường cũ hay là bước vào con đường mới mà
hội Tam điểm đã chỉ cho chàng với một sức hấp dăn mãnh liệt như vậy,
con đường mà chàng đã tin tưởng chắc chắn là sẽ đưa chàng đến sự tái
sinh trong một cuộc sống mới?
Công tước Vaxili nói, giọng bông đùa:
- Thôi anh ơi, anh cứ "ừ" với tôi một tiếng rồi tôi sẽ tự tay viết thư cho nó và chúng ta sẽ ăn mừng.
Nhưng công tước Vaxili chưa kịp nói hết câu bông đùa thì trên gương mặt
của Piotr đã hiện lên một vẻ giận dữ khủng khiếp nhắc nhở một trận lôi
đình của cha chàng.
Chàng nói khẽ, không nhìn vào mặt người tiếp chuyện:
- Thưa công tước, tôi không hề mời ông đến đây, ông đi đi, ông làm ơn
đi đi cho. - Chàng đứng phắt dậy ra mở cửa cho ông ta, - Ông đi đi -
chàng nhắc lại lòng không dám tin rằng mình có thể nói như vậy, và mừng
rỡ khi thấy cái vẻ lúng túng và sợ hãi hiên lên trên gương mặt công
tước Vaxili.
- Anh làm sao thế Anh ốm à?
- Ông đi đi! - Chàng nhắc lại một lần nữa, giọng run run.
Thế là công tước Vaxili đành phải ra về không lấy được một lời bày giải.
Một tuần sau Piotr từ biệt các bạn mới trong hội Tam điểm và sau khi đã
để lại một số tiền lớn dành cho những việc từ thiện, chàng lên đường về
các điền trang của mình. Các hội hữu đưa cho chàng những bức thư gửi
các hội viên Tam điểm ở Kiev và Odessa và hứa sẽ viết thư hướng dẫn
chàng trong hoạt động mới.

Chú thích:
(1) Tức Elen.

