CHIẾN TRANH VÀ HOÀ BÌNH - Lev Tolstoy (Full)

Vâng !! Nếu có thời gian thì Mời các bạn nên đọc tác phầm này Smile

Vâng và mình giới thiệu tác phẩm này luôn :

Chiến tranh và hòa bình ([You must be registered and logged in to see this link.]: Война и мир, Voyna i mir) là một bộ [You must be registered and logged in to see this link.] sử thi của [You must be registered and logged in to see this link.], được nhà xuất bản Russki Vestnik in lần đầu từ năm [You must be registered and logged in to see this link.] đến [You must be registered and logged in to see this link.]. Đây là tác phẩm phản ánh một giai đoạn bi tráng của toàn xã hội [You must be registered and logged in to see this link.],
từ giới quý tộc đến nông dân, trong thời đại Napoléon, và được coi là
một trong hai kiệt tác chính của Tolstoy (tác phẩm thứ hai là [You must be registered and logged in to see this link.]). Chiến tranh và hòa bình cũng đồng thời được đánh giá là một trong những tiểu thuyết vĩ đại nhất của [You must be registered and logged in to see this link.].

Nội dung

[You must be registered and logged in to see this link.]: Phần sau đây có thể cho bạn biết trước nội dung của tác phẩm.

Tác phẩm mở đầu với khung cảnh một buổi tiếp tân, nơi có đủ mặt các nhân vật sang trọng của giới quý tộc [You must be registered and logged in to see this link.] của [You must be registered and logged in to see this link.]. Bên cạnh những câu chuyện thường nhật của giới quý tộc, người ta bắt đầu nhắc đến tên của [You must be registered and logged in to see this link.] và cuộc [You must be registered and logged in to see this link.]
sắp tới mà Nga sắp tham gia. Trong số những tân khách hôm ấy có công
tước Andrei Bolkonsky một người trẻ tuổi, đẹp trai, giàu có, có cô vợ
Liza xinh đẹp mới cưới và đang chờ đón đứa con đầu lòng. Và một vị khách
khác là Pierre người con rơi của lão bá tước Bezoukhov, vừa từ nước
ngoài trở về. Tuy khác nhau về tính cách, một người khắc khổ về lý trí,
một người hồn nhiên sôi nổi song Andrei và Pierre rất quý mến nhau và
đều là những chàng trai trung thực, luôn khát khao đi tìm lẽ sống.
Andrei tuy giàu có và thành đạt nhưng chán ghét tất cả nên chàng chuẩn
bị nhập ngũ với hy vọng tìm được chỗ đứng của một người đàn ông chân
chính nơi chiến trường. Còn Pierre từ nước ngoài trở về nước Nga, tham
gia vào các cuộc chơi bời và bị trục xuất khỏi Sankt-Peterburg vì tội du
đãng. Pierre trở về [You must be registered and logged in to see this link.],
nơi cha chàng đang sắp chết. Lão bá tước Bezoukhov rất giàu có, không
có con, chỉ có Pierre là đứa con rơi mà ông chưa công nhận. Mấy người bà
con xa của ông xúm quanh giường bệnh với âm mưu chiếm đoạt gia tài.
Pierre đứng ngoài các cuộc tranh chấp đó vì chàng vốn không có tình cảm
với cha, nhưng khi chứng kiến cảnh hấp hối của người cha lúc lâm chung
thì tình cảm cha con đã làm chàng rơi nước mắt. Lão bá tước mất đi để
lại toàn bộ gia sản cho Pierre và công nhận chàng làm con chính thức.
Công tước Kuragin không được lợi lộc gì trong cuộc tranh chấp ấy bèn tìm
cách dụ dỗ Pierre. Vốn là người nhẹ dạ, cả tin nên Pierre rơi vào bẫy
và phải cưới con gái của lão là Hélène, một cô gái có nhan sắc nhưng
lẳng lơ và vô đạo đức.
Về phần Andrei chàng quyết định gởi vợ cho cha và em chăm sóc sau đó
gia nhập quân đội. Khi lên đường Andrei mang một niềm hy vọng có thể có
thể tìm thấy ý nghĩa cuộc sống cũng như công danh trên chiến trường.
Chàng tham gia trận đánh [You must be registered and logged in to see this link.]
lừng danh, thương nặng, bị bỏ lại chiến trường. Khi tỉnh dậy chàng nhìn
dậy chàng nhìn thấy bầu trời xanh rộng lớn và sự nhỏ nhoi của con
người, kể cả những mơ ước, công danh và kể cả Napoléon người được chàng
coi như thần tượng. Andrei được đưa vào trạm quân y và được cứu sống.
Sau đó, chàng trở về nhà chứng kiến cái chết đau đớn của người vợ trẻ
khi sinh đứa con đầu lòng. Cái chết của Lisa, cùng với vết thương và sự
tiêu tan của giấc mơ Tulông đã làm cho Andrei tuyệt vọng. Chàng quyết
định lui về sống ẩn dật. Có lần Pierre đến thăm Andrei và đã phê phán
cách sống đó. Lúc này, Pierre đang tham gia vào hội Tam điểm với mong
muốn làm việc có ích cho đời.
Một lần, Andrei có việc đến gia đình bá tước Rostov. Tại đây, chàng
gặp Natalia (Natasha) con gái gia đình của bá tước Rostov. Chính tâm hồn
trong trắng hồn nhiên và lòng yêu đời của nàng đã làm hồi sinh Andrei.
Chàng quyết định tham gia vào công cuộc cải cách ở triều đình và cầu hôn
Natasha. Chàng đã được gia đình bá tước Rostov chấp nhận, nhưng cha
chàng phản đối cuộc hôn nhân này. Bá tước Bolkonsky (cha của Andrei)
buộc chàng phải đi trị thương ở nước ngoài trong khoảng thời gian là một
năm. Cuối cùng, chàng chấp nhận và xem đó như là thời gian để thử thách
Natasha. Chàng nhờ bạn mình là Pierre đến chăm sóc cho Natasha lúc
chàng đi vắng. Natasha rất yêu Andrei, song do nhẹ dạ và cả tin nên nàng
đã rơi vào bẫy của Anatole con trai của công tước Vassili, nên Natasha
và Anatole đã định bỏ trốn nhưng âm mưu bị bại lộ, nàng vô cùng đau khổ
và hối hận. Sau khi trở về Andrei biết rõ mọi chuyện nên đã nhờ Pierre
đem trả tất cả những kỷ vật cho Natasha. Nàng lâm bệnh và người chăm sóc
và người thông cảm cho nàng lúc này là Pierre.
Vào lúc này, nguy cơ chiến tranh giữa [You must be registered and logged in to see this link.] và [You must be registered and logged in to see this link.]
ngày càng đến gần. Cuối năm 1811, quân Pháp tiến dần đến biên giới Nga,
quân Nga rút lui. Đầu năm 1812, quân Pháp tiến vào lãnh thổ Nga. Chiến
tranh bùng nổ. Vị tướng già Mikhail Koutouzov được cử làm tổng tư lệnh
quân đội Nga. Trong khi đó, quý tộc và thương gia được lệnh phải nộp [You must be registered and logged in to see this link.]
và dân binh. Pierre cũng nộp tiền và hơn một ngàn dân binh cho quân
đội. Andrei lại gia nhập quân đội, ban đầu vì muốn trả thù tình địch,
nhưng sau đó chàng bị cuốn vào cuộc chiến, bị cuốn vào tinh thần yêu
nước của nhân dân. Trong trận [You must be registered and logged in to see this link.],
dưới sự chỉ huy của vị tướng Koutouzov quân đội Nga đã chiến đấu dũng
cảm tuyệt vời. Andrei cũng tham gia trận đánh này và bị thương nặng.
Trong lán quân y, chàng gặp lại tình địch của mình cũng đang đau đớn vì
vết thương. Mọi nỗi thù hận đều tan biến, chàng chỉ còn thấy một nỗi
thương cảm đối với mọi người. Chàng được đưa về địa phương. Trên đường
di tản, chàng gặp lại Natasha và tha thứ cho nàng. Và cũng chính Natasha
đã chăm sóc cho chàng cho đến khi chàng mất.
Sau trận Borodino, quân Nga rút khỏi Moskva. Quân Pháp chiếm được
Moskva nhưng có tâm trạng vô cùng lo sợ. Pierre trở về Moskva giả dạng
thành thường dân để ám sát Napoléon. Nhưng âm mưu chưa thực hiện được
thì chàng bị bắt. Trong nhà giam, Pierre gặp lại Platon Karataev, một
triết gia nông dân. Bằng những câu chuyện của mình, Platon đã giúp
Pierre hiểu thế nào là cuộc sống có nghĩa.
Quân Nga bắt đầu phản công và tái chiếm Moskva. Quân Pháp rút lui
trong hỗn loạn. Nga thắng lợi bằng chính tinh thần của cả dân tộc Nga
chứ không phải do một cá nhân nào, đó là điều Koutouzov hiểu còn
Napoléon thì không.
Trên đường rút lui của quân Pháp, Pierre đã trốn thoát và trở lại
Moskva. Chàng hay tin Andrei đã mất và vợ mình cũng vừa mới qua đời vì
bệnh. Chàng gặp lại Natasha, một tình cảm mới mẻ giữa hai người bùng nổ.
Pierre quyết định cầu hôn Natasha. Năm 1813, hai người tổ chức đám
cưới. Bảy năm sau, họ có bốn người con. Natasha lúc này không còn là một
cô gái vô tư hồn nhiên mà đã trở thành một người vợ đúng mực. Pierre
sống hạnh phúc nhưng không chấp nhận cuộc sống nhàn tản. Chàng tham gia
vào những hội kín - đó là các tổ chức cách mạng của những người tháng
Chạp.
!!wikipedia

Dịch giả: Cao Xuân Hạo, Nhữ Thành, Hoàng Thiếu Sơn, Thường Xuyên
nguồn : vnthuquan