Phần V

Chương - 6 -




Vụ Piotr đấu súng với Dolokhov đã được im đi và mặc dầu lúc bấy
giờ nhà vua rất nghiêm khắc đối với các vụ đấu súng, cả hai đương sự
cũng như những người làm chứng cho họ đều không bị trừng phạt. Nhưng
việc Piotr đoạn tuyệt với vợ đã xác nhận là cuộc đấu súng có xảy ra, và
tin này được truyền đi khắp giới xã giao. Piotr trước đây bị người ta
nhìn trịch thượng và khoan dung khi còn là một đứa con rơi, rồi được
vuốt ve chiều chuộng khi đã trở thành một "đám" xuất sắc nhất của đế
quốc Nga, thì sau khi cưới vợ chàng đã xuống giá rất nhiều trong dư
luận của giới xã giao vì bây giờ những cô con gái đến tuổi lấy chồng
cũng như các bà mẹ không mong đợi gì ở chàng được nữa. Thêm vào đấy
chàng lại không biết và không muốn tranh thủ thiện cảm của giới xã
giao. Cho nên bây giờ người ta cho rằng chàng là người duy nhất chịu
trách nhiệm về việc xảy ra. Người ta bảo chàng là một anh chồng ghen
bóng ghen gió, cũng có những cơn giận diên cuồng khát máu như cha chàng.
Sau khi Piotr ra đi, Elen trở về Petersburg và được tất cả những người
quen biết không những đón tiếp với một thái độ niềm nở mà còn ân cần
xen lẫn với sự kính trọng nỗi bất hạnh của nàng. Khi người ta bàn tán
đến chồng nàng, nàng lập tức phô ra một thái độ trang nghiêm đầy tự
trọng mà tuy không hiểu ý nghĩa ra sao nàng cũng tập được nhờ cái trực
giác nhạy bén sẵn có xưa nay. Thái độ nói lên rằng nàng đã quyết định
chịu đựng nỗi bất hạnh của mình không một lời than thở, và đức ông
chồng của nàng là cây thập tự mà Thượng đế đã bắt nàng phải vác trên
vai. Công tước Vaxili bày tỏ ý mình một cách lộ liễu hơn. Mỗi khi nói
đến Piotr ông ta lại nhún vai rồi chỉ lên trán mà nói:
- Thì tôi vẫn bảo là anh ấy hơi loạn óc mà.
- Tôi đã bảo từ trước kia. - Anna Pavlovna nói mỗi khi nhắc đến Piotr -
Tôi đã nói ngay từ đầu, trước ai hết (phu nhân cố nhấn mạnh cái công
đầu của mình), rằng anh ta là một chàng thanh niên điên rồ, đầu óc hư
hỏng vì những tư tưởng vô luân của thời đại. Tôi đã bảo thế ngay từ khi
tất cả mọi người còn tán dương anh ta, lúc anh ta mới ở ngoại quốc về,
và chắc hẳn các vị còn nhớ đấy chứ, trong một buổi tiếp tân ở nhà tôi,
anh ta đến, ăn như một Marat(1). Rốt cục là thế nào? Ngay từ đầu tôi đã
không tán thành cuộc hôn nhân và tôi đã đoán trước được tất cả những
điều sẽ xảy ra.
Cũng như trước, trong những ngày rảnh rang, Anna Pavlovna vẫn tổ chức
những buổi tiếp tân ở nhà mình, những tối tiếp tân mà chỉ phu nhân mới
có biệt tài tổ chức được, trong đó tập hợp trước hết, tất cả cái tinh
hoa của xã hội thượng lưu chân chính, cái tinh hoa của giới trí thức
trong xã hội Petersburg, như lời phu nhân vẫn thường nói. Ngoài việc
chọn lọc tân khách tinh vi như vậy, những buổi tiếp tân của Anna
Pavlovna lại còn có một điểm đặc sắc nữa là mỗi lần phu nhân đều đem
một nhân vật mới thú vị ra để thết khách, và không có nơi nào có chỉ số
của nhiệt kế chính trị trong những giới chính thống(2) của triều đình
Petersburg lại được biểu lộ rõ rệt và chắc chắn bằng những lối tiếp tân
này.
Cuối năm 1806, khi người ta đã biết rõ tất cả những chi tiết đau buồn
về trận Napoléon tiêu diệt quân đội Phổ ở Jena và Auerstet và một phần
lớn các pháo đài của Phổ đều đầu hàng, trong khi quân đội ta xâm nhập
vào nước Phổ và cuộc chiến tranh chống Napoléon lần thứ hai của ta đã
bắt đầu, thì Anna Pavlovna lại tổ chức một buổi tiếp tân ở nhà mình.
Tinh hoa của xã hội thượng lưu chân chính gồm có nàng Elen mê hồn và
bất hạnh, đã bị chồng ruồng bỏ, tử tước Mortemart, công tước Ippolit
khả ái vừa mới ở Viên về, hai nhà ngoại giao, bà dì của phu nhân, một
chàng thanh niên mà ở phòng khách này người ta gọi vắn tắt là "một con
người rất có giá trị", một ngự tiền phu nhân vừa mới được bổ nhiệm cùng
đến với mẹ, và một vài người khác ít nổi tiếng hơn.
Nhân vật tối hôm ấy Anna Pavlovna đem ra thết khách, xem như là một món
ăn mới, là Boris Drubeskoy bấy giờ vừa mới ở quân đội Phổ về với tư
cách tín sứ và hiện làm sĩ quan phụ tá cho một nhân vật rất quan trọng.
Nhiệt độ trên nhiệt kế chính trị buổi tiếp tân hôm ấy là như sau: dù
tất cả các quốc vương và các tướng lĩnh ở châu Âu muốn nhân nhượng gì
với Buônapáctê đề làm cho tôi, cho chúng ta nói chung, phải khó chịu và
bực bội thì ý kiến của chúng ta về Buônapáctê vẫn không thay đổi. Chúng
ta vẫn không ngừng nói thẳng cách suy nghĩ thật của chúng ta về con
người này ra, và chúng ta chỉ có thể nói với vua Phổ và với những người
khác: "Mặc kệ ông, ông George Dandin ạ đó là vì ông đã muốn thế đấy,
chúng tôi chỉ có thể nói như vậy". Nhiệt độ chỉ trên nhiệt kế chính trị
trong tối tiếp tân hôm ấy của Anna Pavlovna là như thế. Khi Boris,
người được dùng để chiêu đãi tân khách bước vào phòng, thì hầu hết giới
xã giao đã tề tựu đông đủ, và câu chuyện do Anna Pavlovna điều khiển
đang bàn về những quan hệ ngoại giao của ta với nước Áo và về mối hy
vọng liên minh với Áo.
Boris chững chạc, hồng hào, tươi tắn trong bộ quân phục sĩ quan phụ tá
bảnh bao, ung dung bước vào phòng khách, và theo thường lệ, chàng được
đưa đến chào bà dì rồi lại nhập vào nhóm chung. Anna Pavlovna giơ bàn
tay khô héo ra cho chàng hôn, giới thiệu cho chàng với một vài nhân vật
mà chàng chưa quen biết và chỉ thầm xác định cho chàng rõ đặc tính của
từng người.
Đây là công tước Ippoliy Khraghin, một thanh niên khả ái, ông Kroug đại
diện ở Copenhagen, một trí thệ sâu sắc - và nói gọn thon lỏn - Ông
Sitot một con người rất có giá trị.
Nhờ công chạy chọt của bà Anna Mikhailovna, nhờ những sở hiếu của thuộc
tính riêng trong cái tính cách thận trọng của mình, Boris đã đưa mình
vào một địa vị có lợi nhất ở trong quân đội. Bây giờ chàng là sĩ quan
phụ tá của một nhân vật quan trọng được phái sang Phổ với một nhiệm vụ
rất trọng yếu và vừa ở đấy về với tư cách tín sứ. Chàng hoàn toàn thông
thạo cái thứ tôn ti trật tự không ghi vào quy chế đã cám dỗ chàng hồi ở
Olmuytx, cái thứ tôn ti trật tự đã khiến cho một anh thiếu uý có thể có
ưu thế hơn hẳn một viên tướng, và theo nó thì muốn thành công trong
quân đội, chẳng cần phải cố gắng, chẳng cần gì phải làm việc, phải dũng
cảm, phải kiên nhẫn, và chỉ cần biết khéo lấy lòng những người nắm
quyền thăng thưởng. Ngay bản thân chàng thường cũng phải ngạc nhiên về
những thành công nhanh chóng của mình và băn khoăn tự hỏi tại sao những
người khác lại có thể không hiểu điều đó. Sự phát hiện này đã hoàn toàn
thay đổi cả cách sống của chàng, tất cả những quan hệ của chàng với
những người quen cũ, tất cả những dự định của chàng về tương lai. Chàng
không giàu, nhưng chàng dùng hết số tiền chắt chịu được để ăn mặc lịch
sự hơn những người khác. Chàng sẵn lòng thà chịu hy sinh nhiều sở thích
còn hơn phải đi một chiếc xe ngựa tồi tàn hay xuất hiện trên đường phố
Petersburg trong một bộ quân phục cũ kỹ. Chàng chỉ tìm cách gần gũi và
kết thân với những người ở địa vị cao hơn mình, và do đó, có thể có ích
cho mình. Chàng yêu Petersburg và khinh Moskva. Những kỷ niệm về gia
đình Roxtov và mối tình thơ ấu của chàng với Natasa khiến chàng khó
chịu, và từ khi nhập ngũ chưa có lần nào chàng bước chân đến gia đình
Roxtov. Được mời đến phòng tiếp khách của Anna Pavlovna, điều mà chàng
cho là một sự thăng trật quan trọng trên bước đường công danh, chàng
hiểu ngay vai trò của mình ở đây và trong khi để cho Anna Pavlovna tận
dùng mình để gây hứng thú cho buổi tiếp tân, chàng vẫn chăm chú quan
sát từng vị khách có mặt, những lợi lộc mà việc giao du với họ có thể
đem lại cho mình và trù tính xem mình có thể làm quen với những người
nào! Chàng ngồi ở chỗ người ta chỉ cho chàng, bên cạnh nàng Elen kiều
diễm, và lắng nghe chuyện mọi người.
Viên đại biện Đan mạch nói:
- Thành Viên thấy những cơ sở của hiệp ước ấy viển vông đến nỗi người
ta không thể nào đạt được dù có những thắng lợi liên tiếp rực rỡ nhất,
và nó hoài nghi những phương liện có thể cho phép chúng ta có được
những thắng lợi ấy. Đó chính là nguyên văn câu nói của nội các thành
Viên.
- Hoài nghi cũng là đáng mừng - "con người trí tuệ sâu sắc" nói, miệng mỉm nụ cười tế nhị.
- Cần phải phân biệt nội các Viên và hoàng đế Áo - tử tước Mortơmar nói
- Hoàng đế Áo không bao giờ có thể có một ý nghĩ như thế, chỉ có nội
các là nói như vậy thôi!
- Ấy, tử tước thân mến ạ! - Anna Pavlovna nói xen vào - l Urope(3)
(không hiểu tại sao phu nhân lại nói lUrope, tưởng chừng như đó là một
cách phát âm đặc biệt tế nhị của tiếng Pháp mà phu nhân có thể dùng khi
nói với một người Pháp) sẽ không bao giờ là bạn đồng mình thành thực
của chúng ta đâu!
Đoạn phu nhân lái câu chuyện sang tinh thần dũng cảm và kiên quyết của nhà vua Phổ, nhằm đưa Boris vào cuộc.
Boris lắng nghe mọi người nói, đợi đến lượt mình, nhưng trong đó vẫn
không quên đưa mắt nhìn người ngồi bên cạnh là nàng Elen diễm lệ. Mỗi
lần gặp đôi mắt của chàng sĩ quan phụ tá trẻ tuổi và đẹp trai, Elen lại
mỉm cười.
Nhân nói đến tình hình nước Phổ, Anna Pavlovna quay sang Boris một cách
rất tự nhiên, yêu cầu chàng kể lại cuộc hành trình của chàng đến Glogau
và tình hình quân đội Phổ khi chàng đến.
Boris nói thong thả, dùng một thứ tiếng Pháp thuần tuý và rất đúng mẹo,
kể lại rất nhiều chi tiết thi vị về quân đội, về triều đình, nhưng
trong lúc kể chuyện chàng vẫn thận trọng tránh không bày tỏ ý kiến
riêng của mình về những sự kiện mà chàng trình bày. Trong một khoảng
thời gian khá dài, Boris làm cử toạ rất chú ý và Anna Pavlovna cảm thấy
cái món đầu mùa mình đem ra chiêu đãi tối nay đã làm cho tất cả các tân
khách hài lòng. Người chú ý nhiều nhất đến câu chuyện của Boris là
Elen. Nàng mấy lần hỏi chàng về một vài chi tiết trong cuộc hành trình
của chàng, và tỏ ra hết sức quan tâm đến tình hình quân đội Phổ. Chàng
vừa nói dứt, nàng đã quay về phía chàng với nụ cười quen thuộc và nói:
- Thế nào ông cũng phải lại chơi đằng nhà tôi đấy! - Cứ nghe giọng nàng
nói, có thế tưởng chừng việc này là hết sức cần thiết vì một vài lý do
mà chàng không thể nào biết được. - Ngày thứ ba từ 8 giờ đến 9 giờ.
Được như vậy tôi rất vii lòng.
Boris hứa chiều theo ý muốn của nàng và đã toan bắt đầu nói chuyện với
nàng nhưng Anna Pavlovna gọi chàng lại, mượn cớ là "bà dì" của phu nhân
cũng muốn nghe chàng nói chuyện.
- Ông có quen chồng của phu nhân phải không? - Anna Pavlovna nói, nhắm
mắt lại và chỉ Elen với một cử chỉ buồn rầu. - Ồ sao lại có người đàn
bà bất hạnh và đáng yêu đến thế! Trước mặt phu nhân xin chớ nói gì đến
ông ta, đừng nói thế! Nó khổ tâm quá.
Khi Boris và Anna Pavlovna quay trở lại nhóm tân khách, công tước
Ippolit đang làm mọi người chú ý. Chàng ta ngồi trong ghế bành, chồm
người ra phía trước nói:
- Vua Phổ ấy à?- nói đoạn chàng cười phá lên. Mọi người đều quay về phía chàng. - Vua Phổ ấy à?
Ippolit nhắc lại, giọng như muốn hỏi điều gì, đoạn cười phá lên một lần
nữa, rồi lại điềm nhiên và nghiêm trang ngồi tụt sâu vào ghế bành.
Anna Pavlovna đợi một lát, nhưng hình như Ippolit nhất định không chịu
nói thêm gì nữa, nên phu nhân bắt đầu kể chuyện tên Bonaparte vô đạo đã
lấy trộm thanh kiếm của Fridrich ở Potxdam.
- Đó là thanh kiếm của Fridrich đại đế mà tôi… - phu nhân mở đầu, nhưng Ippolit đã ngắt lời:
- Vua Phổ ấy à?- và cũng như lần trước, mọi người vừa quay về phía
chàng, thì chàng lại xin lỗi và im bặt. Anna Pavlovna cau mày.
Montmorency, bạn của Ippolit: nói với chàng giọng cương quyết:
- Xem nào, cái ông vua Phổ nhà anh có chuyện gì nào?
Ippolit lại cười phá lên, nhưng hình như vừa cười vừa thấy hổ thẹn vì tiếng cười của mình.
- Nào có gì đâu, tôi chỉ muốn nói là… - chàng có ý muốn lặp lại một câu
nói đùa mà chàng đã nghe được ở Viên và trong suốt buổi tiếp tân chàng
vẫn tìm cách đưa vào câu chuyện. - Tôi chỉ muốn nói rằng chúng ta chiến
đấu cho nhà vua nước Phổ là sai lầm.
Boris thận trọng mỉm cười như thế nào để người ta có thể xem đó là một
nụ cười chế nhạo hay tán thành lời bông đùa cũng được, tuỳ ý cử toạ.
Mọi người cười rộ.
- Cái trò chơi chữ của công tước hỏng quá, nó rất dí dỏm đấy nhưng
không công bình! - Anna Pavlovna vừa nói vừa giơ ngón tay nhăn nheo lên
hăm doạ. - Chúng ta không chiến đấu cho vua Phổ mà chiến đấu cho chính
nghĩa. Ô cái ông công tước Ippolit này ác thật!
Suốt buổi tối câu chuyện không lúc nào lắng xuống chủ yếu xoay quanh
những tin tức chính trị. Vào cuối buổi tiếp tân, câu chuyện rôm rả hẳn
lên khi nói đến những phần thưởng mà hoàng đế đã ban tứ.
- Ông N.N năm ngoái đã được thưởng một hộp thuốc lá có khảm chân dung
của hoàng đế, - "Con người có trí tuệ sâu sắc" nói, - tại sao ông S.S
lại không được phần thưởng ấy nhỉ?
Nhà ngoại giao đáp:
- Xin ngài thứ lỗi cho, một hộp thuốc lá có khảm chân dung của Hoàng đế
là một phần thưởng chứ không phải là một huân chương, đúng hơn, đó là
một món quà tặng.
- Nhưng trước đây đã thành lệ rồi đấy, kia như Svartxenberg chẳng hạn…
- Không thể như thế được! - một người khác đáp. - Tôi sẵn sàng đánh
cuộc đấy. Huân chương danh dự ngoại hạng thì lại là việc khác…
Khi mọi người đứng dậy ra về. Elen, trong suốt buổi tiếp tân hôm ấy vẫn
nói rất ít, một lần nữa lại mời Boris ra cho chàng một mệnh lệnh âu yếm
mà ngụ nhiều ý nghĩa dặn đến ngày thứ ba phải có mặt ở nhà nàng.
- Tôi rất cần gặp ông!
Nàng nói và mỉm cười, đưa mắt nhìn Anna Pavlovna, và Anna Pavlovna cũng
mỉm cười theo để xác nhận ý muốn của Elen, với cái nụ cười buồn buồn
của phu nhân như mỗi khi nhắc đến vị ân nhân cao cả của mình(4). Có thể
tưởng chừng tối hôm ấy Boris có nói những điều gì đó về quân đội Phổ
khiến Elen đột nhiên cảm thấy thế nào cũng phải gặp chàng. Nàng có vẻ
như hứa với chàng là đến ngày thứ ba khi chàng đến, nàng sẽ cho biết
tại sao.
Sáng ngày thứ ba, khi Boris vào gian phòng khách tráng lệ của Elen,
người ta chẳng giải thích gì rõ ràng cho chàng biết tại sao chàng cần
phải đến như vậy. Ở đây có mấy người khách khác, bá tước phu nhân nói
với chàng rất ít, và mãi đến khi chàng hôn tay nàng để cáo từ ra về,
nàng mới nói một cách đột ngột, giọng thì thào, và có một điều kỳ dị là
trên môi nàng không thấy bóng dáng nụ cười bất tuyệt thường ngày.
- Ngày mai anh đến ăn cơm nhé… vào buổi tối. Anh phải đếnv… Đến nhé…
Về Petersburg chuyến ấy, Boris đã trở thành một người thân trong nhà bá tước phu nhân Bezukhov.