Phần I

- Chương 1 -

- Đấy công tước thấy chưa:
Genes và Lucque nay chỉ còn là những thái ấp, những điền trang của dòng
họ Buônapáctê(1) mà thôi. Này, tôi xin báo trước: hễ công tước còn cho
rằng hiện nay chúng ta chưa ở trong tình trạng chiến tranh, hễ công
tước còn dám bào chữa cho những hành động nhơ nhuốc và tàn bạo của tên
Ma vương phản Cơ đốc ấy (quả tình tôi cũng tin rằng hắn chính là Ma
vương - thì tôi không có quen biết, không có bạn bè gì với công tước
nữa đâu, công tước không còn là "kẻ nô lệ trung thành" của tôi như công
tước vẫn nói. Nào, thôi, phải hỏi thăm sức khoẻ công tước đã chứ! Tôi
làm cho công tước đâm hoảng sợ thì phải, công tước ngồi xuống đi, rồi
kể chuyện cho tôi nghe.
Anna Pavlovna Serer, ngự tiền phu nhân có
tiếng, rất thân cận với hoàng hậu Maria Feodorovna, nói như vậy khi phu
nhân ra đón công tước Vaxili, một nhân vật quan trọng và có chức vị
cao, và là người đầu tiên tối hôm nay đến dự buổi tiếp tân của phu
nhân. Bấy giờ là vào tháng bảy năm 1805. Anna Pavlovna ho đã mấy hôm
nay, phu nhân bị bệnh cúm - phu nhân nói thế (hồi ấy cúm là một danh từ
mới, rất ít người dùng). Buổi sáng một gia nhân mặc áo dấu đỏ đi phân
phát những tấm thiếp mời nhất loạt viết:
"Thưa bá tước hay (thưa công tước), nếu bá tước không có việc gì hay
hơn và không có ý quá lo sợ phải ngồi suốt cả buổi tối với một ngưòi
đàn bà đau ốm tội nghiệp, thì tôi sẽ rất vui sướng được tiếp bá tước
tại nhà từ 7 đến 10 giờ. Annette Scherer".
Lúc này công tước vừa bước vào phòng, mình mặc phẩm phục thêu kim
tuyến, chân đi giày có bít tất cao, ngực đeo huân chương, khuôn mặt
phẳng đẹp trông rất tươi tỉnh. Công tước đáp, không hề mảy may lúng
túng trước cách tiếp đón của nữ chủ nhân:
- Trời, nhiếc móc độc địa thế!
Công tước nói một thứ tiếng Pháp cầu kỳ, thứ tiếng mà cha ông chúng ta
không nhũng dùng để nói chuyện, mà còn để suy nghĩ nữa; công tước lại
có một gióng nói dìu dịu và khoan dung đặc biệt của một người quyền quí
đã lõi đời trong xã hội thượng lưu và trong cung đình. Công tước lại
gần Anna Pavlovna, cúi cái đầu hói bóng nhoáng, xức nước hoa thơm phức
xuống hôn tay phu nhân rồi thoải mãi buông người xuống đi-văng.
- Trước hết, xin bà bạn cho biết sức khoẻ ra sao? - công tước lại nói - Xin phu nhân nói rõ cho tôi được yên lòng?
Công tước cũng vẫn nói với giọng như trước nhưng trong cái giọng nhã
nhặn và đượm vẻ ái ngại vẫn để lộ sự thờ ơ, thậm chí cả sự mỉa mai.
Anna Pavlova nói:
- Tinh thần đã đau khổ thì người còn mạnh khoẻ sao được? Thời buổi này,
là người có tâm huyết ai có thể bình thản được? Công tước ở lại chơi cả
buổi tối nhé!
- Thế còn buổi dạ hội của đại sứ Anh thì sao? Hôm nay là thứ tư. Tôi
cần phải đi đến đấy cho có mặt. Con gái tôi nó sẽ ghé lại đây đưa tôi
đi.
- Tôi vẫn tưởng buổi dạ hội đã hoãn rồi kia đấy. Tôi xin thú thật những
trò hội hè và bắn pháo hoa ấy đã bắt đầu trở thành nhạt thếch.
- Họ mà biết phu nhân muốn thế, thì họ đã hoãn buổi dạ hội rồi - công
tước nói theo thói quen, như một chiếc đồng hồ đã lên dây sẵn, nói
những điều mà mình cũng không muốn người ta tin là thật.
- Thôi xin ông đừng làm khổ tôi nữa… Này, về cái tin cấp báo của
Novoxilxov người ta quyết định gì? Việc gì ngài cũng biết kia mà.
Công tước nói, giọng lạnh nhạt và chán chường:
- Tôi biết nói thế nào đây? - Người ta quyết định gì ư? Người ta cho
rằng Buônapáctê đã đi nước liều, và tôi tin ta cũng làm như thế.
Công tước Vaxili bao giờ cũng nói giọng uể oải như một diễn viên đọc
một vai tuồng đã quá cũ. Anna Pavlovna Serer thì trái lại, tuy đã tròn
bốn mươi tuổi, nhưng văn hăng hái sôi nổi. Tỏ ra hăng hái đã thành một
chức vụ xã hội của phu nhân, và đôi khi, mặc dầu không muốn, phu nhân
cũng vẫn làm ra vẻ hăng hái để khỏi phụ lòng mong đợi của những người
quen biết. Nụ cười nửa miệng luôn luôn phảng phất trên gương mặt Anna
Pavlovna tuy không ăn khớp với những nét mặt đã tàn phai, nhưng cũng
nói lên rằng phu nhân chẳng khác gì đứa trẻ được nuông chiều, vẫn có ý
thức về cái tật đáng yêu của mình, một cái tật mà phu nhân không muốn,
không thể và không thấy cần phải sửa chữa.
Giữa chừng câu chuyện về lình hình chính trị, Anna Pavlovna bỗng hăng lên:
- Ồ, thôi đừng nói tới cái nước Áo ấy với tôi nữa! Có thể là tôi chẳng
hiểu tí gì, nhưng nước Áo xưa nay không hề muốn có chiến tranh. Nó phản
bội chúng ta. Một mình nước Nga sẽ phải cứu châu âu. Đấng ân chủ của
chúng ta biết rõ sứ mệnh cao cả của người và sẽ trung thành với sứ mệnh
đó. Tôi chỉ tin có thế mà thôi. Đức vua nhân từ và kỳ diệu của ta sẽ
phải lĩnh lấy cái trách nhiệm trọng đại nhất trên thế giới; người nhân
từ và quí hoá như vậy nên Thượng đế sẽ không bỏ người đâu, và Người sẽ
làm tròn sự phó thác của Trời là bóp chết con quái xà cách mạng nay đã
trở nên ghê tởm hơn bao giờ hết vì hiện thân của nó là cái tên sát nhân
kiêm đạo tặc kia. Chúng ta sẽ phải một mình trả thù cho máu của chính
nghĩa đã đổ. Còn biết hy vọng vào ai nữa, thưa ngài? Nước Anh với cái
đầu óc con buôn của nó sẽ không bao giờ hiểu nổi cái độ lượng như trời
bể của hoàng đế Alecxandr. Nó đã từ chối không chịu rút khỏi đảo Malta.
Nó muốn tìm xem phía sau các hành động của chúng ta có thâm ý gì. Người
Anh đã nói gì với Novoxilxov?… Chẳng nói gì cả. Họ không hiểu, mà cũng
không thể hiểu nổi cái lòng vị tha cao cả của Đức hoàng thượng, là
người không bao giờ làm gì cho bản thân mình, mà sẵn lòng làm tất cả
cho hạnh phúc của thiên hạ. Họ hứa những gì nào? Không hứa gì cả. Mà dù
có hứa thì họ cũng chẳng làm gì đâu! Nước Phổ đã tuyên bố rằng
Bonaparte là vô địch và toàn thể châu Âu không còn có cách gì chống lại
hắn nữa… Tôi không tin một lời nào của Hardenberg hay của Haugevits.
Cái nền trung lập trứ danh của nước Phổ chẳng qua là một cái bẫy. Tôi
chỉ tin ở Thượng đế và tin vào sự thụ mệnh thiêng liêng của vị hoàng đế
kính yêu của chúng ta. Người ta sẽ cứu được châu Âu…
Anna Pavlovna bỗng dừng lại, mỉm cười như để tự chế giễu cái thái độ bồng bột của mình.
Công tước mỉm cười nói:
- Tôi trộm nghĩ giá phu nhân được cử làm sứ giả thay ông Vin
Vintxengherod thân mến của chúng ta thì phu nhân đã bắt vua Phổ ưng
thuận đứt đi rồi. Phu nhân hùng biện thế kia mà. Phu nhân cho tôi chén
đí chứ?
- Sắp có đấy ạ- Anna Pavlovna bấy giờ đã bình tĩnh lại. Phu nhân nói thêm:
- À này, trong các vị tân khách của tôi hôm nay sẽ có hai nhân vật rất
thú vị; đó là tử tước Mortenmar, ông ta là thông gia với họ Montmorency
qua họ Rohans, một trong những dòng dõi quý phái bậc nhất ở Pháp. Đó là
một người Pháp lưu vong hạng chân chính đấy(2). Sau nữa là giáo sĩ
Moriot, chắc ngài cũng có biết con người trí tuệ uyên thâm ấy chứ?
Moriot đã được hoàng thượng tiếp, chắc ngài có biết?
- Ô tôi sẽ rất lấy làm hân hạnh. - Rồi công tước nói thêm, giọng đặc
biệt lơ đễnh như vừa sực nhớ ra điều gì, nhưng thực ra công tước đến
đây hôm nay mục đích chính cũng chỉ là để hỏi việc ấy. - Có phải Hoàng
thái hậu muốn bổ nhiệm nam tước Funke làm bí thư thứ nhất ở Viên không?
Hình như cái ông nam tước ấy **c lắm thì phải.
Số là công tước Vaxili muốn tiến cử con mình nhưng lúc bấy giờ trong
triều người ta lại đang xin Hoàng thái hậu lo chức ấy cho nam tước.
Anna Pavlovna lim dim đôi mắt, ý muốn nói phu nhân hay ai cũng đều có
quyền phê phán những điều mà đủc Hoàng thái hậu đã thích làm hay muốn
làm. Phu nhân chỉ nói gọn một câu, giọng buồn và xẵng:
- Nam tước Funke là do bà chị của Hoàng thái hậu gửi gắm đấy!
Khi Anna Pavlovna nói đến Hoàng thái hậu, gương mặt của phu nhân chợt
lộ vẻ sùng kính và ngưỡng mộ chân thành, pha lẫn với vẻ buồn rầu: cứ
mỗi lần nhắc đến Hoàng thái hậu là phu nhân như vậy.
Phu nhân nói rằng đức Hoàng thái hậu có lòng trọng nể nam tước Funke
lắm, - rồi khoé mắt của phu nhân lại đượm vẻ buồn rầu như cũ.
Công tước lặng thinh, vẻ thản nhiên, Anna Pavlovna vốn có đủ cái khéo
léo tế nhị và nhạy bén của một người đàn bà và một nữ quan quen ra vào
chốn cung đình; phu nhân muốn châm chích công tước một tí, vì ông ta đã
dám nghĩ như vậy về một nhân vật được tiến cử với Hoàng thái hậu, nhưng
đồng thời phu nhân cũng muốn an ủi công tước. Phu nhân nói:
- À này, để nói đến việc cửa nhà công tước một thể, chắc công tước cũng
biết là quý tiểu thư, từ khi bước chân vào cuộc đời giao tế, được mọi
người rất yêu chuộng. Ai cũng bảo là tiểu thư đẹp như ánh thái dương.
Công tước nghiêm mình để tỏ ý kích cẩn và cảm kích.
Sau một phút yên lặng, Anna Pavlovna nhích đến gần công tước và dịu
dàng mỉm cười, dường như để tỏ rằng câu chuyện về chính trị và xã giao
đã chấm dứt, và bây giờ đến lượt những mẩu chuyện tâm tình:
- Tôi thường nghĩ rằng đôi khi hạnh phúc trên đời được phân phối thật
bất công. Tại sao số phận lại cho ngài hai người con đáng yêu như vậy.
Trừ Anatol, cậu con út của ngài, mà tôi không ưa - phu nhân nói thêm,
lông mày nhướn cao lên, giọng quyền hành và dứt khoát - Mà công tước
lại là người ít biết giá trị của con mình hơn cả, vì vậy công tước quả
không đáng được hai người con như thế.
Và phu nhân mỉm cười, nụ cười phấn khởi.
Công tước nói:
- Phu nhân bảo tôi làm thế nào được? Nếu có Lavater ở đây thì ông ta sẽ bảo tôi không có cái u làm cha(3).
- Thôi đừng đùa nữa. Tôi đang nói chuyện đứng đắn kia mà. Công tước ạ,
tôi không vừa lòng về cậu con trai út của ngài cho lắm. Cái này ta cũng
nói riêng với nhau thôi (gương mặt của phu nhân lại lộ vẻ buồn rầu),
trong cung đức hoàng thái hậu họ có nói đến cậu ta đấy, và lấy làm ái
ngại cho công tước.
Công tước không đáp lại, nhưng phu nhân vẫn lặng thinh nhìn công tước,
vẻ tư lự, chờ đợi công tước trả lời. Công tước Vaxili cau mày. Cuối
cùng, công tước nói:
- Tôi còn biết làm thế nào được? Phu nhân biết đấy, tôi đã làm tất cả
những gì mà một người cha có thể làm để dạy dỗ chúng nó, thế mà rốt cục
cả hai đứa lớn lên vẫn thành hai thằng ngốc như thường. Thằng Ippolit
thì ít nhất cũng còn là một thằng ngốc hiền lành, chứ thằng Anatol thì
thật là một thừng ngốc ngỗ ngược. Đấy chỉ là khác nhau có thế.
Trong khi nói, công tước mỉm cười không được tự nhiên như thường ngày,
nhưng lại có vẻ phấn khởi hơn, rồi đột nhiên hai bên mép nhăn lại để lộ
cái gì thô bỉ và khả ố.
- Những ngưởi như công tước thì có con làm gì? Giá công tước không làm
cha, thì tôi thật không thể có điều gì chê bai công tước được nữa, -
Anna Pavlovna nói, mắt ngước nhìn lên có vẻ đăm chiêu suy nghĩ.
- Tôi là kẻ nô lệ trung thành của phu nhân, và chỉ với phu nhân tôi mới
có thế thú nhận điều này, con tôi - nó là mối luỵ của đời tôi - nó quả
là cây thập tự mà tôi phải vác lên vai. Tôi tự cắt nghĩa cho mình như
vậy đấy. Biết làm thế nào được?
Công tước ngừng nói và khoát tay một cái, ngụ ý là mình đành cam chịu phục tùng số mệnh ác nghiệt.
Anna Pavlovna trầm ngâm một lúc rồi nói:
- Ngài chắc chưa bao giờ nghĩ đến việc cưới vợ cho cậu Anatol phá gia
chi tử của ngài nhỉ. Người ta thường bảo là gái quá thời thì hay có cái
thói làm mai mối. Tôi chưa cảm thấy mình có cái thói ấy, nhưng tôi có
biết một tiểu thư phải chịu khổ sở nhiều vì ông bố, đó là một người họ
hàng của chúng tôi, một công tước tiểu thư họ Bonkonxki.
Công tước Vaxili không đáp, nhưng với cái trí xét đoán và cái ký ức rất
nhạy của những người thuộc giới xã giao, công tước liền khẽ nghiêng đầu
để chứng tỏ mình đã lãnh hội và đã quan tâm đến những điều mách bảo của
phu nhân.
- Phu nhân có hiết không, cái thằng Anatol ấy tiêu của tôi mỗi năm đến
bốn vạn rúp, - công tước nói, hẳn là ông ta không đủ sức kìm hãm dòng
tâm tư buồn bã của mình. Công tước im lặng một lúc:
- Cứ như thế này, rồi năm năm nữa không biết sẽ ra sao đây?
- À làm cha thì hơn người ta ở chỗ đấy.
- Thế công tước tiểu thư của phu nhân có giàu không?
- Ông bố cô ta rất giàu nhưng rất hà tiện. Ông cụ hiện nay ở thôn quê.
Đó chính là công tước Bolkonxki nổi tiếng, đã về hưu từ thời tiên đế,
mà người ta thường gọi đùa là ông vua nước Phổ. Ông ta là người rất
thông minh, nhưng có nhiều cái gàn dở rất kỳ quặc, lại rất khó tính.
Tội nghiệp cho con bé, nó thật đến khổ, công tước tiểu thư có một người
anh cách đây ít lâu vừa kết hôn với cô Liza Mainen, và làm sĩ quan phụ
tá cho Kutuzov. Hôm nay người anh cũng đến đây.
Công tước bỗng dưng cầm lấy tay Anna Pavlovna và không hiểu tại sao kéo phu nhân cúi thấp xuống, rồi nói:
- Này, bạn Annet thân mến, bạn dàn xếp hộ tôi việc ấy, tôi sẽ suốt đời
là kẻ nô lệ trung thành của bạn, là kẻ nô lệ, như lão trưởng thôn của
tôi thường viết trong báo cáo, cô ấy con nhà thế gia, cô ấy giàu: tôi
chỉ cần có thế.
Với những cử chỉ thoải mái, thân mật và đẹp mắt mà ông vẫn có, công
tước cầm bàn tay của ngự tiền phu nhân đưa lên môi hôn, và lắc lắc, rồi
ngồi người trên ghế bành, đưa mắt nhìn phía khác.
Anna Pavlovna nghĩ ngợi một lát rồi nói:
- Được, để tôi sẽ nói chuyện với Liza (vợ công tước Bolkonxki trẻ tuổi)
ngay hôm nay. Có lẽ rồi việc này sẽ thành. Gia đình nhà ông sẽ là nơi
tôi tập sự làm gái già.
-------------------------------------------------------------------------

Chú thích:
(1) Họ của Napoleon Bonaparte phát âm theo giọng Corse để tỏ ý khinh miệt.
(2) Sau cuộc cách mạng Pháp 1789, một số quí tộc phản cách mạng trốn
hoặc bị trục xuất ra nước ngoài. Số người đó gọi là những người lưu
vong (emigré)
(3) Lavater (1741-1801) Nhà văn và giáo sĩ Thuỵ Sỹ đã lập ra một thuyết
cho rằng năng khiếu của con người là do hình dáng và đặc biệt là cái u
ở trên đầu quy định. Thành ngữ, có nghĩa là "đó là một tai ách mà số
phải chịu".