Chú thích:
(1) Marat (1743-1773) một lãnh tụ của phái Jacchins (phái tả) trong cuộc cách mạng tư sản Pháp.
(2) Những người tán thành quyền lực vô hạn của nhà Vua.
(3) Urope: (đáng lý là Europe), châu Âu.
(4) Tức Hoàng thái hậu

Phần V

Chương - 7 -



Chiến tranh đã đến kỳ ác liệt và chiến trường đã lan gần đến biên
giới Nga. Đâu đâu cũng chỉ nghe những lời nguyền rủa Bonaparte, kẻ thù
của nhân loại; trong các làng mạc người ta tuyền dân quân và tân binh,
và từ chiến trường đưa về những tin tức trái ngược nhau bao giờ cũng
sai lạc, thành thử được mỗi người thuyết minh lại một cách.
Từ năm 1805 đời sống của lão công tước Bolkonxki, của công tước Andrey và của công tước tiểu thư Maria đã thay đổi nhiều.
Năm 1806, lão công tước được bổ nhiệm làm một trong tám vị tổng tư lệnh dân quân trong toàn nước Nga lúc bấy giờ.
Tuy tuổi đã già và sức khoẻ đã suy yếu rất nhiều, nhất là trong thời
gian ông tưởng con trai mình đã tử trận, lão công tước vẫn cho rằng
mình không có quyền từ chối một nhiệm vụ mà chính hoàng đế đã giao phó.
Hướng hoạt động mới mẻ này cổ vũ ông và làm cho ông khoẻ khoắn ra. Ông
luôn luôn đi kinh lý trong ba tỉnh dưới quyền ông cai quản. Ông chấp
hành những nhiệm vụ của mình một cách cẩn thận đến câu nệ, nghiêm khắc
đến tàn nhẫn đối với các thuộc hạ, và thân hành kiểm tra, đôn đốc công
việc cho đến những chi tiết nhỏ nhặt nhất. Công tước tiểu thư Maria
không học toán với ông cụ như trước nữa và chỉ vào phòng làm việc của
cha vào buổi sáng cùng với người vú em và tiểu công tước Nikolai (như
ông nội cậu vẫn gọi), những khi lão công tước ở nhà. Tiểu công tước
Nikolai ở với người vú già, những khi lão công tước ở nhà. Tiểu công
tước Nikolai ở với người vú của cậu và bảo mẫu Xavisna trong phần tư
thất trước kia của công tước phu nhân, và ngày ngày tiểu thư Maria
giành phần lớn thời giờ để ngồi trong gian phòng của đứa cháu nhỏ, cố
hết sức thay thế người mẹ của đứa bé. Cô Burien cũng tỏ ra rất yêu quý
đứa bé, và tiểu thư Maria nhiều khi phải hy sinh phần mình nhường cho
người bạn gái hưởng cái thú được bế ẵm và chơi đùa với chú thiên thần
tí hon (như nàng vẫn thường gọi đứa cháu nhỏ).
Trong ngôi nhà thờ Lưxye Gorư cạnh bàn thờ Chúa, người ta đã dựng lên
một cái điện thờ ở trên ngôi mộ của công tước phu nhân nhỏ nhắn và đặt
ở trong điện một pho tượng bằng cẩm thạch đem từ Ý về. Đó là tượng một
vị thiên thần có cái môi trên hơi cong lên một chút tựa hồ như sắp mỉm
cười, và có một hôm, khi công tước Andrey và công tước tiểu thư Maria ở
điện thờ ra, hai người bảo nhau không hiểu tại sao dung mạo của vị
thiên thần y có một cái gì gợi lại gương mặt của người đã khuất. Nhưng
còn một điều kỳ lạ hơn mà công tước Andrey không nói với em gái, là
trong vẻ mặt của vị thiên thần mà nhà nghệ sĩ đã vô tình thể hiện trên
nét khắc, công tước Andrey nhìn thấy chính những lời trách móc dịu dàng
mà trước đây chàng đã đọc trên gương mặt của vợ khi tắt nghỉ: "Tại sao
anh nỡ để em đến nông nỗi này?"
Công tước Andrey về nhà được ít lâu thì lão công tước chia gia tài cho
con trai và cắt cho chàng thôn Bogutsarovo, một điền trang lớn ở cách
Lưxye Gorư bốn mươi dặm Nga. Một phần vì Lưxye Gorư gắn liền với những
kỷ niệm đau buồn, một phần vì công tước Andrey đã nhân dịp ấy đến
Bogutsarovo xây dựng nhà cửa và sống ở đây phần lớn thời gian.
Sau chiến dịch Austerlix, công tước Andrey đã quyết định dứt khoát từ
nay sẽ không bao giờ trở về quân đội nữa; thế rồi khi chiến tranh bắt
đầu và người nào cũng phải tòng quân, thì chàng lĩnh nhiệm vụ tập trung
dân quân dưới quyền cha chàng để khỏi gia nhập quân thường trực. Vai
trò của lão công tước và của con trai hâu như đã đảo ngược lại sau
chiến dịch 1805. Được hoạt động của mình cổ vũ, lão công tước hy vọng
rất nhiều ở chiến dịch sắp tới; trái lại, công tước Andrey không tham
dự vào chiến tranh, và mặc dầu trong thâm tâm chàng rất tiếc điều đó,
chàng vẫn chỉ thấy trước những kết quả không hay.
Ngày hai mươi sáu tháng hai năm 1807 lão công tước đi kinh lý trong
vùng. Công tước Andrey ở lại Lưxye Gorư như thường lệ mỗi khi cha chàng
vắng mặt. Cậu bé Nicôluska ốm đã ba ngày nay.
Những người đánh xe đưa lão công tước lên tỉnh đã trở về, mang giấy tờ
và thư từ cho công tước Andrey. Người hầu phòng tay cầm những phong thư
không tìm thấy công ở trong phòng làm việc của chàng liền vào phòng
tiểu thư Maria, nhưng vẫn không thấy ở đấy. Người ta nói với y rằng
công tước ở phòng chàng nuôi trẻ.
- Mời đại nhân ra cho, Petrusa đã mang công văn về - một người đầy tớ
gái giúp việc u già nói với công tước Andrey trong khi chàng run run,
đôi mày nhíu lại, đang nhỏ từng giọt thuốc vào trong cốc nước đầy đến
một nửa.
- Có việc gì thế? - Chàng hỏi, giọng cáu kỉnh, và bàn tay vụng về vô ý
rót quá một vài giọt thuốc vào trong cốc. Chàng hắt cốc nước xuống đất
rồi gọi cốc khác. Người đầy tớ gái bưng nước đến cho chàng.
Trong phòng chỉ kê một cái giường nhỏ của trẻ con, hai cái hòm, hai cái
ghế bành, một cái bàn lớn, một cái bàn con và một cái ghế nhỏ của trẻ
con mà công tước Andrey đang ngồi. Cửa sổ đều có rèm, và trên bàn, một
ngọn nến đang cháy dở, bên cạnh có dựng một quyển sách nhạc để tránh
ánh sáng khỏi hắt vào giường con.
- Anh ạ - công tước tiểu thư Maria đứng bên giường đứa bé nói với anh - Anh nên đợi một lát thì hơn, chốc nữa…
- Ờ! Thôi xin cô, cô thì chỉ vớ vẩn, lúc nào cũng cứ đợi với chờ, đấy
kết quá là thế đấy, - công tước Andrey nói, giọng thì thầm như có ý hằn
học, hẳn là muốn làm cho em gái bực mình.
- Anh ạ, đừng đánh thức nó dậy thì hơn, thật đấy, nó mới thiếp đi được một lát - công tước tiểu thư nói, giọng van lơn.
Công tước Andrey đứng dậy và cầm cái cốc rón rén đến cạnh giường con.
- Hay thôi đừng thức nó nữa? - Chàng nói, ngần ngại.
- Tuỳ anh đấy, kể ra… em nghĩ rằng… thôi thì tuỳ anh… - tiểu thư Maria
nói, hình như nàng đâm ra sợ sệt và hổ thẹn khi thấy ý kiến của mình đã
thắng. Nàng chỉ cho anh nàng thấy người đầy tớ đang thì thầm gọi chàng.
Đêm nay là đêm thứ hai cả hai người đều không ngủ, lo săn sóc đứa bé
đang lên cơn sốt, người nóng như sôi. Đã suốt hai ngày nay, vì không
tin ông thầy thuốc ở trong nhà, trong khi chờ đợi một bác sĩ mời ở
ngoài tỉnh về, họ đã thử dùng hết thuốc này đến thuốc khác. Mệt lả đi
vì mất ngủ và lo lắng, cả hai đều trút nỗi buồn bực lên nhau, trách
móc, cãi vã lẫn nhau.
- Petrusa đã mang giấy tờ của cụ về, - người đầy tớ gái nói thầm.
Công tước Andrey bước ra.
- Có việc gì thế? - Chàng hỏi gắt, và sau khi đã nghe những lời nhắn
miệng của lão công tước, nhận bức thư của ông và những phong thư khác,
chàng quay trở lại phòng trẻ.
- Thế nào rồi? - Công tước Andrey hỏi.
- Vẫn thế, anh chịu khó đợi một chút. Karl Ivanits vẫn nói là chỉ có
giấc ngủ là quý hơn cả. - Tiểu thư Maria thở dài nói thì thầm.
Công tước Andrey đến bên đứa bé và sờ vào người nó. Nó nóng như hòn than.
- Cô đem cái ông Karl Ivanits nhà cô đi đâu thì đi cho rảnh!
Chàng cầm cái cốc nhỏ thuốc và lại tiến đến bên giường.
- Đừng anh Andrey, - Tiểu thư Maria nói.
Nhưng chàng cau mày nhìn nàng, vẻ giận dữ lại vừa đau khổ, là cầm cái cốc cúi xuống sát đứa bé.
- Nhưng tôi muốn thế - Nào, tôi nhờ cô, cô cho nó uống đi.
Công tước tiểu thư Maria nhún vai, nhưng vẫn ngoan ngoãn cầm lấy cái
cốc và sau khi gọi người vú em lại, nàng bắt đầu cho đứa bé uống thuốc.
Đứa bé khóc thét lên và thở khò khè. Công tước Andrey cau mày, giơ tay
lên ôm đầu, bước ra khỏi phòng rồi ngồi xuống chiếc đi-văng đặt ở phòng
bên…
Tay chàng vẫn cầm tập thư. Như một cái máy, chàng bóc các phong thư ra
đọc. Lão công tước viết thư trên giấy xanh, chữ viết rất to và nét chữ
kéo dài, thỉnh thoảng lại dùng cổ tự để viết tắt. Bức thư như sau:
"Ta vừa nhận được qua liên lạc viên một tin rất đáng mừng đối với lúc
này, nếu đó không phải là một tin sai lạc. Đâu như Benrigxen đã đại
thắng Buônapáctê ở gần Ailau. Ở Petersburg mọi người đều ăn mừng và vô
số phần thưởng đã được gửi đến cho quân đội. Mặc dù ông ấy là người
Đức, ta cũng có lời mừng ông ấy. Còn cái thằng cha thủ lãnh ở Kortsevo
một thằng Khandrilov nào ấy, thì thực ta không hiểu nó làm trò trống
gì: mãi đến giờ mà số quân bổ sung cũng như lương thực vẫn chưa được
gửi đi. Con phải phi ngựa đến đó ngay và nói với hắn rằng nếu trong tám
ngày công việc không xong thì ta lấy đầu. Còn về trận Proixich Ailau
thì ta cũng đã nhận được một bức thư của Petyenka - nó có dự trận ấy -
Tất cả các tin tức đều xác thực. Khi những kẻ không nên can thiệp không
can thiệp vào, thì ngay đến một người Đức cũng có thể đánh bại
Buônapáctê. Nghe nói hắn bỏ chạy khá hốt hoảng. Con phải nhớ lập tức
phi ngựa đến Kortsevo và làm ngay điều ta đã dặn".
Công tước Andrey thở dài và bóc phong bì kia ra. Đó là bức thư của
Bilibin gồm hai tờ giấy viết chữ nhỏ. Chàng gấp bức thư lại không đọc,
rồi giở ra đọc một lần nữa bức thư của cha với câu cuối:
"Phi ngựa đến Kortsevo và làm ngay điều ta đã dặn!"
"Không, xin lỗi, bây giờ tôi không đi đâu cả, phải chờ thằng bé khỏi
đã" - Chàng tự nhủ rồi đến sát tiểu thư Maria vẫn ngồi bên giường và
khe khẽ ru đứa bé.
"Nào, thử xem ông cụ con viết cho mình những điều gì khó chịu nữa?" -
Công tước Andrey nhớ lại nội dung bức thư của cha. Ừ quân đội ta đã
đánh thắng Bonaparte chính trong lúc ta không tại ngũ. Phải, số phận
như chế nhạo mình… Thôi cứ mặc!" Và chàng bắt đầu đọc bức thư của
Bilibin viết bằng tiếng Pháp. Chàng đọc nhưng không hiểu được một nửa,
chàng đọc chỉ là để quên đi một phút đừng nghĩ đến cái điều đã bắt
chàng suy nghĩ quá lâu, choán hết tâm trí chàng và làm cho chàng khổ sở.