Share

Chương 2

Trong phòng khách của Anna Pavlovna, tân khách đã bắt đầu đến mỗi lúc
một đông. Họ là những người thuộc lớp quí tộc tai mắt nhất ở
Petersburg, nhưng lại giống nhau ở chỗ cùng chung một xã hội. Có người
con gái của công tước Vaxili là nàng Elen diễm lệ, ghé lại đây để cùng
cha đến dự buổi dạ hội của đại sứ Anh. Nàng mặc y phục khiêu vũ, có đeo
phù hiệu của Hoàng hậu trên ngực.
Lại có công tước phu nhân Bolkonkaya nhỏ nhắn, một thiếu phụ rất trẻ
tuổi nổi tiếng là người đàn bà có duyên nhất Petersburg, vừa mới lấy
chồng mùa đông năm ngoái và bây giờ không đến dự buổi dạ hội lớn vì
đang có mang, nhưng vẫn có thể đến dự những buổi kế tiếp tân nho nhỏ
như thế này. Có cả công tước Ippolit con trai của công tước Vaxili,
cùng đến với Montmorency để giới thiệu ông này: lại còn có giáo sĩ
Moriot và nhiều người khác nữa.
Hễ có vị khách nào mới gặp Anna Pavlovna lại nói:
- Ngài chưa chắc gặp - hoặc là - ngài chắc chưa có dịp quen với "dì
tôi" - rồi trịnh trọng dẫn họ đến gần một bà già bé loắt choắt đầu tóc
thắt nơ cao ngồn ngộn, vừa từ phòng bên lững thững hiện ra.
Khi các tân khách bắt đầu tụ tập, Anna Pavlovna lần lượt giới thiệu tên
từng người một mới chậm rãi đưa từng vị khách đến chỗ "dì tôi", rồi lui
ra chỗ khác.
Tất cả các tân khách đều làm tròn lễ nghi thăm hỏi các bà dì mà chẳng
ai biết, chẳng ai thích, và chẳng ai cần đến. Anna Pavlovna vẻ thông
cảm trịnh trọng và buồn rầu, chăm chú theo dõi những lời chào hỏi của
họ lặng lẽ tán thưởng. Vị tân khách nào cũng được nghe "dì tôi" dùng
những lời lẽ giống nhau để nói về sức khoẻ của khách, sức khoẻ của mình
và sức khoẻ của Đức Hoàng thái hậu - nhờ trời Người này đã khoẻ hơn
trước. Vị khách nào đến chào hỏi xong cũng lui ra với một cảm giác nhẹ
nhõm như vừa làm tròn một nhiệm vụ nặng nề, nhưng vì xã giao nên ai
cũng cố sao không lộ vẻ hấp tấp khi bỏ đi, để rồi suốt buổi tối không
đến với bà già ấy lần nào nữa.
Công tước phu nhân Bolkonxkaya có mang theo một mẫu đồ thêu đang làm dở
đựng trong một cái túi nhỏ bằng nhung thêu kim tuyến. Phía trên đôi môi
xinh xắn của nàng phơn phớt một lớp lông tơ óng mịn, môi trên của nàng
hơi ngắn nên không che kín hết hàm răng cửa, nhưng cái đó chỉ làm cho
nàng thêm duyên dáng và dễ thương khi nàng hé miệng hoặc khi nàng ngậm
miệng lại, thỉnh thoảng môi trên lại hơi nhô ra và trông nàng lại càng
thêm duyên dáng. ở những người thiếu phụ thật có duyên bao giờ cũng
thế: khuyết điểm của nàng- cái môi trên hơi ngắn và cái miệng luôn hé
mở - hình như làm thành một vẻ đẹp đặc biệt, chỉ riêng nàng mới có.
Ai nhìn thấy người thiếu phụ xinh xắn sắp làm mẹ này cũng phải thích
mắt; trông nàng thật linh hoạt, tràn đầy sức khoẻ, tuy có mang mà vẫn
ung dung nhẹ nhõm như không. Những người già cả hay những thanh niên
cau có, buồn bực, chỉ cần đứng gần nàng và nói chuyện với nàng một lúc
là có cảm giác như chính mình cũng đâm ra giống nàng. Ai đã từrng nói
chuyện với nàng, đã được thấy nụ cười tươi sáng và hàm răng trắng bóng
của nàng luôn luôn lộ rõ mỗi khi nàng nói, cũng đều nghĩ rằng mình hôm
nay chắc phải nhã nhặn đáng yêu hơn mọi bận nhiều. Mà ai cũng nghĩ như
thế.
Công tước phu nhân nhỏ nhắn chân hơi nhún nhẩy bước từng bước ngắn
nhanh nhẹn đi vòng qua chiếc bàn, tay cầm túi nữ công, rồi vén tà áo
ngồi xuống đi-văng bên cạnh chiếc ấm xamova bằng bạc, vẻ tươi vui,
tưởng chừng tất cả những gì mà nàng làm cũng đều là một cuộc vui cho
mình và cho tất cả người xung quanh.
Nàng giở túi thêu ra và nhìn mọi người, nói:
- Tôi mang cả đồ nữ công của tôi đến đây này - rồi quay sang nữ chủ
nhân, nàng tiếp - Chị Annet, chị xem đừng có chơi khăm em đấy nhé!
Trong giấy chị có viết rằng đây là một buổi tiếp tân rất nhỏ, thành thử
chị xem, em ăn mặc thế này có chán không?
Và nàng dang hai tay ra cho AnnaPavlovna. Pavlovna thấy rõ chiếc áo dài
xám trang nhã thêu đăng ten, phía dưới ngực có thắt một giải lụa rộng
khổ. Anna Pavlovna đáp:
- Cứ yên tâm, Liza ạ, cô bao giờ chả là người xinh nhất! - Vẫn một
giọng như cũ, công tước phu nhân quay sang một vị tướng nói tiếp - Ngài
xem, chồng tôi bỏ tôi để đi tìm cái chết ngoài chiến trường đấy! - Đoạn
nàng lại quay sang công tước Vaxili nói luôn - Xin ngài cho biết, tại
sao lại sinh ra cái trò chiến tranh đáng ghét ấy làm gì? - Rồi, không
đợi câu trả lời, nàng lại quay sang nói với tiểu thư Elen diễm lệ, con
gái công tước Vaxili.
- Công tước phu nhân có duyên quá nhỉ? - công tước Vaxili nói nhỏ với Anna Pavlovna.
Công tước phu nhân nhỏ nhắn đến được một lúc thì thấy một chàng thanh
niên to béo đẫy đà, mắt đeo kính, bước vào phòng. Tóc chàng húi ngắn,
mình mặc lễ phục màu nâu, sơ mi cổ cao quần màu nhạt theo thời trang
bấy giờ. Chàng thanh niên to béo ấy là con riêng của bá tước Bazukhov
một đại thần nổi tiếng thời hoàng hậu Ekaterina và hiện nay đang đau ốm
ngắc ngoải ở Moskva. Chàng đi du học ở nước ngoài mới về, chưa nhận
chức gì, và đây là lần đầu tiên chàng dự một buổi dạ hội của giới xã
giao, Anna Pavlovna tiếp chàng bằng một cái gật đầu dành cho những
người ở bậc thấp nhất trong cái thang phẩm trật của phòng khách này.
Nhưng tuy dùng lối chào hạng thấp như vậy, khi thấy Piotr vào, gương
mặt của phu nhân vẫn lộ vẻ lo sợ, giống như khi người ta thấy một cái
gì đó quá lớn và không đúng chỗ. Kể ra thì so với các tân khách nam
giới khác trong phòng Piotr, cũng có to lớn hơn ít nhiều, nhưng sở dĩ
phu nhân lo sợ lại chính là vì cái nhìn thông minh rụt rè, đôi mắt tinh
tế mà tự nhiên đã làm cho chàng khác hẳn tất cả các tân khách khác có
mặt trong phòng.
- Ông Piotr, ông có lòng tốt đến thăm một người đàn bà đau ốm, tội
nghiệp, thật là quí hoá quá! - Anna Pavlovna nói, mắt lo lắng liếc nhìn
bà dì trong khi dẫn Piotr đến gần bà ta. Piotr nói lúng túng mấy tiếng
gì chẳng ai hiểu, mắt vẫn nhìn xung quanh như đang tìm kiếm một cái gì.
Chàng cúi chào công tước phu nhân, miệng mỉm cười vui sướng, mừng rỡ
như khi gặp được một người quen thân, rồi đến chào bà dì. Những điều lo
sợ của Anna Pavlovna không phải là không có lý do, bởi vì Piotr không
đợi bà già nói về sức khoẻ của Đức Hoàng thái hậu cho xong đã quay gót
toan bỏ đi. Anna Pavlovna hoảng hốt kiếm lời ngăn chàng lại. Phu nhân
nói:
- Ông chắc chưa quen giáo sĩ Moriot chứ? Ông ta là một người rất thú vị.
- Có, tôi có nghe nói đến cái kế hoạch hoà bình vĩnh viễn của ông ta,
kế hoạch ấy rất hay, nhưng khó lòng mà thực hiện được.
- Ông thấy thế à? - Anna Pavlovna nói một câu lấy lệ, để rồi trở về với
những công việc của bà chủ nhà, nhưng Piotr lại phạm lỗi xã giao ngược
lại. Lúc nãy, chưa nghe hết lời bà dì, chàng đã vội bỏ đi; bây giờ thì
chàng lại chuyện quá nhiều làm cho người tiếp chuyện phải dừng lại nghe
trong khi đang muốn đi chỗ khác. Piotr đầu nghiêng về phía trước, hai
chân chạng ra, bắt đầu chứng minh cho Anna Pavlovna hiểu rõ tại sao
chàng ta cho rằng cái kế hoạch của ông giáo sĩ kia là một ảo tưởng.
- Ta sẽ bàn chuyện này sau. - Anna Pavlovna mỉm cười nói.
Và sau khi đã thoát khỏi chàng thanh niên kém xã giao kia, phu nhân
liền trở về với nhiệm vụ bà chủ nhà, tiếp tục lắng tai nghe ngóng và
đưa mắt nhìn quanh, xem chỗ nào câu chuyện hơi tẻ thì lập tức đến tiếp
ứng. Như một ông chủ xưởng dệt, sau khi đã cắt đặt thợ thuyền đâu vào
đấy, bắt đầu đi đi lại lại trong xưởng, và hễ chỗ nào máy ngừng chạy
hay chỗ nào có thoi đưa quá to, có tiếng cót két bất thường là vội vã
đến tận nơi để hãm máy lại hay chữa cho nó chạy đều. Anna Pavlovna cũng
đi đi lại lại trong phòng khách, thỉnh thoảng lại gần một nhóm nào đó
im hơi lặng tiếng hoặc nói chuyện quá nhiều và nói một câu hay chuyển
một người nào đó sang nhóm khác, để điều chỉnh cho bộ máy nói chuyện
chạy đều đúng mực. Nhưng trong tất cả những mối lo ấy vẫn thấy phu nhân
e ngại nhất về Piotr. Phu nhân lo lắng nhìn theo Piotr khi chàng lại
gần một nhóm tân khách đứng quanh Montmorency để nghe xem họ nói những
gì, rồi lại quay sang một nhóm khác đang lắng nghe giáo sĩ Moriot nói
chuyện. Piotr từ trước tới nay ăn học ở nước ngoài nên buổi tiếp tân
của Anna Pavlovna hôm nay là buổi đầu tiên chàng được dự từ khi trở về
Nga. Piotr biết rằng đây là nơi tụ họp của toàn thể giới trí thức ở
Petersburg, cho nên mắt chàng cứ đưa nhìn khắp bốn phía, háo hức như
mất một đứa trẻ con trong một gian hàng bán đồ chơi. Chàng luôn sợ bỏ
lỡ mất một câu chuyện lý thú mà chàng có thể nghe được. Nhìn vào những
vẻ mặt trang nhã và đầy tự tin tập hợp nơi đây, chàng luôn luôn chờ
nghe một cái gì đặc biệt lý thú. Cuối cùng Piotr lại gần giáo sĩ
Moriot. Chàng nghe loáng thoáng câu chuyện có vẻ thú vị bèn đứng lại
lắng nghe, chờ dịp để nói ý mình ra, như những người trẻ tuổi thường
thích làm.

Chương 3

Tối tiếp tân của Anna Pavlovna đã có đà. Tiếng thoi đưa ở
khắp nơi nghe đều đều và liên tục. Ngoài dì tôi bên cạnh chỉ có một phu
nhân già có mặt gầy gò tiều tuỵ như đã khóc nhiều, phần nào xa lạ ở nơi
giao tế quan trọng này, tân khách đã phân ra làm ba nhóm.
Một nhóm quây quần chung quanh giáo sĩ, nhóm này gồm nhiều khách nam
giới hơn là nữ giới. Trong nhóm thứ hai, nhóm của thanh niên, thì trung
tâm là công tước tiểu thư Elen diễm lệ con gái công tước Vaxili, và
công tước phu nhân Bolkonxkaya, người nhỏ nhắn, hồng hào, hơi đẫy so
với tuổi trẻ của nàng. Trong nhóm thứ ba, trung tâm là Montmorency và
Anna Pavlovna.
Tử tước là một thanh niên đẹp trai, dung mạo dịu dàng, phong cách nhã
nhặn. Hẳn trong thâm tâm ông vẫn tự phụ mình là bậc danh sĩ, nhưng bề
ngoài thì cũng theo giáo dục thượng lưu mà làm ra vẻ một con người nhún
nhường đem trí tuệ của mình hiến cho tân khách ở đây thưởng thức. Hẳn
tử tước là một món cỗ trọng yếu của Anna Pavlovna trong buổi chiêu đãi
hôm nay. Chẳng khác nào một người đầu bếp giỏi biết đem một món thịt bò
mà người ta sẽ không muốn ăn nếu trong thấy nó ở nơi bếp núc bẩn thỉu,
dọn lên thành một món ăn sang trọng tuyệt vời, trong buổi tối nay Anna
Pavlovna lần lượt đem tử tước ra mời khách trước rồi đến lượt giáo sĩ,
coi họ như những món ăn thanh nhã tuyệt vời vậy. Trong nhóm Montmorency
người ta bàn ngay đến vụ ám sát công tước D Anghiên. Tử tước cho rằng
sở dĩ công tước D Anghiên bị ám sát là vì có lòng khoan dung độ lượng
và Buônnapactê thù công tước vì những lý do riêng.
- Hay đấy! Tử tước kể cho chúng tôi nghe với! - Anna Pavlovna nói, cảm
thấy vui vì câu nói này phảng phất cái phong vị thời Luis - Tử tước kể
chuyện cho chúng tôi nghe đi!
Tử tước nghiêng mình lĩnh ý và nhã nhặn mỉm cười, Anna Pavlovna mời
khách đến ngồi quanh tử tước để nghe chuyện. Phu nhân nói thầm với
người ngồi cạnh: "Tử tước có quen riêng Đức ông đấy!", rồi quay sang
một người thứ hai, phu nhân nói "Tử tước kể chuyện thú lắm kia!"- xong
lại nói thêm với một người thứ ba: "Người thượng lưu thoạt nhìn biết
ngay!", và tử tước được đem ra đãi khách, tựa như một miếng thịt bò rán
trên một cái đĩa nóng hổi có cả rau thơm, dưới hình thức trang nhã nhất
và có lợi nhất cho tử tước. Tử tước cũng muốn bắt đầu câu chuyện, bèn
mỉm cười một nụ cười tế nhị.
- Tiểu thư Elen, mời tiểu thư đến đây! - Anna Pavlovna nói với vị công
tước tiểu thư xinh đẹp đang ngồi hơi xa một tí, làm thành trung tâm của
một nhóm khác.
Công tước tiểu thư Elen mỉm cười, nàng đứng dậy với cái nụ cười không
thay đổi của một giai nhân tuyệt sắc nở trên môi từ khi nàng mới bước
vào phòng khách. Trong tiếng sột soạt khe khẽ của chiếc áo khiêu vũ
trắng tinh viền đăng-ten và nhiễu bồng, và rực rỡ với đôi vai trắng
ngần, mớ tóc óng mượt và những hạt kim cương lấp lánh, nàng đi qua giữa
những người đàn ông đang rẽ ra hai bên, cứ bước thẳng không nhìn ai,
nhưng mỉm cười với mọi người, dường như đang thân ái ban cho họ cái
quyền chiêm ngường vẻ đẹp của vóc người, của đôi vai đầy đặn, của bộ
ngực và khoảng lưng để hở rất rộng theo lỗi phục sức thời bấy giờ. Và
dường như mang trên người tất cả vẻ hào hoa của đêm tiếp tân, Elen đến
cạnh Anna Pavlovna. Nàng đẹp đến nỗi không những người ta không thấy
nàng có chút vẻ nào làm dáng, mà trái lại nàng hình như có vẻ ngượng
ngùng về cái sắc đẹp hiển nhiên và có sức chinh phục quá mãnh liệt của
mình. Hình như nàng cũng muốn giảm nhẹ sức thu hút của cái sắc đẹp ấy
nhưng không sao được.
"Người đâu mà đẹp thế!" - ai trông thấy nàng cũng đều nói như vậy. Như
bị choáng váng trước một cái gì phi thường, tử tước so vai và cúi mặt
trong khi nàng ngồi xuống trước mặt và nụ cười bất tuyệt của nàng như
dọi ánh quang lên ông ta.
"Thưa phu nhân, quả tình đứng trước một cử toạ như thế này, tôi thấy lo
ngại cho bản lĩnh của mình quá!" - tử tước nói và cúi đầu, miệng cười
chúm chím.
Công tước tiểu thư đặt cánh tay trần dầy đặn lên chiếc bàn con và không
thấy cần phải nói gì cả. Nàng mỉm cười, chờ đợi. Trong suốt thời gian
nghe kể chuyện, nàng ngồi thẳng, thỉnh thoảng lại nhìn cánh tay xinh
đẹp và đầy đặn đặt nhẹ lên bàn hay nhìn bộ ngực của mình, còn xinh đẹp
hơn cánh tay kia nữa, sửa lại ngay ngắn chuỗi kim cương trên ngực, sửa
lại vài lần trên nếp áo, và khi nào câu chuyện đến chỗ lôi cuốn, lại
liếc nhìn Anna Pavlovna và bắt chước ngay vẻ mặt vị ngự tiền phu nhân,
rồi sau đó gương mặt của nàng lại ngưng lại trong một nụ cười rạng rỡ.
Công tước phu nhân nhỏ nhắn cũng theo Elen rời chiếc bàn trà nhỏ. Nàng
nói:
- Khoan đã, đợi cho tôi cầm cái túi thêu với! - rồi quay sang công tước
Ippolit, nàng hỏi- Kìa ông mải nghĩ gì thế? Ông đem hộ cái túi con lại
đây cho tôi!
Công tước phu nhân mỉm cười và nói chuyện với tất cả mọi người, rồi đột
nhiên đổi chỗ ngồi, và trong khi ngồi xuống lại sửa tà áo dáng rát vui
vẻ.
- Tôi ngồi thế này được rồi! - nàng nói, và yêu cầu tử tước bắt đầu kể, đoạn bắt tay vào thêu.
Công tước Ippolit đưa túi con cho nàng, đổi chỗ theo nàng và kéo cái ghế dựa lại gần rồi ngồi bên cạnh.
Chàng Ippolit "khả ái" có một đặc điểm khiến cho người ta chú ý là
chàng rất giống với người em gái diễm lệ, nhưng điều đập mạnh vào mắt
người ta hơn nữa là tuy giống em như vậy, chàng vẫn xấu xí lạ thường.
Những đường nét trên khuôn mặt người em gái, nhưng ở nàng thì tất cả
đều rạng rỡ lên vì cái nụ cười bất tuyệt tươi vui, tự mãn và trẻ trung,
và vì vẻ đẹp của cái thân hình chẳng kém những mỹ nhân cổ Hy Lạp; trái
lại ở chàng ta thì cái khuôn mặt ấy lại bị cái vẻ đần độn làm mờ tối
đi, và bao giờ cũng biểu lộ tính cau có tự thi, còn thân hình thì yếu
đuối và gầy gò, cặp mắt, cái mũi, cái miệng, tất cả đều dúm dó làm
thành một vẻ mặt nhăn nhó bực bội khó tả, và tay chân thì không bao giờ
tỏ ra tự nhiên.
- Không phải chuyện ma đấy chứ? - Ippolit nói, sau khi đến ngồi gần
công tước phu nhân và vội vã đưa cái kính cầm tay lên mặt, tưởng chùng
như không có dụng cụ này thì không thể nào bắt đầu nói được:
- Không, làm gì có!- Người kể chuyện ngạc nhiên, nhún vai đáp – Số là
tôi chúa ghét chuyện ma! - Công tước Ippolit nói. Giọng của công tước
làm cho người ta thấy rõ rằng chàng ta nói xong rồi mới hiểu câu mình
nói nghĩa là gì.
Chàng ta nói với vẻ tự tin đến nỗi không ai có thể hiểu điều đã nói ra
là rất thông minh hay rất đần độn. Công tước Ippolit mặc áo lễ phục
thường màu lục sẫm, quần chật màu đùi tiên nữ hoảng sợ, như chàng ta
thường nói, đi tất cao và đi giầy khiêu vũ.
Tử tước kể lại một cách rất có duyên một giai thoại lúc bấy giờ đang
lưu hành, nói rằng công tước D Anghiên có lần bí mật lẻn về Paris để
gặp cô George và ở đấy công tước đã gặp Buônapáctê lúc bấy giờ cũng
đang được nữ nghệ sĩ trứ danh "chiếu cố". Tình cờ Napoleon ngất đi - đó
là một chứng bệnh mà y thường có - và thế là lọt vào tay công tước;
nhưng công tước không lợi dụng cơ hội đó để hại y. Về sau Buônapáctê đã
trả thù cái lòng khoan dung đại độ của công tước bằng cách ám sát kẻ
tình địch cũ của mình.
Câu chuyện rất hấp dẫn và lý thú, đặc biệt lúc hai kẻ tình địch đột
nhiên nhận ra mặt nhau: chỗ ấy các phu nhân tỏ ra rất xúc động.
- Tuyệt! - Anna Pavlovna nói, mắt liếc nhìn công tước phu nhân nhỏ nhắn như để hỏi ý kiến.
- Tuyệt! - Công tước phu nhân nhỏ nhắn nói khẽ, tay cắm chiếc kim vào
mẫu thêu như muốn tỏ ra rằng câu chuyện lý thú và hấp dẫn quá khiến
nàng không thể nào tiếp tục công việc thêu thùa được.
Tử tước đánh giá rất cao cách ngợi khen lặng lẽ ấy, liền mỉm cười tỏ vẻ
biết ơn, và lại tiếp tục kể. Nhưng trong lúc đó Anna Pavlovna nãy giờ
cứ liếc nhìn người thanh niên đang làm cho phu nhân lo sợ, thấy anh ta
đang nói chuyện với giáo sĩ hơi quá hăng và quá to bèn vội vã đến tiếp
viện cho vị trí đang lâm nguy. Quả nhiên, Piotr đang bàn luận với giáo
sĩ về thế quân bình chính trị, và giáo sĩ, hình như được cái nhiệt tình
ngây thơ của chàng thanh niên kích thích nên đang trình bầy với chàng
những quan niệm mà mình vẫn thích thú. Cả hai người nghe và nói một
cách hăng hái, quá tự nhiên, và điều đó không làm cho Anna Pavlovna vừa
lòng.
Giáo sĩ nói:
- Chỉ có một cách là thế quân bình của châu Âu và dân quyền. Chỉ cần
một nước hùng mạnh như nước Nga, xưa nay vốn mang tiếng là bán khai,
đứng ra cầm đầu liên minh một cách chí công vô tư nhằm thủc hiện thế
quân bình của châu Âu, là cứu được thiên hạ.
- Ông tìm đâu ra cái thế quân bình ấy? - Piotr bắt đầu nói!
Nhưng lúc ấy Anna Pavlovna đã đến bên cạnh và đưa mắt nhìn Piotr một
cách nghiêm nghị, rồi phu nhân hỏi vị giáo sĩ người Ý xem ông thấy khí
hậu ở đây như thế nào. Sắc mặt của người Ý đột nhiên chuyển sang một vẻ
dịu ngọt giả dối đến khó chịu. Hẳn là điều này đã thành thói quen của
ông ta mỗi khi nói chuyện với đàn bà. Ông ta nói:
- Tôi đang ngây ngất vì được thưởng thức trí tuệ và học vấn của giới
thượng lưu ở đây, nhất là của những bậc nữ lưu mà tôi đã được hân hạnh
hầu tiếp nên chưa có thì giờ nghĩ đến khí hậu.
Vừa lúc ấy, một nhân vật mới bước vào phòng. Nhân vật mới đó là công
tước Andrey Bolkonxki trẻ tuổi, chồng của công tước phu nhân nhỏ nhắn.
Công tước Bolkonxki là một thanh mên vóc người tầm thước, rất đẹp trai,
khuôn mặt xương xương, với những đường nét gẫy gọn. Toàn thân chàng, kể
từ cái nhìn uể oải và ủ dột đến dáng đi chậm rãi và đĩnh đạc, đều làm
thành một sự tương phản nổi bật với người vợ nhỏ nhắn và linh lợi của
chàng. Người ta thấy rõ rằng không những chàng đã quen hết các nhân vật
phòng khách, mà họ còn làm cho chàng chán ngấy đến nỗi nhìn mặt họ hay
nghe họ nói chàng đều bực mình. Mà trong số tất cả những người ở đây
thì hình như người vợ xinh xắn của chàng lại làm cho chàng chán ngấy
hơn cả. Chàng cau mày khó chịu, làm xấu khuôn mặt tuấn tú, và quay lưng
về phía nàng. Chàng hôn tay Anna Pavlovna mà nheo nheo đôi mắt nhìn
lướt qua các tân khách một lượt.
Anna Pavlovna hỏi:
- Có phải công tước nhập ngũ để ra trận không?
- Đại tướng Kutuzov - Bolkonxki nói, nhấn mạnh vào âm tiết "zov" ở cuối
như người Pháp - đã có lòng chiếu cố cho tôi làm sĩ quan phụ tá của
ngài!
- Thế còn phu nhân thì sao?
- Nhà tôi sẽ về quê.
- Công tước nỡ nào làm cho chúng tôi thiếu mất quý phu nhân xinh đẹp?
Công tước phu nhân nói:
- Anh Andre! - khi nói với chồng, nàng cũng dùng cái giọng làm duyên
làm giáng như nói với một người lạ,- tử tước vừa kể một chuyện thật thú
vị về cô George và Bônapactê.
Công tước Andrey cau mày và quay mặt đi. Từ khi công tước Andrey vào,
Piotr vẫn nhìn theo chàng với cặp mắt mừng rỡ và trìu mến, bấy giờ anh
ta liền đến gần và kéo tay chàng. Công tước Andrey không ngoảnh lại,
cau mặt tỏ vẻ bực bội đối với người nào đã kéo tay mình, nhưng khi
trông thấy khuôn mặt tươi cười của Piotr, chàng mỉm một nụ cười hiền
lành và thân mật rất bất ngờ.
- Ô kìa cậu, cậu cũng đến nơi giao tế này ư?
- Tôi biết anh tới đây - Piotr đáp, rồi hạ thấp giọng nói tiếp, để khỏi
cản trở tử tước bấy giờ đang kể tiếp câu chuyện - Tôi định đến ăn tối ở
nhà anh, được chứ?
- Không, không được- công tước Andrey nói và mỉm cười siết chặt tay
Piotr để cho chàng biết rằng cái đó không cần phải hỏi nữa.
Chàng còn muốn nói thêm điều gì nữa nhưng ngay lúc ấy công tước Vaxili
cùng tiểu thư đứng dậy, và các viên khách nam giới cũng đứng lên để
nhường lối cho họ ra.
Công tước Vaxili khẽ kéo ống tay áo vị khách người Pháp xuống ghế để ông ta đừng đứng lên, và nói:
- Xin tử tước thứ lỗi. Buổi dạ hội tai hại ở nhà quan đại sứ làm tôi
mất cái thú được nghe ngài và phải ngắt quãng câu chuyện của ngài, -
rồi công tước nói với Anna Pavlovna - tôi rất buồn vì phải rời buổi
tiếp tân thú vị của phu nhân.
Công tước tiểu thư Elen, con gái của công tước Vaxili, khẽ nâng những
nếp áo dài lên, đi qua giữa hàng ghế và nụ cười lại càng hừng sáng hơn
trên khuôn mặt diễm lệ của nàng. Piotr nhìn người đẹp với đôi mắt sững
sờ, gần như kinh hãi khi nàng đi qua trước mặt. Công tước Andre nói:
- Đẹp thật!
- Đẹp thật. - Piotr nói theo.
Khi đi ngang qua chỗ Piotr, công tước Vaxili nắm lấy tay chàng và quay về phía Anna Pavlovna nói:
- Xin phu nhân huấn luyện con gấu này hộ tôi. Anh ta ở nhà tôi đã được
một tháng nay và đây là lần đầu liên tôi thấy anh ta có mặt ở một buổi
tiếp tân quan trọng. Không có gì cần thiết cho thanh niên hơn là việc
giao tiếp với những người đàn bà thông tụê.

Chương - 4 -

Anna Pavlovna mỉm cười, hứa sẽ săn sóc đến Piotr mà phu
nhân biết là có họ với công tước Vaxili. Người đàn bà có tuổi nãy giờ
ngồi cạnh dì tôi vội vàng đứng dậy đi theo công tước Vaxili ra phòng
áo. Trên mặt bà đã mất hẳn cái vẻ vờ vĩnh trước kia. Trên gương mãt
hiền hậu, tiều tuỵ vì đã khóc nhiều chỉ thấy vẻ lo lắng và sợ hãi. Theo
kịp công tước ra phòng áo, bà ta nói:
- Thưa công tước, ngài có thể cho biết gì về việc cháu Boris không? (Bà
ta đọc chữ Boris nhấn mạnh đặc biệt vào âm ô). Tôi không thể ở lại
Peterburg lâu hơn nữa. Xin ngài cho biết liệu tôi có thể đem tin tức gì
về cho thãng bé tội nghiệp không?
Tuy công tước Vaxili nghe đàn bà có tuổi một cách miễn cưỡng và gần như
vô lễ, thậm chí còn để lộ cả vẻ sốt ruột nữa, nhưng bà ta vẫn mỉm cười
với một vẻ dụi dàng dễ làm người ta cảm động, và để giữ công tước lại,
bà nắm lấy cánh tay ông ta. Bà nói tiếp:
- Ngài chỉ tâu giúp một lời với hoàng thượng, có mất gì đâu, là con tôi chuyển được ngay về đạo quân cận vệ:
- Xin công tước phu nhân biết cho rằng có thể giúp được đến đâu tôi sẽ
hết sức giúp đến đấy. - Công tước Vaxili đáp - nhưng thỉnh cầu hoàng
thượng thì đối với tôi thật khó quá; tôi mách phu nhân là nên nhờ
Rumiantxez qua công tước Golixyn: như thế chu đáo hơn.
Người đàn bà có tuổi này là công tước phu nhân Drubeskaya vốn vào hàng
thế gia, vọng tộc bậc nhất nước Nga; nhưng bà rất nghèo, từ lâu không
đi lại nơi quyền quí và để mất hết những quan hệ giao thiệp cũ. Bà đến
đây để chạy chọt cho cậu con một được thuyên chuyển về quân cận vệ. Vì
muốn gặp công tước Vaxili cho nên bà ta đã cố kiếm cho được tấm thiếp
mời đến buổi tiếp tân của Anna Pavlovna. Bà đã đến, và chỉ vì mục đích
ấy mà phải ngồi nghe câu chuyện của ông tử tước. Câu trả lời của công
tước Vaxili làm bà hoảng hốt, bộ mặt đã có một thời xinh đẹp của bà
không gỉấu nổi vẻ căm giận, nhưng chỉ có trong phút chốc. Bà lại mỉm
cười và nắm chặt hơn nữa cánh tay của công tước Vaxili, rồi nói:
- Công tước biết cho điều này; tôi chưa bao giờ xin gì công tước cả,
sau này tôi cũng sẽ không bao giờ xin gì thêm nữa; tôi cũng chưa bao
giờ nhắc công tước nhớ lại tình bạn của cha tôi đối với ngài, vì chúa,
ngài giúp cho con tôi việc này, và tôi sẽ xin coi ngài như đấng ân
nhân. Không, ngài đừng giận, ngài hứa với tôi một tiếng đi. Tôi đã nói
với Golixyn rồi và ông ta đã từ chối. Công tước xưa nay là người hiền
lành tốt bụng, mong rằng lần này nữa ngài cũng vẫn thế! - Và bà cố mỉm
cười, tuy đã rơm rớm nước mắt.
Elen đứng chờ gần cửa, ngoảnh mặt về phía bố, cái khuôn mặt tuyệt trần trên đôi vai không kém gì các pho tượng cổ Hy lạp.
Nàng nói:
- Ba ạ, chúng ta đến muộn mất.
Nhưng ảnh hưởng trong xã hội là một cái gì vốn cần phải biết dè xẻn,
đừng để cho cạn di. Công tước Vaxili biết vậy và đã hiểu rằng nếu ai
nhờ gì mà cũng cứ can thiệp giúp, thì chẳng bao lâu không còn có thể
xin gì cho bản thân nữa; nên ông ta rất ít khi dùng đến thế lực của
mình. Nhưng trong trường hợp này, sau khi nghe công tước phu nhân
Drubeskaya cầu khẩn lại lần nữa, thì công tước cảm thấy một cái gì như
lời trách móc của lương tâm. Bà vừa nhắc cho công tước nhớ lại sự thật,
trong những bước đầu tiên trên đường công danh, công tước đã chịu ơn bố
bà ta. Vả lại, cứ nhìn cung cách của công tước phu nhân cũng có ý định
gì, thì không bao giờ chịu lùi bước khi được việc; còn nếu không được
thì sẵn sàng quấy rầy từng ngày, từng giờ và còn có thể sinh chuyện làm
toáng lên nữa là khác. Ý nghĩ này làm công tước xiêu lòng.
Ông ta trả lời với vẻ thân mật và chán chường xưa nay trong giọng nói:
- Bà Anna Mikhailovna, điều mà bà muốn nhờ đối với tôi thật gần như
không thể làm được; nhưng để bà biết là tôi rất mến bà và rất tôn trọng
bà và rất tôn kính hương hồn cụ cố nhà, tôi sẽ làm cái việc không làm
nổi; cậu con bà sẽ đổi về quân đội cận vệ, tôi xin hứa với bà như vậy.
Bà bằng lòng rồi chứ?
- Công tước thân mến, công tước thật là ân nhân của tôi! Tôi đã biết
chắc thế nào ngài cũng giúp tôi. Tôi biết ngài nhân hậu vô cùng.
Công tước đã toan bỏ đi.
- Cho tôi nói thêm một điều này nữa. Sau khi nó đã được chuyển sang đội
quân ngự lâm… - Nói đến đây, bà ta ngập ngừng- ngài quen thân Mikhail
Ilarionovich Kutuzov, mong ngài giới thiệu cho Boris vào làm sĩ quan
phụ tá cho ông ta. Được thế tôi rất yên tâm và bấy giờ… Công tước
Vaxili mỉm cười… - Việc này thì tôi không dám hứa với bà đâu. Bà không
biết là khi được cử làm tổng tư lệnh, Kutuzov đã bị vây hãm đến như thế
nào ư? Chính ông ta có nói với tôi là tất cả các phu nhân ở Moskva đều
bảo nhau đến bắt ông ta phải thu nhận hết con cái của họ làm sĩ quan
phụ tá.
- Không, ân nhân phải hứa với tôi đi, tôi không buông ngài ra đâu!
- Ba ạ! Chúng ta muộn mất - Elen nhắc lại, cũng giọng như lúc nãy.
- Thôi, tạm biệt, tạm biệt nhé? Đấy bà xem.
- Thế đến mai, ngài tâu với hoàng thượng chứ?
- Chắc chắn thế, nhưng tôi không hứa gì về việc nói với Kutuzov đâu.
- Không, hứa đi, Bazil(1) ạ.
Anna Mikhailovna với theo, miệng mỉm cười, cái nụ cười của một thiếu nữ
làm đỏm xưa kia rất hợp với bà, nhưng bây giờ trên cái bộ mặt đã cằn
cỗi trông thật lạc điệu.
Có thể thấy rõ rằng là bà ta đã quên cả tuổi tác, và theo thói quen, bà
đã vận dụng hết thủ đoạn nữ giới của bà ngày xưa. Nhưng công tước vừa
đi khỏi nét mặt của bà trơ lại lạnh lùng, vờ vĩnh như ban nãy. Bà lại
đến ngồi với cái nhóm người đang nghe tử tước kể chuyện và lại làm ra
vẻ chú ý nghe, chờ đến lúc ra về, vì công việc của bà đã làm xong.
- Nhưng các ngài nghĩ gì về tấn hài kịch vừa rồi, cái lễ đăng quang ở
Milan ấy mà?- Anna Pavlovna nói - Và về tấn hài kịch mới của dân chúng
Genes và Lucques đến chúc tụng ông Buo***actê. Ông Buo***actê ngồi trên
ngai vàng và nhận những lời chúc tụng của các dân tộc. Tuyệt! Thế này
thì đến phát điên lên mất. Cả thế giới đã mất trí rồi!
Công tước Andrey mỉm cười nhìn thẳng vào mặt Anna Pavlovna và nói, lặp lại những lời của bà Buô***áctê trong lễ gia miện ấy:
- Thượng đế đã ban cho ta, những ai phạm đến hãy coi chừng. - Chàng lại
nói thêm - Người ta kể lại khi nói những lời ấy Buô***áctê đẹp lắm! -
Chàng nhắc lại lần nữa những lời của Buô***áctê bằng tiếng Ý: Dio mi la
dona, guai a chi la tocca.
- Tôi hy vọng - Anna Pavlovna lại nói tiếp - đó là cái giọt nước sẽ làm
tràn cốc nước. Các vua chúa không còn có thể chịu đựng được cái con
người đang uy hiếp tất cả cái ấy nữa.
- Các vua chúa ấy à? Đây tôi không nói đến nước Nga - Tử tước nói một
cách lịch sự, nghe như tuyệt vọng - Thưa phu nhân, các vua chúa ấy à!
Họ đã làm gì cho Louis XVII, cho hoàng hậu, cho đức Bà Elizabet? Không
có gì cả - Ông la lại nói tiếp, giọng sôi nổt lên - Xin quí vị tin lời
tôi, họ sẽ bị trừng phạt vì họ đã phản bội quyền lợi của vương triều
Buôcbông. Các vua chúa ấy à? Họ đã cử sứ giả đến chúc tụng kẻ cướp ngôi.
Rồi thở dài khinh bỉ, ông tra trở mình trên ghế. Công tước Ippolit nãy
giờ mải ngắm tử tước qua cái kính cầm tay, bỗng quay phắt lại phía công
tước phu nhân nhỏ nhắn và mượn cái kim của nàng, vừa nói vừa vẽ lên mặt
bàn để chỉ dẫn cho nàng về tộc huy của họ Condé, Ippolit cắt nghĩa một
cách quan trọng, cứ như là chính nàng đã nhờ chàng ta cắt nghĩa vậy.
Ippolit nói:
- Vạch đỏ tươi viền xanh có ren trơn: họ Condé đấy?
Công tước phu nhân vừa nghe vừa cười nụ.
Tử tước lại tiếp tục câu chuyện đang nói dở, với cái vẻ của một người
không chú ý nghe người nào khác nói, mà chỉ theo dòng tư tưởng của
riêng mình, vì đang nói đến một vấn đề mà mình hiểu hơn ai hết. Ông ta
nói:
- Nếu Buô***áctê còn làm vua nước Pháp một năm nữa thì tình thế không
biết sẽ đi đến đâu. âm mưu, bạo lực, những án lưu đồ, những cuộc hành
hình sẽ làm cho xã hội Pháp - tôi muốn nói cái xã hội Pháp chân chính,
- vĩnh viễn bị tiêu diệt và đến lúc ấy thì… Ông ta nhún vai và dang hai
tay ra chiều ngán ngẩm. Piotr muốn nói một câu gì đấy, vì chàng bị câu
chuyện lôi cuốn rất mạnh, nhưng Anna Pavlovna nãy giờ vẫn để ý theo dõi
chàng liền nói chặn ngay:
- Hoàng thượng Alechxandr đã tuyên bố là Người sẽ để người Pháp tự ý
chọn lấy chính thể của họ - Phu nhân nói với cái vẻ buồn rầu mà phu
nhân vẫn thường có mỗi khi nhắc đến hoàng gia. Và tôi nghĩ rằng chắc
chắn sau khi được giải phóng khỏi ách kẻ cướp ngôi thì toàn thể nhân
dân Pháp sẽ tự lao mình vào đôi cánh tay của vị quốc vương chính thống
của họ. - Phu nhân kết luận như vậy, mong lấy lòng con người bảo hoàng
lưu vong ấy.
- Chưa chắc, - Công tước Andrey nói - ngài tử tước cho rằng tình hình
đã đi quá xa là rất đúng. Tôi thiết tưởng đã thế thì khó mà quay trở
lại được.
Piotr xen vào câu chuyện, chàng đỏ mặt nói:
- Theo những điều tôi được nghe thì hầu hết quý tộc đã quy phục Buô***áctê rồi.
- Đấy là bọn theo Buô***áctê chúng nó bảo thế. Tử tước cãi lại mắt
không nhìn Piotr - Hiện thời khó lòng mà biết rõ đích xác công luận ở
Pháp.
Chính Buô***áctê cũng nói thế - Công tước Andrey cười nhạt. Người ta
thấy rõ là công tước không ưa ông Montmorency và tuy chàng không nhìn
vào ông này, câu nói ấy chính là để bẻ lại ông ta.
Sau một phút im lặng, công tước Andrey nói tiếp, lần này cũng lại dẫn lời của ***oleon.
"Ta chỉ cho họ con đường vinh qulang thì họ không buồn đi theo, nhưng
khi ta mở cửa phòng chở của ta cho họ, họ đổ xô vào hàng đàn"… Tôi
không biết ông ta có quyền nói như thế đến đâu.
- Không có quyền gì hết - Tử tước cãi lại - Sau vụ ám sát công tước D
Anghien chính là những kẻ ủng hộ nhiệt liệt nhất cũng thôi không xem y
là một vị anh hùng nữa - Ông ta lại quay về phía Anna Pavlovna nói thêm
- Dù đối với một số người, trước kia y có là một vị anh hùng đi nữa thì
kể từ vụ ám sát công tước, trên thiên đường đã thêm một vị tử đạo và
dưới dương thế đã bớt một người anh hùng.
Anna Pavlovna và những người khác chưa kịp mỉm cười tán thưởng câu nói
của tử tước thì Piotr đã đâm ngang vào câu chuyện, và tuy đã đoán trước
là chàng sắp nói một điều khiếm nhã, Anna Pavlovna vẫn không thể ngăn
lại được. Piotr nói:
- Hành hình công tước D Anghien là một việc tất yếu của quốc gia, và
tôi thấy ***oleon có một tâm hồn cao cả ở chỗ không sợ một mình gánh
lấy tất cả trách nhiệm trong việc này.
- Trời ơi! Trời ơi! - Anna Pavlovna phát ra mấy tiếng thì thào nghe đến
phát sợ. Công tước phu nhân nhỏ nhắn mỉm cười với lấy túi nữ công, nói:
- Thế nào, ông Piotr, ông cho rằng ám sát người ta là có tâm hồn cao cả à?
- À! Ô? Trong cử toạ có những tiếng kêu lên.
- Capital! (2) - Công tước Ippolit vỗ đùi một cái, thốt lên bằng tiếng Anh.
Tử tước chỉ nhún vai.
Piotr nhìn cử toạ qua vành mắt kính, vẻ đắc thắng.
- Sở dĩ tôi nói như vậy - Piotr nói tiếp, giọng liều lĩnh - là vì họ
Buôcbông đã chạy trốn trước cuộc cách mạng và bỏ dân chúng trong cảnh,
loạn lạc; chỉ có một mình ***oleon là đã hiểu được cách mạng, thắng
cách mạng, và do đó, vì lợi ích chung, ông ta không thể lùi bước trước
việc hy sinh tính mạng một cá nhân.
- Hay là mời ông sang bàn bên kia? - Anna Pavlovna nói.
Nhưng Piotr không đáp lại, cứ nói tiếp, càng nói càng hăng:
- Vâng. ***oléon vĩ đại vì đã vươn lên cao hơn cách mạng, đã trấn áp
những phần quá khích của nó và giữ lại tất cả những cái tốt lành của
nó, quyền bình đẳng giữa các công dân, cũng như tự do ngôn luận, tự do
báo chí, và chính vì thế mà ông ta đã nắm được chính quyền.
- Vâng - Tử tước nói - Nếu nắm được chính quyền rồi, ông ta không lợi
dụng nó để giết người mà đem trao trả cho quốc vương hợp pháp thì tôi
mới cho là vĩ nhân.
- Ông ta không thể làm như vậy được. Sở dĩ quốc dân trao chính quyền
cho ông ta chỉ là cốt để ông trừ khử bọn Buôcbông đi cho họ và vì họ đã
thấy ông là một bậc vĩ nhân. Cách mạng đã là một sự nghiệp vĩ đại -
Piotr lại nói tiếp; đâm ngang một câu quyết liệt và đầy vẻ khiêu khích
như vậy, Piotr đã tỏ ra mình còn rất non trẻ và hễ suy nghĩ điều gì là
cứ muốn nói phăng ra tức khắc.
- Cách mạng và giết vua là sự nghiệp vĩ đại? Thế thì còn… Hay là mời ông sang bàn bên kia? - Anna Pavlovna nhắc lại.
- Sách "Khế ước xã hội" (3) đấy- Tử tước mỉm cười dịu dàng nói.
- Tôi không nói việc giết vua. Tôi nói đến tư tưởng kia - Một giọng mỉa mai chen vào.
- Vâng, tư tưởng cướp bóc, giết người và giết vua.
- Dĩ nhiên đó là những việc làm quá khích, nhưng cái chính không phải
là ở đấy, mà ở trong nhân quyền, trong việc giải phóng con người ra
khỏi các thành kiến, và trong quyền bình đẳng giữa mọi người công dân,
tất cả tư tưởng ấy ***oleon đều đã giữ lại với tất cả sức mạnh của nó.
- Tự do và bình đẳng - Tử tước nói một cách khinh bỉ, dường như mãi đến
bây giờ tử tước mới quyết định chứng minh một cách nghiêm túc cho chàng
thanh niên này thấy rõ hết cái ngu ngốc trong lời nói của anh ta - đó
là những danh từ rất kêu, nhưng đã bị bôi nhọ từ lâu rồi. Ai mà chẳng
thích tự do và bình đẳng? Chúa cứu thế của chúng ta cũng đã thuyết giáo
về tự do và bình đẳng. Thử hỏi sau cách mạng người ta có sung sướng hơn
không? Trái lại thì có. Chính chúng ta mới muốn tự do, còn Buô***áctê
đã thủ tiêu tự do.
Công tước Andrey cười tủm tỉm khi thì nhìn Piotr, khi thì nhìn tử tước,
khi thì nhìn nữ chủ nhân. Tuy đã thành thạo trong nghề xã giao, Anna
Pavlovna cũng thấy hoảng hốt vì những lời táo bạo của Piotr. Nhưng khi
thấy rằng lời lẽ của chàng ta dù có báng bổ đến đâu, tử tước cũng không
hề mất bình tĩnh và lại tin chắc rằng cuộc nói chuyện đến đây không thể
nào dập tắt được nữa, phu nhân liền tập trung hết sức mình trợ lực cho
tử tước, tấn công lại nhà hùng biện kia:
- Nhưng này, ông Piotr ơi! - phu nhân nói, - Ông làm sao mà cắt nghĩa
được rằng một vĩ nhân có thể hành hình công tước D Anghien như vậy, hay
chỉ là hành hình một con người thôi cũng thế, không cần xét xử gì hết,
mặc dù người ta không có tội?
- Tôi xin hỏi - Tử tước nói- Ông cắt nghĩa thế nào cái ngày 18 tháng
Sương mù (4)? Đó chẳng phải là một vụ lừa bịp hay sao? Đó là một trò
quỷ thuật chẳng giống gì cách hành động của một vĩ nhân cả?
- Còn những tù binh ở châu Phi mà y đã tàn sát thì sao? Thật là khủng khiếp - Công tước phu nhân nói đoạn nhún vai một cái.
- Quí vị nói gì thì nói, nó cũng chỉ là một đứa tiện dân mà thôi! - Công tước Ippolit nói.
Piotr không còn biết trả lời ai nữa, chàng nhìn khắp mọi người một lượt
rồi mỉm cười. Nụ cười của chàng không giống như của một số người khác:
nụ cười của họ thường pha lẫn với một cái gì chẳng giống chút nào với
một nụ cười. Chàng thì trái lại, khi đã bắt đầu mỉm cười thì cái vẻ mặt
nghiêm trang và hơi lầm lì bỗng biến đâu mất, nhường chỗ cho vẻ trẻ
con, hiền hậu, thậm chí ngây ngô trông như muốn xin lỗi.
Tử tước, tuy mới gặp chàng lần đầu, cũng đã thấy rõ rằng anh chàng
Jacôbanh này tuyệt nhiên không đáng sợ như những lời lẽ của anh chàng.
Mọi người im lặng một lát.
Công tước Andrey lên tiếng.
- Anh ấy làm thế nào mà trả lời mọi người cùng một lúc được? Vả lại,
trong những hành động của một nhà chính trị còn phải phân biệt những
hành động của một cá nhân, của một vị tướng soái, của bậc hoàng đế. Tôi
nghĩ có lẽ phải như vậy.
- Vâng vâng, đúng thế - Piotr tiếp luôn, mừng rỡ đón lấy sự viện trợ.
- Không thể không thừa nhận điều đó. - Công tước Andrey nói tiếp - là
người thì ***oleon đã vĩ đại ở cầu Accôn, ở nhà thương Jaffa khi ông ta
đưa tay ra bắt lấy những người bị bệnh dịch hạch; nhưng mà… nhưng mà
cũng có những hành động khác khó lòng biện hộ được.
Công tước Andrey hình như muốn xoa nhạt bớt cái vụng về trong những lời nói của Piotr. Chàng đứng dậy ra về, và ra hiệu cho vợ.
Bỗng công tước Ippolit nhổm dậy, giờ tay yêu cầu mọi người ngồi, rồi bắt đầu nói:
- A? Hôm nay người ta có kể cho tôi nghe một giai thoại Moskva thú
tuyệt; tôi phải đem ra thết quí vị mới được! Quý tử tước thứ lỗi nhé,
tôi phải kể lại bằng tiếng Nga. Nếu không, các ngài đây không thưởng
thức hết ý vị của câu chuyện.
Rồi công tước Ippolit bắt đầu nói tiếng Nga, với cái giọng những người Pháp nói tiếng Nga sau khi ở đất Nga được một năm.
Ai nấy đều quay lại nhìn: vì chàng ta hăng hái và khẩn khoản yêu cầu cử toạ chú ý đến câu chuyện của mình.
- Ở Moscu(5) có một vị phu nhân. Bà ta rất hà tiện. Bà ta cần hai tên
hành bộc để đứng sau xe song mã. Mà phải là những tên thật cao lớn. Bà
ta thích thế. Và bà ta có một con nữ tỳ còn lớn hơn nữa. Bà ta nói…
Ippolit ngừng lại, suy nghĩ một lát tỏ vẻ vất vả rõ rệt.
- Bà ta nói… phải, bà ta nói: "Con ạ (nói với con nữ tỳ) con mặc lấy bộ áo dấu và theo ta đằng sau xe, đi thăm hỏi các nơi".
Đến đây công tước Ippolit bắt đầu phì cười, rồi cười lên ha hả trước
những người nghe khá lâu, gây một ấn tượng bất lợi cho người kể chuyện.
Nhưng cũng có nhiều người mỉm cười theo, trong số đó có bà phu nhân có
tuổi và Anna Pavlovna.
- Bà ta đi. Bỗng một cơn gió lớn nổi lên. Con thị tỳ bị bay mất mũ và mớ tóc dài xổ tung ra.
Đến đây chàng ta không thể nhịn được nữa, cười nấc lên từng tràng, vừa cười vừa nói:
- Thế là mọi người đều biết… Câu chuyện chỉ có thế. Tuy người ta không
hiểu tại sao chàng lại đem chuyện ấy ra kể và tại sao lại nhất thiết
phải kể bằng tiếng Nga mới được, nhưng Anna Pavlovna và những người
khác cũng tán thưởng cái lịch thiệp xã giao của công tước Ippolit,
người đã chấm dứt cuộc đột kích khó chịu và bất nhã của Piotr một cách
nhã nhặn như vậy. Sau mẩu giai thoại ấy, cuộc nói chuyện tản mạn ra
thành những mẩu chuyện lặt vặt vô nghĩa về cuộc khiêu vũ vừa qua và
cuộc khiêu vũ sắp tới, về những buổi kịch, về vấn đề sẽ lặp lại gặp
nhau vào lúc nào ở đâu.
Chú thích:
(1) Basile (tên Pháp tương ứng với Vaxili) (2) Được đấy!
(3) "Contrat social" Một tác phẩm của J. Rouseau (1712-1788) rất có ảnh hưởng trong thời Cách mạng Pháp.
(4) Tức tháng 11 (theo lịch của thời cách mạng Pháp). Ngày 18 tháng
Sương mù ***oleon đã làm đảo chính cướp chính quyền và lên làm Đệ nhất
tổng tài.
(5) Moscou