Phần V

Chương - 11 -




Đến chiều, công tước Andrey và Piotr lên xe song mã cùng về Lưxye
Gôrư. Công tước Andrey chốc chốc lại đưa mắt nhìn Piotr thỉnh thoảng
thốt ra những lởi chứng tỏ lòng chàng đang vui. Chàng chỉ cho Piotr xem
những cánh đồng, nói cho Piotr nghe về những cuộc cải thiện của mình
trong điền trang.
Piotr lầm lỳ yên lặng chỉ trả lời nhát gừng và có vẻ đang mải suy nghĩ đăm chiêu.
Piotr nghĩ rằng công tước Andrey đang đau khổ, rằng chàng đang lầm lạc
không biết đến ánh sáng chân chính, và mình cần phải giúp chàng, soi
sáng cho chàng và đỡ chàng dậy. Nhưng khi Piotr vừa thử nghĩ xem mình
sẽ bắt đầu nói như thế nào và nói những gì thì chàng cảm thấy trước
rằng công tước Andrey chỉ cần đưa ra một câu nói, một luận cứ thôi,
cũng đủ bẻ gãy tất cả những lời thuyết giáo của mình. Chàng không dám
nói, chàng sợ những điều thiêng liêng quý báu nhất của mình có thể bị
đem ra làm trò cười.
- Này anh, tại sao anh lại nghĩ như vậy? - Piotr đột nhiên lên tiếng
hỏi bạn và cúi đầu xuống như một con bò mộng đang chực húc người ta. -
Tại sao anh lại nghĩ như vậy? Anh không nên nghĩ như vậy.
- Tôi nghĩ cái gì nhỉ? - công tước Andrey ngạc nhiên hỏi lại.
- Nghĩ đến cuộc đời, đến sứ mệnh của con người. Nghĩ như anh không thể
được. Tôi cũng đã từng nghĩ như vậy và tôi đã được cứu thoát, anh có
biết cái gì cứu tôi không? Hội Tam điểm. Không, anh đừng cười. Hội Tam
điểm không phải là một giáo phái chỉ có những nghi thức suông như trước
đây tôi vẫn tưởng, hội Tam điểm là biểu hiện đẹp nhất, là biểu hiện duy
nhất của những khía cạnh tốt đẹp nhất, những khía cạnh vĩnh viễn của
nhân loại.
Và chàng bắt đầu trình bày cho công tước Andrey nghe về hội Tam điểm
theo như chàng quan niệm. Chàng nói rằng hội Tam điểm là một học thuyết
Cơ đốc thoát khỏi những ràng buộc của nhà nước và tôn giáo; học thuyết
của bình đẳng, hữu ái và tình thương.
- Chỉ có đoàn thể thiêng liêng của chúng tôi là hiểu được ý nghĩa chân
chính của cuộc sống, tất cả những cái khác đều chỉ là giấc mộng. -
Piotr nói. - Anh ạ, anh nên biết rằng ngoài hội này ra thì tất cả chỉ
là giả dối, lừa đảo, và tôi cũng đồng ý với anh rằng đối với một con
người thông minh và nhân hậu thì chỉ còn một cách là sống cho trọn cuộc
đời của mình, cố sao đừng làm phiền đến kẻ khác. Nhưng anh hãy tiếp thu
những tín điều chủ yếu của chúng tôi, hãy vào hội cuả chúng tôi, hãy
phó thác mình cho chúng tôi, hãy để cho chúng tôi chỉ dẫn anh, rồi anh
sẽ thấy ngay như tôi đã thấy, rằng mình là một mắt xích của sợi dây
chuyền to lớn và vô hình mà đầu dây mất hút trên trời cao - Piotr nói.
Công tước Andrey im lặng, mắt nhìn thẳng về phía trước, lắng nghe Piotr
nói. Đã mấy lần chàng không nghe ra vì tiếng bánh xe lăn ầm ầm, phải
hỏi lại những lời chàng chưa nghe rõ. Nhìn cái ánh sáng khác thường lấp
lánh trong đôi mắt của công tước Andrey và thấy chàng im lặng, Piotr
biết rằng những lời của mình không phải là vô ích, rằng công tước
Andrey sẽ không ngắt lời chàng và sẽ không chế nhạo những điều chàng
nói.
Họ đến một con sông ngập nước, phải dùng phà mới qua được. Trong khi
người nhà xếp chỗ cho xe ngựa, họ cũng bước lên phà. Công tước Andrey
chống khuỷu tay vào mạn phà im lặng nhìn mặt nước lấp lánh dưới ánh mặt
trời sắp tắt.
- Thế nào, anh nghĩ thế nào về những điều tôi vừa nói. Tất cả những
điều cậu nói đều đúng. Nhưng cậu bảo: anh hãy vào hội của chúng tôi rồi
tôi sẽ chỉ cho anh thấy mục đích của cuộc sống và sứ mạng của con
người, cũng như quy luật chi phối vũ trụ. Nhưng chúng ta là ai? Là
người. Tại sao các anh lại biết hết được. Tại sao một mình tôi không
thấy được những điều các anh thấy. Các anh cho rằng trái đất là vương
quốc của cái thiện, của chân lý, nhưng tôi không thấy thế.
Piotr ngắt lời chàng:
- Anh có tin vào cuộc sống sau này không?
- Cuộc sống sau này ư?
Công tước Andrey hỏi lại, nhưng Piotr không để cho chàng có thì giờ trả
lời, chàng cho rằng công tước Andrey hỏi lại như thế tức là có ý phủ
nhận, hơn nữa chàng đã từng biết những tư tưởng vô thần trước đây của
công tước Andrey.
- Anh nói rằng anh không thể thấy vương quốc của cái thiện và chân lý
trên trái đất. Tôi cũng vậy, trước kia tôi cũng không thấy vì không thể
nào thấy nó được nếu cho rằng cuộc sống của ta là sự kết thúc của tất
cả. Ở trên trái đất, chính ở trên trái đất này (Piotr đưa tay lên chỉ
những cánh đồng xung quanh) không có chân lý - tất cả đều xấu xa và giả
dối; nhưng trong vũ trụ, trong toàn thể vũ trụ thì chân lý ngự trị;
chúng ta bây giờ là con của trái đất, nhưng trong vĩnh viễn thì chúng
ta lại là con của toàn thể vũ trụ. Chẳng lẽ trong tâm hồn tôi không cảm
thấy rằng tôi là một bộ phận của cái toàn thể lớn lao và hài hoà kia
hay sao? Chẳng lẽ tôi không cảm thấy rằng tôi là một bộ phận trong con
số to lớn không sao đếm xuể của những sinh vật trong đó Thượng đế - Hay
là cái sức mạnh tối cao, anh muốn gọi là gì cũng được - Tự biểu hiện,
rằng tôi là một mắt xích, một bậc trên cái thang đi từ những vật thấp
nhất đến những vật cao nhất? Nếu tôi thấy và tôi thấy rõ ràng cái thang
ấy đi từ cây cỏ đến con người thì tại sao tôi có thể giả thiết rằng cái
thang ấy đến tôi là hết mà không đưa đi xa hơn nữa, xa hơn nữa? Tôi cảm
thấy rằng không những tôi không thể mất đi cũng như không có cái gì ở
trong vũ trụ có thể mất đi cả, mà tôi sẽ vĩnh viễn tồn tại, và đã vĩnh
viễn tồn tại. Tôi cảm thấy rằng ngoài tôi ra và ở trên tôi có những
linh hồn đang sống, và trong cái thế giới ấy chân lý đang tồn tại.
- Phải, đó là học thuyết của Herder (1) - công tước Andrey nói - Nhưng,
cậu ạ, cái đó không thuyết phục được tôi đâu, mà chỉ có cuộc sống và
cái chết mới thuyết phục được tôi thôi. Cái thuyết phục được tôi là
thấy rằng một con người thân mến, gắn bó với mình mà đối với người ấy
mình đã có lỗi và vẫn từng hy vọng chuộc lỗi (công tước Andrey nói
giọng run run và quay mặt đi). Thế rồi đột nhiên con người ấy đau đớn
khổ sở, và thôi tồn tại... Tại sao? Không lẽ nào lại không có câu trả
lời! Và tôi tin rằng có câu trả lời. Chính cái đó mới có sức thuyết
phục, và chính cái đó đã thuyết phục được tôi - công tước Andrey nói.
- Phải đấy, phải đấy - Piotr nói - Thì chính tôi cũng nói đến điều đó đấy thôi!
K hông phải. Tôi chỉ nói rằng không phải những lý luận thuyết phục được
tôi về sự tất yếu của cuộc sống sau này, mà chính là việc ta đang đi
trong cuộc đời, tay cầm con người ấy, thế mà đột nhiên con người ấy
biến mất ở đâu đây trong cõi hư vô, thế rồi ta dừng lại trước cái vực
thẳm ấy và nhìn vào đấy. Tôi đã nhìn vào cái vực thẳm ấy...
- Thế rồi thế nào! Anh biết rằng có nơi ấy, ở đấy có một cái gì đấy.
Nơi ấy chính là cuộc sống sau này và cái ấy chính là Thượng đế.
Công tước Andrey không đáp. Chiếc xe và mấy con ngựa đã lên bờ từ lâu,
xe đã thắng, mặt trời đã lặn một nửa và sương giá buổi chiều dã gieo
lên những vũng nước ở bến sông những vì sao lấp lánh, nhưng Piotr và
Andrey vẫn đứng trên phà nói chuyện, khiến cho những người đầy tớ những
người đánh xe và người chở phà phải ngạc nhiên.
- Nếu có Thượng đế và có cuộc sống sau này, thì phải có chân lý và có
đạo đức, và hạnh phúc cao nhất của con người chính là cố gắng đạt đến
nó - Piotr nói, - Cần phải sống, cần phải yêu thương, cần phải tin rằng
chúng ta không phải chỉ sống hôm nay trên mảnh đất này mà đã sống và sẽ
sống vĩnh viễn ở nơi kia: trong vũ trụ (chàng chỉ tay lên bầu trời).
Công tước Andrey chống tay lên mạn phà, và lắng tai nghe, mắt nhìn đăm
đăm vào cái vệt sáng đỏ ngầu mà mặt trời trải lên trên mặt nước xanh
lam. Piotr im bặt. Chung quanh hoàn toàn yên tĩnh.
Phà đã cập bến từ lâu. Trong buổi chiều êm ả chỉ nghe tiếng sóng yếu ớt
vỗ vào đáy phà. Công tước Andrey mường tượng như tiếng nước vỗ róc rách
kia cùng hòa lời với tiếng nói của Piotr mà khuyên chàng: "Thật đấy,
anh hãy im đi".
Công tước Andrey thở dài và đưa đôi mắt sáng long lanh và dịu dàng như
mắt trẻ thơ nhìn vào mặt Piotr đang đỏ bừng, say sưa nhưng vẫn e ngại
rụt rè vì thấy mình vẫn không bằng bạn.
- Phải, chỉ mong được như vậy! - chàng nói - Nhưng kia, thôi chúng ta
lên xe đi - công tước Andrey nói thêm và sau khi rời phà bước lên bờ,
chàng nhìn lên bầu trời mà Piotr đã chỉ cho chàng, và kể từ trận
Austerlix cho đến nay lần đầu tiên chàng lại nhìn thấy cái bầu trời cao
***g lộng, bầu trời vĩnh viễn mà chàng đã từng thấy khi chàng nằm trên
chiến trường, và một cái gì lâu nay đã thiếp đi, một cái gì tốt đẹp
nhất trong tâm hồn chàng chợt bừng tỉnh, vui sướng và trẻ trung. Cái
cảm giác ấy biến mất khi chàng lại bước vào những hoàn cảnh hàng ngày
của cuộc sống, nhưng chàng biết rằng cái cảm giác ấy vẫn sống trong
chàng mặc dầu chàng không phát huy nó được. Buổi gặp mặt Piotr hôm ấy
đối với công tước Andrey là bước đầu của một cuộc sống mới mẻ trong nội
tâm của chàng, tuy bên ngoài chẳng có gì thay đổi.

Chú thích:
(1) Johann Godfned Herder (1744-1803), văn sĩ lãng mạn, triết gia và sử gia Đức.