Chương - 5 -

Sau khi cảm ơn Anna Pavlovna về buổi dạ hội nhã thú của bà ta, các tân khách bắt đầu ra về.
Piotr rất vụng. To vóc rộng vai, người cao quá khổ, hai bàn tay to lớn
và đỏ ối, chàng không biết cách bước vào một phòng khách, như người ta
thường nói, lại càng không biết cách đi ra, nghĩa là phải nói một vài
lời thật nhã nhặn để lấy lòng chủ nhân trước khi ra về. Đã thế, Piotr
còn đãng trí. Khi đứng dậy, chàng không cầm lấy mũ của mình mà lại vớ
lấy cái mũ tam giác có ngù của một vị tướng, rồi cứ giật giật cái ngù,
mãi cho đến khi vị tướng đến xin lại chàng mới đưa. Nhưng tính đãng
trí, sự vụng về của chàng khi vào phòng khách và khi nói năng đều được
bù lại bằng vẻ mặt thật thà, giản dị và khiêm tốn của chàng. Anna
Pavlovna quay lại nhìn Piotr, khẽ gật đầu một cái để tỏ lòng bao dung
Cơ đốc đối với sự thất thố của chàng, rồi nói:
- Tôi mong được gặp lại ông ở đây, nhưng tôi cũng mong rằng ông sẽ thay đổi ý kiến, ông Piotr ạ.
Piotr không đáp, chỉ nghiêng mình một tí và nhoẻn miệng cười, một nụ
cười không nói lên một cái gì cả, hoặc có chăng nữa, thì cũng chỉ là:
"Ý kiến khác nhau là chuyện nhỏ các ngươi cũng thấy đấy, tôi là một anh
chàng rất trung hậu, hiền lành!". Và mọi người, kể cả Anna Pavlovna
nữa, cũng vô hình chung cảm thấy như thế.
Công tước Andrey ngoài phòng áo vào giơ vai cho người nô bộc(1) khoác
áo choàng, lãnh đạm lắng tai nghe câu chuyện gẫu giữa vợ chàng với công
tước Ippolit lúc bấy giờ cũng đã vào phòng áo.
Ippolit đứng gần công tước phu nhân nhỏ nhắn và dùng kính tay nhìn chòng chọc vào mặt người thiếu phụ có mang.
- Thôi trở vào đi. Annet, kẻo cảm lạnh bây giờ - Công tước phu nhân nói
để từ biệt Anna Pavlovna - nhất định cứ thế nhé!- nàng nói thêm khe khẽ.
Số là Anna Pavlovna đã kiếm được một lúc thuận tiện để nói với công
tước phu nhân về việc hôn nhân dự định giữa Anatol và em chồng nàng.
- Tôi trông cậy vào chị đấy, - Anna Pavlovna cũng nói khẽ, chị sẽ viết
thư cho cô ta và sẽ cho biết ông bố nhận định việc ấy như thế nào. Thôi
tạm biệt nhé! - Nói xong, phu nhân quay mình đi vào nhà trong.
Ippolit xích lại gần công tước phu nhân nhỏ nhắn và ghé sát mặt nàng nói nhỏ mấy tiếng.
Hai người hành bộc, một của công tước phu nhân, một của Ippolit, đang
đứng chờ hai người nói chuyện, người này cầm cái khăn choàng, người kia
cầm chiếc áo khoác đuôi tôm. Nghe hai người nói chuyện với nhau bằng
tiếng Pháp, họ chẳng hiểu gì. Công tước phu nhân, vẫn theo thói quen
thường ngày, khi nói thì cười nụ, khi nghe thì cười thành tiếng.
- Không đến nhà ông Đại sứ, thật là một việc hay cho tôi quá, Ippolit-
vì bên ấy tẻ lẳm… Buổi tiếp tân thú vị quá nhỉ, thật là thú vị.
Nghe nói cuộc khiêu vũ ở bên ấy sẽ rất vui, - Công tước phu nhân đáp,
cái môi trên có phủ lông măng hơi cong lên. Tất cả những người đẹp đều
sẽ có mặt ở đấy cả.
- Không phải tất cả đâu! Vì không có phu nhân ở đấy: không thể nói tất
cả được- Ippolit vừa nói vừa cười vui vẻ, đoạn giật mạnh cái khăn
choàng trong tay người hành bộc khiến cho anh ta lảo đảo, rồi choàng
lên vai công tước phu nhân. Hoặc vì vụng về, hoặc vì hữu ý (không ai có
thể phân biệt cho rõ được), chàng ta đã đặt khăn choàng xong rồi mà cứ
để tay mãi, không rút đi, trông như chàng ta đang ôm choàng lấy người
thiếu phụ.
Nàng né mình một cách duyên dáng, nhưng vẫn mỉm cười và ngoảnh lại nhìn
chồng. Mắt công tước Andrey bị nhắm lại, trông chàng có vẻ uể oải và
buồn ngủ.
- Đã xong chưa? - Công tước hỏi, mắt nhìn qua vợ mình một lượt Công
tước Ippolit lật đật mặc chiếc áo đuôi tôm may theo kiểu mới nhất, dài
đến tận gót, và vướng víu chạy llen bậc thềm để đuổi theo phu nhân
tròng khi người hành bộc đỡ phu nhân lên xe.
- Thôi xin chào công tước phu nhân - Ippolit chào rõ to, cái lưỡi cũng vướng víu chẳng kém gì đôi chân.
Công tước phu nhân vén áo ngồi vào chỗ trong bóng tối của cỗ xe. Chồng
nàng đang xốc lại thanh gươm đeo cạnh sườn. Ippolit làm ra vẻ muốn giúp
đỡ người khác lên xe, nhưng chàng ta chỉ làm cho mọi người thêm vướng.
Công tước Andrey nói với Ippolit bằng tiếng Nga, giọng lạnh nhạt khó
chịu, vì chàng đang lăng xăng làm cho công tước không lên được:
- Xin ông cho phép.
Rồi cũng tiếng nói của công tước Andrey nhưng nghe dịu dàng trìu mến:
- Piotr, mình chờ cậu đấy!
Người đánh xe giật cương cho ngựa đi, và chiếc xe bắt đầu lăn bánh ầm
ầm trên mặt đường, Ippolit đứng trên bậc thềm, cười khúc khích, đang
chờ tử tước để cùng lên xe, vì đã hứa sẽ đưa tử tước về đến tận nhà.
- Này, bạn ạ, công tước phu nhân bé nhỏ của bạn khá thật, khá thật đấy!
- Tử tước nói, khi đã ổn định chỗ ngồi trong xe bên cạnh Ippolit. Mà
khá thật! - Tử tước để ngoan tay lên môi hôn một cái rồi gửi đi - Mà
lại Pháp đặc.
- Mà bạn có biết không, bạn thật đáo để với cái điệu mặt ngây thơ của
bạn - Tử tước nói tiếp.- Tội nghiệp cho anh chồng, chỉ là một sĩ quan
quèn mà cứ làm ra dáng ta đây là đức kim thượng.
Ippolit cười sặc sụa và nói qua tiếng cười:
- Thế mà ông lại cứ bảo đàn bà Nga không sánh kịp đàn bà Pháp. Vấn đề là phái biết cách chứ lại!
Piotr về đến nơi trước công tước Andrey và lấy tư cách là người quen
thân trong nhà, chàng đi thẳng vào thư phòng của công tước, rồi theo
thói quen, ngả mình trên đi-văng, tiện tay với lấy một quyển sách (đó
là quyển "Viễn chinh ký" của Cezdar) rồi chống khuỷu giở xem lan man.
- Cậu làm ăn thế nào bên nhà bà Serer thế? Bà ta rồi cũng đến ốm mất
thôi - Công tước Andrey vừa nói vừa bước vào, hai bàn tay nhỏ và trắng
xoa xoa và nhau.
Piotr quay hẳn mình trở lại, làm cho chiếc đi-văng két lên một tiếng,
gương mặt phấn chấn ngoảnh về phía công tước Andrey, mỉm cười, rồi
khoát tay một cái.
- Kể ra, cái ông giáo sĩ ấy cũng hay hay, nhưng ông ta quan niệm vấn đề
không đúng. Theo ý tôi, nền hoà bình vĩnh viễn là một điều có thể thực
hiện được, nhưng… tôi không biết nói như thế nào… Dù sao thì cũng không
phải là nhờ thế quân bình, chính trị… Những đề tài nói chuyện trừu
tượng ấy rõ ràng là không có hứng thú gì đối với công tước Andrey.
- Anh bạn ơi! Không thể bất cứ chỗ nào cũng nói thẳng ý nghĩ của mình
ra. - Thế cậu đã nhất định chưa? Cậu sẽ là kỵ binh ngự lâm hay sẽ là
ngoại giao? - Chàng hỏi sau một lát im lặng.
Piotr nhổm dậy ngồi xếp chân trên đi-văng.
- Anh xem, chính tôi cũng vẫn chưa biết nên thế nào. Chưa bên nào tôi thấy vừa ý cả.
- Nhưng thế nào thì cũng phải quyết định chứ! Ông cụ đang chờ đấy Từ
mười tuổi, Piotr đã đi học ở nước ngoài, có một giáo sĩ đi theo phụ
đạo. Ở nước ngoài đến hai mươi tuổi thì trở về Moskva ông bố bãi hồi vị
giáo sĩ và bảo chàng: "Bây giờ thì con hãy đi Peterburg, con hãy tự xem
xét và lựa chọn lấy. Ý con như thế nào, thì cha cũng thuận tình. Đây là
một bức thư viết cho công tước Vaxili và đây là tiền để con tiêu. Con
hãy viết thư cho cha biết sự thể như thế nào, và cha sẽ giúp con mọi
việc".
Cho đến nay đã được ba tháng rồi mà Piotr vẫn đang chọn nghề và chưa
làm gì cả. Đó chính là sự lựa chọn mà công tước Andrey vừa nhắc đến.
Piotr vò trán.
- Nhưng chắc thằng cha ấy là người hội Tam điểm (2)- Piotr nói, ý muốn nhắc đến ông giáo sĩ vừa gặp trong buổi tiếp tân.
- Toàn là những chuyện vớ vẩn! - Công tước Andrey lại ngắt lời Piotr
một lần nữa - Tốt hơn là hẵng bàn đến công việc. Cậu đã đi xem kỵ binh
cận vệ chưa?
- Chưa, tôi chưa đi, nhưng tôi có nghĩ một điều, và tôi cứ muốn hỏi
anh. Chúng ta đang đánh nhau với ***oleon. Nếu đây là một cuộc Chiến
tranh cho tự do, thì tôi đã hiểu được và đã xin nhập ngũ trước ai hết
rồi. Đằng này lại giúp nước Anh và nước Áo chống lại một nhân vật vĩ
đại nhất thế giới… đó là một việc không tốt.
Công tước Andrey chỉ nhún vai một cái trước những lời lẽ thơ ngây của
Piotr như để tỏ ra rằng không thể nào trả lời những điều vớ vẩn như
vậy, nhưng nói cho đúng thì cũng khó lòng mà giải đáp câu hỏi ngây thơ
ấy bằng cách nào khác hơn là một cái nhún vai.
- Nếu ai cũng chỉ muốn tham gia chiến tranh theo lý tưởng của mình, thì
sẽ không làm gì có chiến tranh nữa, - Công tước nói. - Như thế thì lại
càng tuyệt, nhưng điều đó chẳng bao giờ xảy ra.
- Thế tại sao anh tham gia chiến tranh? - Piotr hỏi.
- Tại sao à? Tôi cũng không biết. Phải thế thôi. Và lại cũng vì - Công
tước ngừng lại một lát… - Tôi đi cũng vì cuộc sống của tôi ở đây chẳng
hợp với tôi tí nào.
Chú thích: (1) Gia nhân chuyên hầu hạ trong nhà.
(2) Một hội có tính chất tôn giáo, còn gọi là hội "Thợ nề tự do".