Phần V

Chương - 13 -




Bà hành hương yên tâm, và sau khi được gợi chuyện, lại thao thao
bất tuyệt một hồi lâu về cha Amfilok, con người sống một cuộc đời thánh
đức đến nỗi hai bàn tay sực nức mùi hương trầm.
Rồi bà lại kể rằng trong cuộc hành hương gần đây của bà đến Kiev, các
tu sĩ mà bà quen biết đã cho bà mượn chìa khoá đi vào động thánh và bà
đã đem lương khô đến đấy sống hai ngày hai đêm bên mộ các vị phúc lộc.
"Tôi cầu nguyện trước một thánh cốt, tôi đọc kinh một lát rồi tôi lại
đến một thánh cốt khác. Tôi ngủ thiếp đi một lát rồi lại đến hôn các
thánh cốt; tiểu thư ạ, bấy giờ thật là tịch mịch, tôi cảm thấy sung
sướng đến nỗi không còn muốn bước ra ngoài trời nữa".
Piotr chăm chú và nghiêm trang lắng nghe bà ta nói. Công tước Andrey đã
ra khỏi phòng. Một lát sau, tiểu thư Maria cũng ra theo, đưa Piotr đến
phòng khách, để những người nhà trời ngồi lại uống nốt chén trà.
- Anh tốt quá - nàng nói với chàng.
- Thật tôi không có ý muốn là bà ta phật lòng đâu, tôi rất hiểu và rất quý những tình cảm ấy.
Công tước tiểu thư Maria im lặng nhìn chàng và mỉm cười dịu dàng:
- Tôi đã biết anh từ lâu và yêu quý anh như một người anh ruột. Anh
thấy anh Andrey thế nào? - Nàng hỏi vội vàng, không để cho chàng có thì
giờ nói một câu gì đáp lại những lời lẽ trìu mến của mình
- Tôi lo cho anh ấy lắm. Sức khoẻ của anh ấy mùa đông năm ngoái đã khá
hơn, nhưng sang mùa xuân năm nay vết thương lại tấy lên, và bác sĩ bảo
là anh ấy cần phải đi dưỡng bệnh. Về mặt tinh thần anh ấy cũng làm cho
tôi rất lo ngại. Anh ấy không phải như đàn bà chúng tôi có thể than
khóc để chịu đựng nỗi khổ của mình. Anh ấy giữ kín nỗi đau khổ trong
lòng. Hôm nay anh ấy vui vẻ và phấn chấn, nhưng đó là vì có anh đến
thăm, chứ ngày thường ít khi anh ấy như thế lắm. Nếu anh có thể khuyên
anh ấy đi du lịch nước ngoài thì tốt quá! Anh ấy cần hoạt động: cuộc
sống yên tĩnh và đều đều ở đây rất có hại cho anh ấy. Người khác thì
không để ý nhưng tôi thì tôi thấy rất rõ.
Vào khoảng hơn chín giờ, gia nhân chạy ùa ra ngoài thềm khi nghe tiếng
chuông xe ngựa của lão công tước. Andrey và Piotr cũng ra thềm đón.
- Đây là ai? - Lão công tước hỏi khi bước xuống xe và trông thấy Piotr. Khi đã biết chàng thanh niên lạ mặt kia là ai, ông nói:
- A! Rất vui mừng! Anh hôn tôi đi.
Lúc bấy giờ lão công tước đang vui, nên tiếp Piotr rất niềm nở thân ái.
Trước bữa ăn tối, công tước Andrey quay lại phòng làm việc của cha thì
thấy lão công tước đang tranh luận rất hay với Piotr, lúc bấy giờ Piotr
đang chứng minh rằng sẽ có lúc không còn chiến tranh nữa. Lão công tước
bác lại, chế nhạo chàng nhưng vẫn không giận dữ.
- Lấy hết máu trong huyết mạch của họ ra, và đổ nước lã vào, lúc bấy
giờ mới không có chuyện nhảm! - Lão công tước nói, nhưng vẫn thân mật
vỗ vai Piotr rồi đến cạnh bàn công tước Andrey. Công tước Andrey, hẳn
là không muốn dự vào câu chuyện, đang ngồi giở xem những giấy tờ mà cha
chàng mới đem từ trên tỉnh về. Lão công tước đến cạnh chàng và bắt đầu
nói chuyện công việc.
- Bá tước Roxtov, đô thống quý tộc, không cung cấp được một nửa số
người ấn định. Ông ta lên tỉnh, bày chuyện mời ta đến dự tiệc ta mới
cho lão ta một trận: cái lão này chỉ ăn với uống… này anh - lão công
tước Nikolai Andreyevich nói với con trai trong khi vỗ vai Piotr, - Anh
bạn của anh cừ đấy, ta rất mến. Nói chuyện với anh rất thú. Những người
khác ăn nói thông minh nhưng người ta không buồn nghe, còn cái anh này
thì chỉ nói nhảm nhưng lại làm cho già này hăng hái hẳn lên. Thôi đi ăn
đi, đi ăn đi, có lẽ ta sẽ đến ngồi tiếp anh trong bữa ăn tối. Rồi chúng
ta còn tranh luận nữa. - Lão công tước đã đến cửa phòng, còn ngoái cổ
lại quát to với Piotr - Anh hãy thương yêu lấy nữ công tước Maria, con
bé ngốc nghếch của tôi.
Mãi đến nay, khi đến Lưxye Gorư, Piotr mới thấy hết cái sức mạnh và sức
thu hút trong tình bạn của chàng với công tước Andrey. Sức thu hút này
không phải chỉ biểu hiện trong mối quan hệ đối với cả gia đình và tất
cả những người ở trong nhà nữa. Với lão công tước khắc nghiệt, với công
tước tiểu thư Maria dịu dàng và nhút nhát, tuy chàng hầu như chưa quen
biết họ, Piotr cũng vẫn cảm thấy ngay rằng đối với họ mình là một người
bạn cũ. Và tuy mới gặp, mọi người cũng đều đã yêu quý chàng hơn. Không
phải chỉ có công tước tiểu thư Maria mến chàng vì cái thái độ hiền hoà
của chàng đối với mấy người hành hương và mỗi khi nhìn chàng, đôi mắt
trong sáng của nàng lại càng thêm trong sáng, mà ngay cả tiểu công tước
Nikolai (như ông nội của cậu vẫn gọi) bấy giờ đã được một tuổi, cũng
mỉm cười với Piotr và để cho chàng bế, Mikhail Ivanyts, cô Burien nhìn
chàng với những nụ cười vui vẻ khi chàng nói chuyện với lão công tước.
Lão công tước ra dự bữa ăn tối gia đình: cái đó rõ là vì Piotr. Lão
công tước tỏ ra đặc biệt thân mật với chàng trong hai ngày chàng ở lại
Lưxye Gorư và bảo chàng thỉnh thoảng đến chơi.
Khi Piotr đã ra đi và tất cả những người trong gia đình hội họp lại bắt
đầu bình phẩm về chàng, cũng như thói thường mỗi khi một người mới quen
biết vừa ra về, và có một điều ít có là mọi người đều chỉ nói tốt cho
chàng.