Chương - 6 -

Ở phòng bên có tiếng áo dài đàn bà sột soạt. Công tước Andrey giật
mình như người đang mơ sực tỉnh, và gương mặt chàng lại có cái sắc thái
như ban nãy, khi chàng ở trong phòng khách của Anna Pavlovna, Piotr bỏ
chân xuống. Công tước phu nhân bước vào. Nàng đã thay đổi trang phục.
Bây giờ nàng chỉ mặc một chiếc áo dài thường mặc trong nhà, nhưng cũng
trang nhã và tươi mát như chiếc áo hồi nãy. Công tước Andrey đứng lên,
lễ phép đẩy ghế bành về phía nàng. Nàng vội vàng ngồi xuống ghế bành vẻ
bận rộn, và vẫn dùng tiếng Pháp như mọi ngày, nàng nói:
- Tôi thường tự hỏi, tại sao Annet không lấy chồng? Đàn ông các anh
không lấy chị ấy là dại. Xin lỗi các anh chứ thực ra các anh không hiểu
tý gì về đàn bà hết. Còn cái cậu Piotr này nữa, cậu thì chỉ ham cãi lộn
thôi.
- Thì tôi cũng vừa tranh luận với ông anh đấy. Tôi không hiểu tại sao
ông anh cứ muốn ra trận, - Piotr nói với công tước phu nhân, không hề
có vẻ ngượng nghịu thường thấy trong những mối quan hệ giao thiệp giữa
một người đàn ông và một người đàn bà cùng trẻ tuổi như nhau.
Công tước phu nhân lộ vẻ bứt rứt. Hình như câu hỏi của Piotr đã chạm vào chỗ đau nhói của nàng. Nàng nói:
- Thì tôi cũng bảo thế. Tôi không hiểu, thực tôi không tài nào hiểu tại
sao đàn ông không có chiến tranh thì không sống nổi? Tại sao đàn bà
chúng tôi lại không muốn gì hết, không cần gì hết? Bây giờ có cậu ở
đây, cậu làm trọng tài đi. Tôi vẫn cứ nói mãi với nhà tôi. Ở đây nhà
tôi làm sĩ quan phụ tá của ông chú, tức là giữ một địa vị rạng rỡ nhất.
Ai cũng biết, ai cũng tôn trọng nhà tôi. Hôm vừa rồi, ở nhà Apraksin
tôi nghe một vị phu nhân hỏi: "Có phải công tước Andrey nổi tiếng đấy
không?". Tôi nói thực đấy mà!
Nàng cười:
- Ở đâu nhà tôi cũng được hoanh nghênh. Nhà tôi có muốn làm sĩ quan phụ
tá hoàng thượng thì cũng rất dễ thôi. Cậu cũng biết hoàng thượng đã mấy
lần nói chuyện với nhà tôi rất ân cần. Tôi với Annet thấy rằng thu xếp
việc đó có lẽ rất dễ. Cậu thấy thế nào?
Piotr nhìn công tước Andrey không đáp, vì nhận thấy câu chuyện này làm cho bạn khó chịu. Chàng hỏi:
- Bao giờ thì anh đi?
- Ôi chao! Cậu đừng có đem cái chuyện đi đứng ấy ra nói với tôi, tôi
không muốn nghe đâu- công tước phu nhân nói, giọng nói bông đùa và nũng
nịu như khi nàng với Ippolit trong phòng khách, và như vậy rõ ràng là
không thích hợp với khung cảnh ở gia đình ở đây, vì Piotr có thể xem là
người nhà - Hôm nay khi em phải từ bỏ tất cả những quan hệ thân thiết
kia, với lại…, anh Andrey, anh có biết không? - Nàng liếc mắt đưa về
phía chồng một cái đầy ý nghĩa, và rùng mình nói thì thào - Em sợ, em
sợ lắm!
Chồng nàng nhìn nàng có vẻ ngạc nhiên như thế chợt nhận thấy ngoài mình
và Piotr lại còn một người nào nữa đang ở trong phòng. Tuy vậy, chàng
cũng vẫn hỏi vợ, giọng lãnh đạm và khách khí:
- Liza, mình sợ cái gì chứ? Anh chẳng hiểu sao cả.
- Đàn ông đều ích kỷ như thế cả. Ai cũng vậy, ai cũng ích kỷ hết. Chỉ
vì sở thích riêng, anh ấy tự dưng bỏ tôi, giam tôi ở thôn quê một mình.
- Với cha anh và em gái anh nữa chứ, em đừng quên điều đó!- Công tước Andrey nói khẽ.
- Sống mà không có các bạn bè của tôi thì cũng chẳng khác gì sống một mình… ấy thế mà anh ấy còn muốn tôi đừng sợ.
Giọng nàng đã có vẻ giận dỗi, môi nàng nhếch lên, khiến cho gương mặt
nàng kém vui và nom như một con thú rừng, một con sóc. Nàng im bặt,
hình như nhận thấy không tiện nói đến việc mình đang có mang trước mặt
Piotr, mặc dầu then chốt câu chuyện là ở chỗ ấy.
- Dù sao anh cũng không hiểu, em sợ cái gì mới được chứ? - công tước Andrey nói chậm rãi, mắt vẫn không rời khỏi vợ.
Công tước phu nhân đỏ mặt, khoát tay ra dáng tuyệt vọng:
- Anh Andrey, em phải nói rằng anh thay đổi quá nhiều, nhiều quá đi mất!
- Bác sĩ bảo mình phải đi ngủ sớm - Công tước Andrey nói - Mình nên đi ngủ đi.
Công tước phu nhân không nói gì, cái môi trên hơi ngắn và có lông tơ
bỗng run lên. Công tước Andrey đứng dậy nhún vai, đi đi lại lại trong
phòng.
Piotr nhìn qua cặp kính một cách ngỡ ngàng và ngây thơ, hết nhìn công
tước lại nhìn phu nhân và nhổm người như muốn đứng dậy, nhưng nghĩ thế
nào lại thôi.
- Có ông Piotr ở đây cũng chẳng hề gì. - Công tước phu nhân nói, và
khuôn mặt xinh xắn của nàng đột nhiên cau lại như muốn khóc, - Đã lâu
em muốn hỏi anh; anh Andrey ạ, tại sao đối với em anh thay đổi tính
tình đến thế? Nào em có làm gì anh đâu? Anh đi tòng quân, anh chẳng
thương hại gì em cả. Tại sao thế?
- Lise! - công tước Andrey chỉ nói thế, song trong lời nói này có đủ ý
khẩn cầu, nhưng nhất là có ý tin tưởng rằng nàng sẽ hối tiếc vì những
câu vừa nói, nhưng nàng đã vội vàng nói tiếp:
- Anh xem em như người ốm hay như đứa trẻ con. Em thấy hết. Nửa năm trước đây anh có thế đâu?
- Lise, tôi van mình, mình đừng nói nữa - công tước Andrey nói, giọng
càng khuẩn khoản hơn. Trong lúc hai vợ chồng Andrey lời qua tiếng lại
như thế, Piotr mỗi lúc một thêm xúc động. Chàng đứng dậy và đến cạnh
công tước phu nhân. Hình như trông thấy nước mắt chàng không sao cầm
lòng và bản thân chàng cũng sẵn sàng khóc theo.
- Xin phu nhân hãy bình tâm. Phu nhân tưởng như thế đấy thôi, bởi vì,
tôi cam đoan với phu nhân rằng bản thân tôi cũng đã biết… vì sao…bởi
vì. không, xin lỗi phu nhân, một người ngoài ở đây là thừa… Không, xin
phu nhân hãy bình tâm, xin chào…
Công tước Andrey giữ lấy tay chàng, cản lại.
- Khoan đã, Piotr. Nhà tôi rất tốt nên không muốn làm tôi mất cái thú được ngồi cùng với cậu một buổi tối.
- Anh ấy chỉ nghĩ đến mình mà thôi- Công tước phu nhân lẩm bẩm, không sao cầm được những giọt nước mắt hờn giận.
- Lise!- công tước Andrey nói rất xẵng, giọng nói đã lên cao đến cái mức chứng tỏ chàng không thể nhịn được nữa.
Đột nhiên, vẻ giận dỗi của con sóc trên khuôn mặt xinh xắn của công
tước phu nhân nhỏ nhắn nhường chỗ cho một vẻ sợ hãi đáng yêu, khiến
người ta dễ mủi lòng, nàng liếc đôi mắt xinh đẹp nhìn chồng, trên gương
mặt hiện ra cái vẻ rụt rè và như muốn thú tội của một con *** đang khẽ
vẩy nhanh cái đuôi cụp xuống.
- Trời! Trời ơi! - phu nhân nói và lấy tay vuốt lại các nếp áo rồi bước đến cạnh chồng và hôn lên trán chồng.
- Thôi mình đi nghỉ nhé! - công tước nói trong khi đứng dậy hôn tay nàng một cách khách khí như hôn tay một người xa lạ.
Hai người bạn im lặng, chẳng ai mở miệng nói một câu, Piotr nhìn công
tước Andrey. Công tước Andrey đưa bàn tay nhỏ nhắn lên vuốt trán.
- Đi ăn đi. - Chàng thở dài nói trong khi đứng dậy đi ra cửa sổ.
Hai người bước vào căn phòng sang trọng mới bày biện lại. Từ khăn ăn
đến đồ dùng bằng bạc, đồ sứ và đồ thuỷ tinh, tất cả đều có cái vẻ mới
tinh khôi đặc biệt của một cặp vợ chồng son. Giữa bữa ăn, công tước
Andrey chống khuỷu tay lên bàn, và giống như một người lâu năm ấp ủ một
điều gì trong lòng và bây giờ đột nhiên quyết thổ lộ ra, chàng bắt đầu
nói với một vẻ khích động bứt rứt mà chưa bao giờ Piotr nhận thấy ở bạn.
- Cậu ạ, cậu đừng bao giờ lấy vợ, đừng bao giờ hết. Đó là lời tôi
khuyên cậu đấy, cậu đừng lấy vợ, trước khi cậu có thể tự nhủ rằng cậu
đã làm tất cả những điều có thể làm, và thôi không yêu người đàn bà cậu
lựa chọn nữa, trước khi cậu đã hiểu cô ta đến nơi đến chốn, nếu không,
cậu sẽ phạm một sai lầm đau đớn không có cách gì cứu vãn. Khi nào cậu
đã thành một ông già, không dùng được vào việc gì nữa, thì hẵng lấy vợ.
Nếu không, tất cả những cái gì tốt đẹp và cao quý của cậu cũng đều sẽ
tiêu ma hết. Tất cả sẽ bị tiêu phí trong những chuyện vặt vãnh. Phải,
đúng thế đấy! Cậu đừng có nhìn mình với vẻ mặt kinh ngạc như thế chứ?
Nếu cậu còn ôm ấp một hoài bão gì cho tương lai thì lúc nào cậu cũng sẽ
thấy rằng đời mình đến thế là hết, mọi con đường đều đóng lại, chỉ trừ
cái phòng khách, ở đấy cậu sẽ đứng ngang hàng với một tên thị vệ trong
cung đình và một thằng ngốc… lấy vợ làm gì mới được chứ!…
Công tước Andrey khoát mạnh tay.
Piotr bỏ kính xuống, khiến cho vẻ mặt chàng thay đổi hẳn và càng thêm
hiền hậu. Chàng liếc nhìn bạn, vẻ kinh ngạc. Công tước Andrey nói tiếp:
- Nhà tôi là một người đàn bà rất tốt. Đó là một trong những người đàn
bà hiếm có mà ngưởi ta có thể an tâm về vấn đề danh dự, nhưng, trời ơi,
bây giờ nếu mình được làm người chưa vợ, thì bắt chịu gì mình cũng sẵn
sàng! Cậu là người đầu tiên và là người duy nhất mà mình nói điều đó,
bởi vì mình mến cậu.
Khi nói điều đó, công tước Andrey lại càng ít giống anh chàng Bolkonxki
mới đây ngồi uể oải trên ghế bành nhà Anna Pavlovna nheo nheo đôi mắt
nói tiếng Pháp qua hai hàm răng dính chặt. Các thớ thịt trên khuôn mặt
lạnh lùng rung động vì bị kích thích, cặp mắt ở đấy ngọn lửa sống hình
như đã tắt ngấm trước đây, nay lại lấp lánh một ánh sáng ***i lọi, rực
rỡ. Rõ ràng những lúc bình thường chàng càng tỏ ra không có sinh khí
thì những giây phút bị kịch thích chàng lại cảm thấy càng có nghị lực.
Chàng nói tiếp:
- Cậu không hiểu tại sao mình lại nói như vậy. Vì đây là câu chuyện của
cả một đời người. Cậu nói đến Buô***áctê và sự nghiệp của ông ta. -
Chàng nói, mặc dù Piotr không hề nói gì đến Buô***áctê - nhưng khi
Buô***áctê làm việc thì ông ta lần lượt đi từng bước đến mục đích của
mình. Ông ta tự do, không thấy gì ngoài mục đích của mình, và ông ta đã
đạt đến mục đích. Nhưng cậu cứ thử dính vào một người đàn bà mà xem,
cậu sẽ chỉ là một thằng tù bị xích, cậu sẽ mất hết tự do. Thế rồi, tất
cả những gì gọi là hy sinh và sinh lực của cậu, đều chỉ làm cho cậu khổ
sở, đau xót, hối hận. Những phòng tiếp tân, những câu chuyện ngồi lê
đôi mách, những buổi khiêu vũ, thói hư vinh, cuộc sống rỗng tuếch, đó
là cái vòng luẩn quẩn mà mình không thể thoát ra được. Nay mình ra
trận, tham dự cuộc chiến tranh lớn nhất từ xưa đến nay, ấy thế mà mình
không biết gì, không dùng được vào việc gì cả. - Tình tình rất hoà nhã
và rất chua chát! - Công tước Andrey nói tiếp - và ở nhà Anna Pavlovna
người ta nghe tôi. Còn cái giới xã giao ngu xuẩn kia, mà Nếu không có
nó thì vợ mình không sống được, và tất cả những người đàn bà kia nữa…
Giá cậu biết tất cả các bà thanh lịch kia và đàn bà nói chung là cái
gì? Ông cụ mình nói đúng. Ích kỷ, chuộng hư vinh, ngu xuẩn và rỗng
tuếch, đàn bà là thế đấy, khi họ lộ rõ chân tướng. Ngắm họ ở nơi giao
tế cậu cứ tưởng đâu họ có một cái gì, nhưng thực ra họ không có gì hết,
không có gì hết - Và công tước Andrey kết thúc - Chớ lấy vợ cậu ạ, chớ
lấy.
- Tôi lấy làm buồn cười là, - Piotr nói, - anh mà lại tự cho mình là
người vô dụng, cho rằng đời anh đã hỏng bét. Trước mắt anh có cả một
tương lai vô hạn, một tương lai vô hạn. Thế mà anh…
Chàng không nói anh như thế nào nhưng giọng nói của chàng cũng chứng tỏ
chàng đánh giá bạn rất cao và hy vọng rất nhiều vào tương lai của bạn.
Piotr nghĩ bụng: "Tại sao anh ấy có thể nói như thế được nhỉ?"
Piotr cho rằng công tước Andrey là một người mẫu mực, hoàn mỹ về mọi
mặt, chính vì Andrey đã kết thúc ở một trình độ cao nhất tất cả những
phẩm chất mà Piotr không có và có thể gọi một cách gần đúng nhất bằng
danh từ "nghị lực". Piotr bao giờ cũng thán phục cái tài của công tước
Andrey biết giữ bình tĩnh trong khi giao thiệp với mọi hạng người, cái
trí nhớ phi thường, trình độ học vấn uyên bác của chàng (cái gì chàng
cũng đọc, cái gì chàng cũng biết, về vấn đề gì chàng cũng có ý kiến
riêng) và đặc biệt về năng lực làm việc và học hỏi của chàng. Nếu như
Piotr thường ngạc nhiên về chỗ Andrey thiếu cái khả năng triết lý vẩn
vơ (Piotr lại có thiên hướng đặc biệt là về mặt này), thì Piotr không
thấy đó là một thiếu sót mà lại cho đó là chỗ mạnh.
Trong những quan hệ tốt nhất, thân mật nhất và giản dị nhất, nịnh hót
hay tán dương cũng vẫn cần thiết, như chất mỡ cần thiết cho bánh xe
chạy.
- Tôi là một người bỏ đi rồi! - Công tước Andrey nói - Nói đến tôi làm
gì? Hẵng nói đến cậu! - Chàng nói sau một phút im lặng và mỉm cười với
những ý nghĩ đang an ủi mình.
Ngay trong giây phút ấy, nụ cười của chàng cũng được phản chiếu lại trên gương mặt của Piotr.
- Nói đến tôi làm gì bây giờ? - Piotr nói nhoẻn rộng miệng ra trong một
nụ cười vui vẻ vô tư - Tôi là cái thứ gì? Tôi là một đứa con hoang - và
đột nhiên mặt chàng đỏ bừng. Có thể thấy rõ là chàng đã cố gắng nhiều
mới nói được mấy chữ đó - Tên họ chẳng có, tài sản cũng không… và thực
ra… Nhưng chàng cũng không nói thực ra như thế nào - Hiện nay tôi tự do
và tôi thấy thế là tốt. Chỉ có một điều, tôi hoàn toàn không biết nên
bắt đầu làm gì. Tôi muốn hỏi ý kiến anh một cách đứng đắn về việc đó.
Công tước Andrey nhìn chàng với cặp mắt hiền từ. Nhưng trong cái nhìn
thân mật và dịu dàng ấy vẫn có thể thấy rõ chàng có ý thức rằng mình
hơn hẳn bạn:
- Tôi quý cậu nhất vì trong giới thượng lưu của ta, cậu là người duy
nhất còn sống. Cậu thật là sung sướng. Cậu muốn làm thì cứ làm; cái đó