Phần V

Chương - 14 -




Lần này đi nghỉ phép về, Roxtov lần đầu tiên cảm thấy và hiểu lo
mối liên hệ giữa chàng với Denixov và tất cả trung đoàn là mãnh liệt
như thế nào.
Khi gần về đến trung đoàn, Roxtov có một cảm xúc giống như cái cảm xúc
chàng đã từng thể nghiệm khi gần về đến ngôi nhà của mình ở phố
Povarxkaya. Khi chàng trông thấy người lính phiêu kỵ đầu tiên mặc quân
phục phanh ngực, khi chàng nhận ra anh chàng Dementyev tóc hoe, nhìn
thấy những cái cọc buộc mấy con ngựa hồng, khi chàng nghe Lavruska mừng
rỡ reo lên với chủ: "Bá tước đã về!" và anh chàng Denixov tóc bờm xờm
đang ngủ trên giường bỗng vùng dậy chạy ra khỏi lều đất(1) ôm lấy chàng
mà hôn và các sĩ quan chạy đến xúm xít xung quanh con người mới đến,
Roxtov có một cảm xúc giống như khi mẹ chàng, hay các em gái của chàng
ôm hôn chàng, và những giọt nước mắt vui sướng trào lên cổ làm cho
chàng nghẹn ngào không sao nói được nữa. Trung đoàn đối với chàng cũng
là nhà của chàng, một cái nhà thứ hai, cũng thân mật và quý báu như
ngôi nhà của cha mẹ chàng.
Sau khi đã lên trình diện với trung đoàn trưởng, và lại được bổ dụng
vào tiểu đoàn cũ, sau khi đã làm xong công việc trực nhật và đi lấy cỏ
ngựa, dự phần vào tất cả những điều lo lắng nhỏ nhặt của trung đoàn và
cảm thấy mình đã mất tự do và bị gắn chặt vào cái khuôn khổ chật hẹp và
không thay đổi, Roxtov cũng thấy mình yên tĩnh, có chỗ nương tựa vững
vàng, và có ý thức rằng mình ở đây là ở nhà, ở nơi dành liêng cho mình,
đúng như khi ở dưới mái nhà của cha mẹ. Ở đây không có những cảnh rối
ren của cuộc sống bên ngoài quân đội, trong đó chàng không tìm thấy vị
trí của mình và cứ phải lầm lẫn trong lúc lựa chọn; ở đây không có
Sonya để chàng cứ phải băn khoăn không biết có nên thổ lộ tình yêu hay
không. Ở đây không thể có khả năng đến "đàng ấy" hay không đến "đàng
ấy", không có những ngày hai mươi bốn tiếng đồng hồ mà người ta có thể
giải trí theo bao nhiêu cách khác nhau cũng được; không có cái đám
người đông vô số trong đó chẳng có ai thân thiết hơn ai mà cũng chẳng
có ai xa lạ hơn ai; không có những quan hệ tiền tài không rõ ràng và
không xác định với cha chàng, không còn phải hồi tương lai canh bạc
khủng khiếp chàng đã thua Dolokhov, ở đây, trong trung đoàn, mọi việc
đều rõ ràng và đơn giản. Thế giới chia ra hai phần không đều nhau, một
phần là "trung đoàn Pavlograd của chúng ta", còn cái phần kia là tất cả
những gì còn lại. Và cái phần còn lại kia thì tuyệt nhiên chẳng cần đếm
x** gì đến. Trong trung đoàn cái gì cũng rõ; ai là trung uý, ai là đại
uý, ai tốt, ai xấu, và nhất là ai là bạn mình. Người bán hàng rong cho
anh mua chịu, tiền lương thì lĩnh từng quý một; chẳng cần gì phải suy
tính hay lựa chọn lôi thôi, chỉ cần đừng làm những việc mà trong trung
đoàn Pavlograd người ta vẫn coi là xấu xa, và khi được giao nhiệm vụ
thì chỉ có việc thi hành cho đúng những điều đã được chỉ thị một cách
rõ ràng, minh xác, thế là mọi việc sẽ ổn thoả.
Quay trở về với hoàn cảnh sinh hoạt rõ ràng minh bạch của trung đoàn,
Roxtov cảm thấy vui sướng và thư thái như một người mệt mỏi khi ngả
lưng xuống nằm nghỉ. Cuộc sống ở trung đoàn trong chiến dịch này đối
với chàng lại càng thú vị hơn nữa là vì từ khi chàng thua bạc (một việc
chàng không thể nào tha thứ cho mình, mặc dầu cha mẹ chàng đã hết lời
an ủi), chàng đã quyết định làm nghĩa vụ quân nhân không phải như trước
kia nữa, mà lại để chuộc lại lỗi lầm của mình, chàng quyết tâm phục vụ
tốt và trở thành một người bạn và một sĩ quan gương mẫu, nghĩa là một
con người hoàn toàn, điều mà chàng cảm thấy thật khó lòng thực hiện nổi
khi còn sống ở ngoài đời, nhưng ở trong trung đoàn thì lại rất dễ.
Từ dạo chàng thua bạc, Roxtov đã quyết định trong năm năm sẽ trả xong
món nợ chàng đã mắc cha mẹ chàng. Trước kia gia đình gửi cho chàng một
số tiền trợ cấp mỗi năm một vạn rúp, nhưng bây giờ chàng nhất quyết chỉ
nhận hai nghìn thôi, còn bao nhiêu để lại cho cha mẹ mong trả dần số
nợ. Sau nhiều lần thoái quân rồi lại tiến quân, và sau các trận
Pultuxk, Proixich Ailau, quân ta kéo về tập trung ở gần Bartenstain.
Quân sĩ đang chờ đợi hoàng đế đến và chờ một chiến dịch mới sắp mở đầu.
Trung đoàn Pavlograd là một bộ phận của đạo quân đã dự chiến dịch 1805.
Vì còn phải bổ sung quân số ở Nga nên nó đã đến quá chậm không được dự
những trận đầu tiên của chiến dịch và không có mặt ở Pultuxk cũng như ở
Proixich Ailau. Đến cuối chiến dịch, nó được sáp nhập vào quân đội đã
chiến và trở thành một đơn vị của chi đoàn Platov.
Chi đoàn Platov hoạt động độc lập đối với quân đội. Đã mấy lần lính
phiêu kỵ Pavlograd đã tham dự vào những trận đánh nhỏ với quân địch,
bắt được tù binh và có một lần đã cướp được đoàn xe vận tải của thống
chế Udino. Vào tháng tư trung đoàn phiêu kỵ Pavlograd đã mấy tuần đóng
quân cạnh một làng Đức bị đốt phá tan hoang và không còn ai ở nữa; họ
cứ ở lì một chỗ, không đi đâu cả.
Tuyết đã bắt đầu tan và đâu đâu cũng ngập đầy những bùn. Trời lạnh,
sông ngòi ngập nước đường sá không đi lại được; người và ngựa đã mấy
ngày không có lương ăn. Vì việc vận tải không thể thực hiện được, binh
sĩ tràn vào các làng hoang vắng tìm khoai tây, nhưng ngay cả thứ này
bây giờ cũng rất hiếm.
Lương thực đã cạn và bao nhiêu dân cư đều đã chạy chốn hết; những người
nào ở lại thì còn đói khổ hơn ăn mày và không còn gì để mà lấy của họ
nữa, đến nỗi quân lính xưa nay vốn ít biết thương xót ai, đến nay không
những không lấy gì của họ mà lại còn chia sẻ với họ những mẩu bánh cuối
cùng.
Trung đoàn Pavlograd chỉ có hai người bị thương trong chiến đấu; nhưng
nạn đói và bệnh tật đã cướp mất gần nửa quân số. Trong các bệnh xá
người ta chết một cách chắc chắn đến nỗi mặc dầu phát sốt và bị phù
thũng vì ăn uống tồi tàn, binh sĩ vẫn cứ một mực xin ở lại đơn vị thà
cố sức lê chân trong hàng ngũ còn hơn là đến bệnh xá.
Đầu mùa xuân binh sĩ tìm thấy một thứ cây giống như cây măng tây ở dưới
đất mọc lên và không hiểu tại sao họ đặt tên cho nó là rễ ngọt Maska.
Họ phân tán ra các bãi cỏ và cánh đồng để tìm cái thứ rễ ngọt này (thực
ra thì nó rất đắng) lấy gươm đào lên ăn, mặc dầu đã có lệnh cấm không
được động đến thứ cây độc này. Vào mùa xuân, trong đám binh sĩ phát
sinh một thứ bệnh mới; đó là bệnh phù thũng ở tay, chân và mặt; các bác
sĩ cho rằng sở dĩ sinh bệnh phù thũng như vậy là vì ăn thứ rễ độc kia.
Nhưng tuy đã có lệnh cấm, lính phiêu kỵ Pavlograd trong tiểu đoàn
Denixov vẫn dùng cái rễ Maska là món ăn chính, bởi vì suất lương khô
cuối cùng mỗi người nhận được là nửa bảng đã kéo dài hai tuần nay, còn
chỗ khoai tây đưa đến lần cuối cùng thì đã đóng giá và mọc mầm hết.
Ngựa cũng vậy, đã mười lăm ngày nay chỉ ăn mái tranh thay cỏ gầy gò như
những bộ xương, và vẫn còn giữ bộ lông mùa đông rối bết lại thành cục.
Mặc dầu tình cảnh bi đát như vậy, nếp sinh hoạt của binh lính và sĩ
quan vẫn đúng như mọi khi. Bấy giờ, tuy mặt mày xanh xao và sưng phù
lên quân phục rách rưới, lính phiêu kỵ vẫn cứ tập hợp điểm danh, đi tìm
thức ăn, tắm rửa cho ngựa, lau chùi khí giới, lấy tranh trên mái cho
ngựa ăn thay cỏ, đi lĩnh phần cháo ăn trở về đói lả nhưng vẫn bông đùa
về cảnh ăn uống cơ cực và đói khổ của mình. Cũng như mọi ngày, mỗi khi
rỗi rãi họ lại đốt lửa lên, đánh trần ra ngồi sưởi, hút thuốc, nướng
những củ khoai tây đã mọc mầm hoặc đã thối và kể lại hay nghe kể lại
các chiến dịch của Potyomkin và Xuvorov, những câu chuyện phiêu lưu của
chàng Ayosa tinh ranh và của Mikolka, người cố nông của ông Pop.
Các sĩ quan cũng như thường ngày vẫn sống hai hay ba người một trong những ngôi nhà dột nát, tứ phía gió lùa vào thông thống.
Các sĩ quan cấp trên thì lo việc kiếm rơm và khoai tây và nói chung lo
vấn đề lương thực của binh sĩ. Các sĩ quan cấp dưới thì vẫn như mọi
ngày, người thì đánh bài (tiền thì họ vẫn có nhiều mặc dầu không có
lương thực), người thì chơi những trò vô hại như chơi "gorodki" và chơi
"xvaika". Người ta ít nói đến tình hình chung của chiến sự, một phần vì
không biết gì đích xác, một phần vì cảm thấy mơ hồ rằng tình hình chiến
sự điền biến không lấy gì làm tốt đẹp.
Roxtov vẫn ở chung với Denixov như trước, và từ ngày họ được nghỉ phép, tình bạn của hai người lại càng thêm khăng khít.
Denixov không bao giờ nhắc đến gia đình Roxtov nhưng mối tình bằng hữu
đằm thắm của viên chỉ huy đối với sĩ quan dưới quyền mình khiến Roxtov
cảm thấy rằng tình yêu tuyệt vọng của người lính phiêu kỵ dạn dày đối
với Natasa đã góp phần xiết chặt tình bạn của họ. Hình như Denixov tìm
mọi cách để cho Roxtov ít phải xông pha nơi nguy hiểm, nương nhẹ nhàng
và sau mỗi lấn giao chiến, Denixov lại hết sức vui sướng khi thấy
Roxtov trở về lành lặn.
Trong một chuyến đi công tác lương thực, Roxtov đã tìm thấy trong một
cái làng vắng vẻ bị phá phách tan hoang một cụ già người Ba Lan với
người con gái của cụ đang có con dại. Họ rách rưới đói khổ không đi
được nữa và không có tiền để thuê một chiếc xe. Roxtov đem họ về nơi
đóng quân, cho họ ở trong lều mình và suốt mấy tuần săn sóc họ cho đến
khi cụ già bình phục. Một người bạn của chàng, một hôm nhân nói đến đàn
bà, đã chế giễu Roxtov, nói rằng chàng tinh ranh nhất đời, và lẽ ra
cũng nên giới thiệu với bạn bè cái cô Ba Lan xinh đẹp mà chàng đã cứu
sống. Roxtov cho rằng bông đùa như thế là lăng nhục mình và nổi xung
lên mắng nhiếc viên sĩ quan nặng lời đến nỗi Denixov phải khó nhọc lắm
mới ngắn cản được một cuộc đấu súng. Chính bản thân Denixov cũng không
hiểu rõ mối quan hệ giữa Roxtov với người đàn bà Ba Lan này; khi viên
sĩ quan đã ra về, chàng trách Roxtov quá nóng nảy, thì Roxtov đáp:
- Anh nói thế nào cũng được… Tôi xem người ấy như chị ruột và tôi không
thể nào nói cho anh rõ tôi tức giận đến chừng nào… Bởi vì… vì…
Denixov vỗ mạnh lên vai Roxtov và bắt đầu đi đi lại lại rất nhanh trong
phòng, không nhìn Roxtov, như chàng vẫn thường làm những khi xúc động.
- Dòng họ Roxtov nhà cậu thật là gàn - chàng nói, và Roxtov nhận thấy mắt Denixov rưng rưng.