không có gì quan trọng. Cậu ở đâu cũng tốt, duy chỉ có một điều: cậu
phải thôi không được đến nhà bọn Kuraghin và sống cái lối sống ấy nữa.
Cái đó không thích hơp với cậu đâu! Tất cả những trò chè chén, những
lối sinh hoạt kỵ binh ấy, tất cả…
- Biết làm sao hở anh? Piotr nhún vai nói - Đàn bà anh ạ, phải có đàn bà.
- Tôi không hiểu được - Công tước Andrey đáp - Đàn bà đứng đắn lại là
việc khác; chứ cái thứ đàn bà ở nhà Kuraghin, cái thứ gái gẩm rượu chè
ấy… thì tôi không hiểu được!
Piotr ở nhà công tước Vaxili Kuraghin và tham dự vào lối sinh hoạt
phóng đãng của cậu con trai công tước là Anatol, người mà người ta định
xếp đặt cho lấy em gái công tước Andrey để tu sửa tính nết.
- À, anh bạn ạ - Piotr nói như vừa chợt nảy ra một ý hay- quả thật tôi
đã nghĩ đến điều đó từ lâu. Cứ sống cái lối ấy thì không thể quyết định
được gì hết, cũng không suy nghĩ được gì hết. Đầu thì nhức, tiền không
có. Anh ta có bảo tôi tối nay đến nhưng tôi không đến.
Cậu hãy lấy danh dự mà hứa với tôi rằng cậu sẽ không đến!
- Xin hứa…
Khi Piotr ra khỏi nhà bạn thì đã hơn một giờ khuya. Đêm ấy là một đêm
trăng tháng sáu của trời Peterburg. Trong khi ngồi trên chiếc xe ngựa
chở khách, Piotr đã có ý định về nhà. Nhưng càng gần về đến nhà chàng
lại càng cảm thấy mình sẽ không sao ngủ được trong một đêm như thế này,
nó giống như buổi chiều hay buổi sáng hơn là ban đêm. Tầm mắt có thể
rõi suốt những đường phố vắng tanh. Dọc đường đi, Piotr sực nhở rằng
tối nay cái bọn đánh bạc quen thuộc thế nào cũng tụ tập ở nhà Anatol
Kuraghin, và cũng như mọi ngày, sau khi tàn canh bạc họ lại ngồi uống
rượu say tuý luý rồi kết thúc bằng một trò giải trí mà Piotr vẫn thích.
Chàng nghĩ bụng:
"Bây giờ mà về nhà Kuraghin thì thú lắm đấy!" Nhưng rồi chàng sực nhớ
chàng đã hứa với công tước Andrey là sẽ không đến nhà Kuraghin.
Song lúc ấy, cũng như tất cả những người thường gọi là nhu nhược, chàng
lại háo hức muốn hưởng một lần nữa cái cuộc sống phóng túng mà mình đã
quen, bèn quyết định đến đấy. Và ngay lúc ấy chàng nẩy ra cái ý cho
rằng một lời hứa chẳng có giá trị gì bởi vì trước khi hứa với công tước
Andrey chàng cũng đã hứa với công tước Anatol là sẽ đến nhà cậu ta.
Cuối cùng chàng cho rằng tất cả những lời hứa danh dự kia dều là những
quy ước chẳng có ý nghĩa gì cho lắm, nhất là khi nghĩ rằng mai đây
người ta có thể chết, hay là sẽ xảy ra một biến cố phi thường đến nỗi
chẳng có cái chuyện có danh dự hay không nữa. Piotr thường có cái lối
lập luận để thủ tiêu mọi quyết tâm và dự định của mình như thế. Chàng
đến nhà Kuraghin.
Xe đỗ trước toàn nhà lớn của Anatol bên cạnh doanh trại kỵ binh cận vệ.
Piotr bước lên mấy bậc thềm sáng rực ánh đèn, đi lên cầu thang rồi vào
một cái cửa mở. Trong phòng áo không có ai.
Những cái chai không, những chiếc áo khoác những đôi giầy bọc vất bừa
bãi; mùi rượu vang xông lên, có tiếng chuyện trò huyên náo và tiếng hò
hét xa xa.
Canh bạc đã tàn và bữa ăn đã xong, nhưng khách khứa vẫn chưa ra về.
Piotr cởi áo khoác và bước vào gian phòng thứ nhất. Ở đấy còn lại những
thức ăn thừa của bữa tiệc vừa tàn, và một người đầy tớ tưởng không có
ai thấy mình nên đang bốc trộm những cốc rượu chưa uống hết. Từ gian
phòng thứ ba vẳng ra những tiếng cười, tiếng reo, giọng nghe quen
thuộc, và tiếng gầm của một con gấu.
Tám, chín chàng thanh niên đang bận rộn xúm xít cạnh một cái cửa sổ mở
toang. Ba người đang đùa với một con gấu con. Một người giữ dây xích dứ
cho người kia sợ.
- Tớ cuộc Xtiven một trăm rúp đấy. - Một người nói oang oang.
- Chú ý, đừng có đỡ nó đấy nhé. - Một người khác quát.
- Tớ cuộc Dolokhov đấy(1)! Kuraghin! Cậu tách tay chúng tớ ra nào - một người thứ ba nói:
- Thôi để con Misa(2) đấy đã, đánh cuộc đây này.
- Một hơi đấy nhé, nếu không là thua cuộc đấy - một người thứ tư nói -
Yakob! Đem chai rượu lại đây, Yakob! - Chủ nhà kêu lên.
Hắn là một người cao lớn, đẹp trai chỉ mặc một cái áo sơ mi mỏng phanh ngực, đứng ở giữa đám này:
- Các vị hãy đợi một lát, Petrusa, anh bạn thân mến của chúng ta đến đây rồi! - Hắn quay về phía Piotr nói.
Từ phía cửa sổ vang lên một giọng nói khác của một người đáng vóc tầm
thước có cặp mắt sáng xanh biếc, một giọng nói tỉnh táo nghe rất lạ kỳ
ở giữa những giọng say rượu này.
- Cậu lại đây mà tách tay chúng tớ.
Đó là Dolokhov, một võ quan của trung đoàn Xemenovxki nổi tiếng cờ bạc
và hay gây sự đánh nhau. Ở cùng nhà với Anatol, Piotr mỉm cười, vui vẻ
nhìn quanh và hỏi.
- Tôi chẳng hiểu gì cả. Có việc gì thế?
- Khoan đã! Nó chưa say! Đem chai rượu lại đây - Anatol nói và cầm một cái cốc ở trên bàn, chàng bước đến trước mặt Piotr.
- Trước hết, cậu phải uống đi đã.
Piotr bắt đầu uống hết cốc này đến cốc khác, liếc nhìn những người
khách say lúc bấy giờ lại đang xúm xít quanh cửa sổ, và lắng nghe họ
nói. Anatol rót rượu cho chàng và nói rằng Dolokhov đã đánh cuộc với
một gã người Anh là Xtiven, một sĩ quan hải quân hiện có mặt ở đây,
rằng hắn, Dolokhov, sẽ nốc cạn chai rượu "rhum" trong khi ngồi ở bờ cửa
sổ tầng gác thứ ba, hai chân buông thõng ra ngoài. Anatol rót cốc cuối
cùng cho Piotr và nói:
- Này cậu nốc hết đi, Nếu không tớ không buông tha đâu.
- Không, không uống nữa đâu. - Piotr đẩy Anatol ra và đến cạnh cửa sổ.
Dolokhov đang nắm tay người Anh và nhắc lại những điều khoản đánh cuộc,
giọng rõ ràng, phát âm rành mạch, chú ý cốt nói cho Anatol và Piotr
nghe.
Dolokhov vóc người tầm thước, tóc quăn, mắt xanh và sáng. Hắn trạc hai
mươi lăm tuổi… Cũng như tất cả các võ quan bộ binh, hắn không để râu
nên có thể trông rất rõ cái miệng là bộ phận đặc sắc nhất trên khuôn
mặt. Đường nét của cái miệng uốn cong một cách thanh tú lạ lùng. Vành
môi trên hằn góc ở phía giữa khép chặt xuống môi dưới, và ở hai bên mép
luôn luôn có một cái gì như là hai nụ cười, và cả khuôn mặt, đãc biệt
là nhờ cái nhìn cương nghị, ngạo mạn và thông minh, gây nên một ấn
tượng làm người ta không thể nào không chú ý. Dolokhov là một người
không có của cải, thần thế gì. Và mặc dầu Anatol tiêu hàng vạn rúp,
Dolokhov cũng đã có đủ thì giờ cao uy tín của mình khiến cho Anatol và
tất cả những người quen biết họ đều kính trọng hắn hơn Anatol. Dolokhov
chơi bất cứ loại cờ bạc gì mà hầu như bao giờ cũng được bạc. Hắn có
uống đến bao nhiêu rượu, đầu óc cũng không bao giờ mất sáng suốt.
Anatol và Dolokhov bấy giờ là những nhân vật trứ danh trong cái thế
giới du đãng và truỵ lạc ở Peterburg.
Chai rượu rhum đã đem đến. Hai người đầy tớ, hẳn là hoảng sợ vì những
lời sai bảo và những tiếng hò hét của các ông chủ ở xung quanh, vội
vàng phá cái khung cửa đi, vì nếu để nguyên thì không thể ngồi ở phía
ngoài thành cửa sổ được.
Anatol dương đương tự đắc, đến cạnh cửa sổ. Hắn muốn đập phá một cái
gì. Hắn ẩy bọn đầy tớ ra và nắm lấy khung cửa mà lôi, nhưng khung cửa
không nhúc nhíc. Hắn đập vỡ một miếng kính:
- Này cậu lực sĩ, cậu thử tí xem! - Hắn nói với Piotr.
Piotr nắm lấy cái then cửa giật mạnh, thế là khung cửa bằng gỗ sồi gãy bật ra nghe đánh rắc một tiếng. Dolokhov nói:
- Phá hết đi không người ta lại tưởng tớ bám vào đấy.
- Anh chàng người Anh kia nói khoác có phải không? - Anatol nói - Được chưa?
- Được rồi! - Piotr nói, mắt vẫn nhìn Dolokhov tay đang cầm một chai
rhum liến đến gần cửa sổ. Qua cửa sổ người ta thấy trên nền trời ánh
rạng đông và ánh hoàng hôn đang hoà lẫn vào nhau.
Dolokhov nhảy lên thành cửa sổ, tay cầm chai rhum. Hắn đứng trong khung cửa sổ, mặt quay vào phòng quát lên.
- Hãy nghe đây!
Mọi người im lặng.
- Tớ đánh cuộc (hắn nói tiếng Pháp để cho gã người Anh hiểu, tuy hắn
nói thứ tiếng này cũng không sõi gì cho lắm). Tớ đánh cuộc năm mươi rúp
vàng. Hay một trăm rúp nhé? Hăn nói thêm với gã người Anh.
- Không, năm chục thôi! - Gã người Anh nói.
- Được, tớ đánh cuộc năm mươi rúp vàng rằng tớ sẽ uống cạn hết chaỉ
rhum, không cất chai ra khỏi miệng, trong khi vẫn ngồi trên cửa sổ,
đúng ở chỗ này (hắn cúi xuống chỉ vào chỗ nhô nghiêng ra ngoài) mà
không cần vịn vào cái gì hết… Được chứ?
- Tốt lắm - gã người Anh nói.
Anatol quay về phía gã người Anh, nắm lấy cúc áo lễ phục của hắn nhìn
hắn từ trên xuống (gã người anh vóc người nhỏ bé) bắt đầu nhắc lại điều
kiện đánh cuộc bằng tiếng Anh cho hắn nghe.
- Khoan đã - Dolokhov gõ chai vào cửa sổ để mọi người chú ý và nói -
các cậu nghe đây. Nếu có người nào cũng làm được như vậy, tớ sẽ trả một
trăm rúp vàng. Rõ chưa?
Gã người Anh gật đầu; chẳng ai hiểu hắn có ý định nhận lởi đánh cuộc
mới này hay không. Anatol không buông tha gã người Anh. Mặc dầu hắn đã
gật đầu để tỏ ra rằng mình hiểu hết, Anatol vẫn dịch lời của Dolokhov
ra tiếng Anh cho hắn nghe. Một viên sĩ quan kỵ binh cận vệ trẻ tuổi gày
gò, chiều tối hôm ấy vừa thua bạc, trèo lên cửa sổ thò đầu ra ngoài
nhìn xuống lề đường lát đá và lẩm bẩm.
- Chà! Chà!
- Yên! - Dolokhov quát, kéo viên sĩ quan ra; viên sĩ quan bị cái cựa
giầy làm vướng chân, loạng choạng nhảy vào trong phòng. Sau khi đã đặt
cái chai ở thành cửa sổ để lát nữa cầm lấy cho thõng ra ngoài, hai tay
bám lấy thành cửa sổ, hắn ngồi thử, rồi buông hai tay, dịch sang phải
rồi dịch sang trái, đoạn với lấy chai rượu.
Mặc dầu bấy giờ trời đã sáng rõ, Anatol cũng đem hai ngọn nến đến đặt
lên thành cửa sổ. Lưng Dolokhov mặc áo sơ mi trắng và cái đầu tóc quăn
của hắn được chiếu sáng từ cả hai phía. Mọi người đều xúm xít ở cửa sổ.
Gã người Anh đứng trước Piotr mỉm cười không nói gì. Một người trong
bọn, nhiều tuổi hơn cả, vẻ mặt sợ hãi và giận dữ đột nhiên xông ra muốn
túm lấy áo sơ mi của Dolokhov.
- Các vị? Thật là dại dột! Anh ta sẽ ngã chết mất!
Anatol cản anh ta lại:
- Đừng **ng đến hắn! Mày sẽ làm hắn sợ ngã chết đấy. Hả? Bấy giờ thì sao? Hả?
Dolokhov quay người chống hai tay sửa lại tư thế ngồi cho chắc chắn.
- Thằng nào mà còn quấy rầy tao - hắn nói dõng dạc qua hàm răng nghiến
chặt vào đội môi mỏng - thì tao quẳng nó xuống dưới này. Nào!
Sau khi nói "nào" hắn lại quay ra ngoài buông hai tay, nắm lấy chai
rượu đưa lên miệng, đầu hất ngược ra phía sau cánh tay rảnh giơ cao lên
để giữ thăng bằng. Một người đầy tớ đang lúi húi lượm mảnh kính vỡ bỗng
dừng lại, người vẫn cúi lom khom, mắt nhìn đăm đăm vào khung cửa sổ và
vào lưng Dolokhov. Anatol đứng ngây người, hai mắt thao láo. Gã người
Anh chẩu môi ra, nhìn nghiêng sang. Người vừa cản trở Dolokhov bỏ chạy
ra một góc phòng và nằm xuống đi-văng, mặt quay vào tường. Piotr lấy
tay che mặt, và một nụ cười yếu ớl còn sót lại thấp thoáng trên gương
mặt, bây giờ lộ ra vẻ lo sợ và khủng khiếp. Ai nấy đều im lặng. Piotr
bỏ bàn tay che mặt ra. Dolokhov vẫn ngồi y nguyên như cũ, chỉ có cái
đầu ngả về phía sau đến nỗi những mớ tóc quăn ở gáy chạm vào cổ áo sơ
mi và cánh tay cầm chai cứ giơ cao, giơ cao mãi trong khi vẫn run vì cố
lên gây lấy sức. Cái chai cạn đi trông thấy và mỗi lúc một dốc lên, ẩy
cái đầu ngả về phía sau. Piotr nghĩ bụng: "Sao mà lâu thế!". Chàng ngỡ
chừng như hơn một nửa giờ đã qua. Đột nhiên, Dolokhov hơi ngả lưng về
phía sau một cái, cánh tay hắn hơi run bắn lên. Chỉ run như vậy cũng đủ
cho thân hình hắn đang ngồi trên bờ cửa số dốc thoai thoải phải tụt
xuống. Trong lúc ấy cánh tay và cái đầu lại càng run mạnh hơn vì phải
lấy sức nhiều. Một cánh tay giơ lên định bíu lấy khung cửa nhưng rồi
lại bỏ xuống ngay. Piotr lại nhắm nghiền mắt lại và tự nhủ rằng sẽ
không mở ra nữa. Bỗng chàng cảm thấy xung quanh náo động. Chàng mở mắt
ra nhìn:
Dolokhovđang đứng trên thành cửa sổ, mặt tái nhợt nhưng vui vẻ:
- Hết rồi!
Chàng ném cái chai cho gã người Anh, gã này bắt gợn lấy.
Dolokhov nhảy từ cửa sổ xuống. Người hắn nồng nặc mùi rượu rhum.
- Tuyệt! Cừ lắm! Thế mới là đánh cuộc chứ. Quỉ sứ bắt các anh đi - Bốn phía có tiếng trầm trồ.
Gã người Anh rút ví ra đếm tiền. Dolokhov cau mày, im lặng Piotr tiến về phía cửa sổ và đột nhiên kêu lên:
- Này các vị. Có ai muốn đánh cuộc với tôi không? Tôi cũng làm được cho
mà xem. Thôi chẳng cần đánh cuộc nữa. Hãy xem đây! Nào đem chai rượu
lại đây. Tôi sẽ làm… bảo đem lại đây.
- Cứ để hắn làm, để hắn làm - Dolokhov mỉm cười nói.
- Ô kìa! Cậu điên rồi sao? Cậu làm gì thế? Ai cho cậu làm kia chứ. Đứng
trên thang gác cậu đã ***ng mặt rồi kia mà? - Mọi người nhao nhao nói.
- Tôi sẽ uống cạn, đem chai rượu rhum lại đây? - Piotr thét lên và đạp
vào bàn với cái cử chỉ liều lĩnh của một người say rượu, đoạn trèo lên
cửa sổ.
Người ta túm lấy tay anh chàng như chàng khoẻ quá nên cứ gạt bắn tất cả những người đến gần. Anatol nói:
- Không được! Làm cái lối ấy thì hắn chẳng nghe đâu. Khoan, để tôi lừa
hắn cho. Này cậu, tớ sẽ đánh cuộc với cậu nhưng đến mai kia, còn bây
giờ thì chúng ta đến nhà con… đi?
- Đi nào! - Piotr kêu lên- Đi nào! Mang theo cả con Misa nữa.