Chú thích:
(1) Một thứ hào có lợp mái

Phần V

Chương - 17 -




Đi qua hành lang, người y tá đưa Roxtov vào khu vực sĩ quan, gồm
ba gian phòng, các cửa đều mở rộng. Trong các phòng này có đặt giường;
các sĩ quan bị thương và bị bệnh nằm hay ngồi trên những cái giường ấy.
Một vài người mặc áo thụng của bệnh nhân đi đi lại lại trong phòng.
Người thứ nhất Roxtov gặp trong khu sĩ quan là một người thấp bé gầy
gò, cụt tay, đội mũ chụp và mặc áo thụng của bệnh viện, miệng ngậm tẩu
thuốc, anh đi đi lại lại trong gian phòng thứ nhất. Roxtov chăm chú
nhìn anh ta, cố sức nhớ lại xem mình đã gặp anh ta ở đâu.
- Trời ơi, chúng mình lại gặp nhau ở đây à? - người sĩ quan thấp bé
nói. - Tôi là Tusin, Tusin đây mà, anh có nhớ không! Tôi đã chở anh
trên giá súng ở Songraben đây mà. Còn tôi thì đã bị người ta chặt mất
một khúc… anh xem đây… - anh ta mỉm cười chỉ ống tay áo thụng lép kẹp.
Khi đã biết Roxtov muốn tìm ai, Tusin nói - Anh tìm Vaxili Dmitrievich
Denixov phải không? Chúng tôi là bạn cùng phòng đấy! Anh ấy ở đây, ở
đây. - Rồi Tusin đưa chàng sang phòng bên, từ trong phòng vang ra tiếng
ha hả của mấy người cùng cười một lúc.
"Ở đây sống còn chẳng được, thế mà họ lại cười được nữa thì lạ thật" -
Roxtov nghĩ thầm: mũi vẫn còn ngửi thấy cái mùi xác chết trong phòng
của binh sĩ và vẫn còn mường tượng thấy quanh mình hai dãy mắt ganh tị
từ bốn phía x** xói vào mình và khuôn mặt của người lính trẻ tuổi kia
với cặp mắt trợn ngược.
Denixov đang ngủ trên giường, đầu chùm kín trong chăn, mặc dầu bấy giờ đã hơn mười giờ trưa.
- A, Roxtov đấy à, chào cậu, chào cậu! - Denixov reo lên, cũng vẫn cái
giọng thường ngày của chàng khi còn ở trung đoàn. Nhưng Roxtov buồn bã
nhận thấy rằng trong cái vẻ xuề xoà và phấn chấn thường ngày kia có một
cái gì mới, một cái gì chua chát, âm thầm, lộ ra trên vẻ mặt, trong
giọng nói và trong những lời lẽ cuả Denixov.
Vết thương của chàng tuy rất nhẹ nhưng đến nay vẫn chưa khỏi, mặc dầu
chàng bị thương đã được sáu tuần lễ. Mặt chàng cũng xanh xao và bủng
beo như mặt tất cả những người ở trong bệnh viện, nhưng điều đó không
làm cho Roxtov ngạc nhiên. Điều làm cho chàng ngạc nhiên là Denixov
không có vẻ vui mừng khi thấy chàng vào và mỉm cười với chàng một cách
gượng gạo. Denixov không hỏi thăm chàng về trung đoàn, cũng không hỏi
về tình hình chung của chiến sự. Khi Roxtov nói về những chuyện đó thì
Denixov không nghe. Thậm chí Roxtov còn nhận thấy Denixov lộ vẻ khó
chịu khi chàng nhắc đến trung đoàn, và nói chung nhắc đến cuộc sống
khác, cuộc sống tự do ở bên ngoài bệnh viện. Hình như Denixov cố gắng
quên cuộc sống trước kia và chỉ để tâm đến việc đã xảy ra giữa mình và
bọn nhân viên quân lương. Khi Roxtov hỏi xem việc ấy nay đã đến đâu
rồi, thì Denixov lập tức lấy ở dưới gối ra một tờ công văn do tiểu ban
đưa đến và bức thư trả lời của chàng vừa viết nháp. Chàng hăng lên, bắt
đầu đọc bức thư trả lời và đặc biệt nhắc Roxtov lưu ý đến những chỗ
chàng châm chọc kẻ thù ở trong thư.
Những người bạn cùng bệnh viện của Denixov lúc đầu xúm xít quanh Roxtov
vì chàng là một người ở thế giới tự do bên ngoài mới đến, nhưng rồi lại
dần dần lảng ra khi Denixov bắt đầu đọc bức thư của mình. Nhìn mặt họ.
Roxtov hiểu rằng ai nấy đều đã nghe câu chuyện này nhiều lần đến nỗi
bây giờ họ đã phát ngấy ra rồi. Chỉ còn lại người ở trên giường bên
cạnh, một chàng U-lan(1) mập mạp ngồi trên giường vẻ mặt lầm lì cau có,
hút tẩu thuốc, và anh chàng Tusin nhỏ nhắn cụt tay đang tiếp tục nghe
và lăc đầu tỏ ý không tán thành. Denixov đang đọc thì người U-lan ngắt
lời:
- Theo ý tôi, - anh ta nói với Roxtov - Chỉ cần trực tiếp xin hoàng
thượng ân xá. Nghe nói bây giờ sắp có nhiều cuộc khen thưởng, nếu xin
chắc sẽ được ân xá…
- Tôi mà lại đi xin hoàng đế ân xá à - Denixov nói, có thể thấy rõ rằng
chàng muốn làm cho cái giọng nói của mình rắn rỏi và hăng hái như ngày
trước, nhưng lúc này giọng nói của chàng chỉ để lộ một tâm trạng cáu
kỉnh vô ích. - Để làm gì kia chứ? Nếu tôi là một thằng kẻ cướp thì tôi
sẽ xin ân xá, nhưng đằng này người ta lại xử án tôi chính vì tôi đã
vạch mặt bọn kẻ cướp. Họ muốn xử thế nào thì ử tôi **** sợ thằng nào.
Tôi đã trung thành phục vụ Sa hoàng và tổ quốc tôi không sợ ăn cắp!… Cứ
giáng chức tôi đi, cứ… Này cậu, cậu thử nghe nhé… Tôi nói thẳng ra với
họ… tôi viết thư như thế này đây: "Nếu tôi là một thằng ăn cắp của
công…".
- Viết thế hay đấy, chả phải nói nữa - Tusin nói. Nhưng vấn đề không
phải ở đấy anh Vaxili Dmitrievich - anh ta đồng thời nói với Roxtov -
Bây giờ phải khuất phục thôi, mà Vaxili Dmitrievich thì lại không muốn.
Viên phán quan đã nói với anh rằng việc này rất gay go.
- Tớ **** cần! - Denixov nói.
- Viên phán quan đã viết hộ anh một lá đơn thỉnh cầu - Tusin nói tiếp - Bây giờ anh nên ký vào đấy, rồi nhờ anh này đưa lên.
Anh này (Tusin chỉ Roxtov) thế nào chả có người quen ở Bộ tư lệnh. Anh không có dịp nào tốt hơn nữa đâu!
- Tôi đã bào là tôi không luồn cúi xin xỏ được! - Denixov ngắt lời Tusin và lại tiếp tục đọc tờ giấy.
Roxtov không dám tìm cách thuyết phục Denixov, mặc dầu tự bản năng
chàng cảm thấy rằng con đường mà Tusin và các sĩ quan khác vạch ra là
đúng đắn nhất và mặc dầu chàng sẽ rất sung sướng nếu được giúp đỡ
Denixov. Chàng vốn biết tính gan lỳ và cương trực cuả bạn.
Sau khi Denixov đã đọc xong những bức thư đầy những lời lẽ châm chọc
kéo dài hơn một giờ, Roxtov không nói gì, và với một tâm trạng hết sức
buồn bực, chiều hôm ấy còn lại bao nhiêu thì giờ chàng ngồi nói chuyện
với những người bạn cùng bệnh viện của Denixov. Những người này tụ họp
xung quanh chàng, chàng kể lại những điều mình biết, và nghe những
người khác kể chuyện. Suốt buổi chiều hôm ấy Denixov vẫn cứ ngồi yên
lặng lầm lỳ.
Đến tối, Roxtov sửa soạn ra đi và hỏi Denixov xem có uỷ thác cho mình việc gì không.
- Có cậu đợi tôi một lát - Denixov nói, đưa mắt nhìn các sĩ quan rồi
lấy tập giấy của mình ở dưới gối, đến ngồi bên cửa sổ, nơi chàng đặt
bình mực, và bắt đầu viết.
- Thôi, chả lấy trứng mà chọi với đá được - Denixov nói đoạn rời khỏi
cửa sổ và trao cho Roxtov một phong bì lớn. Đây là đơn thỉnh cầu hoàng
đế do viên phán quan viết hộ, trong lá đơn này Denixov không nhắc gì
đến tội lỗi của bọn nhân viên quân lương mà chỉ xin ân xá thôi.
- Cậu đệ trình cái này, hẳn là… - Chàng không nói hết, chỉ mỉm cười đau đớn và gượng gạo.

Chú thích:
(1) U-lan: quân chủng kỵ binh, vũ trang bằng giáo gươm hay súng ngắn.