Rồi chàng ôm lấy con gấu, bế xốc nó lên và bắt đầu quay tít trong phòng.

Chú thích:
(1) Theo phong tục Nga, khi đánh cuộc hai người nắm tay nhau người thứ ba làm chứng tách tay hai người ra.
(2) Tên thường dùng để gọi con gấu.

Chương 7
--------------------

Công tước Vaxili đã làm tròn lời hứa với công tước phu nhân Drubeskaya
trong buổi tối tiếp tân ở nhà Anna Pavlovna là sẽ xin giúp cho Boris,
cậu con một của một phu nhân. Công tước đã thỉnh cầu nhà vua, và Boris,
được đặc cách điều động sang làm thiếu uý trung đoàn cận vệ Xemenovxki.
Nhưng anh ta vẫn không được bổ nhiệm làm sĩ quan phụ tá hay làm sĩ quan
phụ tá của Kutuzov mặc dầu Anna Mikhailovna đã tìm mọi cách chạy chọt
xin xỏ. Ít lâu sau buổi tiếp tân ở nhà Anna Pavlovna, Anna Mikhailovna
về Moskva ở nhà một người thân thích giàu có là Roxtov, tuy vừa mới
nhập ngũ nhưng đã được đề bạt ngay làm thiếu uý cũng được nuôi ở đấy từ
lúc còn nhỏ và đã sống mấy năm trời ở đấy. Quân cận vệ đã rời Peterburg
ngày 10 tháng 8, còn cậu con của bà vẫn ở lại Moskva để sắm trang phục
rồi sẽ đuổi theo đơn vị trên đường đi Ratzivilov.
Ở nhà Roxtov đang mừng ngày lễ thánh của phu nhân và của cô gái út, đều
tên là Natalia(1)Từ buổi sáng, những chiếc xe lục mã thắng ngựa hàng
dọc(2) đi về không ngớt, đưa khách đến toàn nhà đồ sộ của bá tước phu
nhân Roxtov nổi tiếng khắp nước Moskva, ở phố Povarxkaya. Bá tước phu
nhân và cô con gái lớn xinh đẹp ngồi trong phòng đón tiếp những người
khách bấy giờ đang kế tiếp nhau đến rồi về, không lúc nào ngớt.
Bá tước phu nhân là một người đàn bà khoảng bốn mươi lăm tuổi, có khuôn
mặt xương xương kiểu phương Đông, rõ ràng đã kiệt sức vì phải nuôi con
vất vả - phu nhân sinh cả thảy đến mười hai lần - cử chỉ và ngôn ngữ
của phu nhân chậm chạp vì thể lực suy nhược, càng tăng cái vẻ trang
nghiêm khiến người ta phải kính trọng.
Công tước phu nhân, Anna Mikhailovna Drubeskaya với tư cách một người
nhà, cùng ngồi ở đấy để giúp bá tước phu nhân tiếp đón và nói chuyện
với khách. Thanh niên thì ở trong các phòng sau và cảm thấy không cần
phải tham dự vào việc tiếp khách. Bá tước Roxtov đón khách đến và tiễn
khách ra về, mời mọi người dự bữa ăn chiều:
- Tôi cảm ơn ông bạn, hay bà bạn (ông ta nói (ông) bạn hay (bà bạn) với
tất cả mọi người không trừ một ai, giọng không mảy may thay đổi, không
kể địa vị họ cao hơn hay thấp hơn mình) về tấm thịnh tình đối với tôi
và đối với hai người mà chúng ta ăn mừng lễ thánh hôm nay. Thế nào cũng
xin nhớ đến dùng bữa chiều cho. Nếu không thì ông bạn sẽ làm cho tôi
giận đấy. Thay mặt cả gia đình, tôi tha thiết mời bà bạn.
Ông nói những câu này với hết thảy mọi người không kể họ là ai, luôn
luôn tỏ vẻ niềm nở trên khuôn mặt đầy đặn, vui vẻ, cạo nhẵn bóng, và
khi bắt tay bao giờ cũng bắt tay rất chặt và cúi mình ngay ngắn khi
chào khách. Sau khi đã tiễn một vị khách ra cửa, bá tước lại quay vào
tiếp một ông bạn hay một bà bạn khác còn đang ở trong phòng khách. Bá
tước dịch ghế bành lại cho khách ngồi với dáng vẻ một con người yêu đời
và biết hưởng các lạc thú trên đời; rồi, chạng chân ra một cách ngang
tàng, đặt hai tay lên đầu gối, người lắc lư ra vẻ quan trọng, bá tước
bắt đầu dự đoán về thời tiết, hỏi thăm về sức khoẻ, khi thì nói tiếng
Nga, khi thì nói một thứ tiếng Pháp rất tồi nhưng rất bạo miệng, thế
rồi với cái vẻ của một con người mệt mỏi nhưng vẫn cố sức làm tròn bổn
phận, ông ta lại tiễn khách ra về, vừa đi vừa vuốt lại mớ tóc hoa râm
lơ thơ trên cái trán đã gần hói và nhắc lại lời mời dự tiệc.
Thỉnh thoảng khi ở trong phòng áo trở về, ông lại đi ra phòng ủ hoa và
qua nhà bếp, bước vào căn phòng lớn bằng cẩm thạch nơi đã bày biện tám
mươi bộ dao đĩa. Ông nhìn đầy tớ mang những đồ đạc và đồ sứ, sắp đặt
bàn ghế và trải những tấm khăn bàn bằng đoạn.
Ông gọi Dmitri Vaxilievich một người con nhà quý tộc hiện nay quản lý mọi công việc trong nhà ông, và nói:
- Này Mitinka, anh phải chú ý làm sao cho tất cả đều chu đáo đấy nhé.
Thế được đấy, được đấy, - Ông ta vừa nói vừa liếc nhìn cái bàn ăn một
cách mãn nguyện - Điều quan trọng nhất là cách dọn bàn ăn. Chính thế
đấy.
Và ông đi ra, thở dài khoan khoái rồi lại bước vào phòng khách.
Phu nhân Maria Lvona Karaghina và tiểu thư đến! - Một người hành bộc
cao lớn thường đi theo bá tước phu nhân bước đến cửa phòng khách cất
tiếng trầm trầm loan báo với chủ nhân.
Bá tước phu nhân suy nghĩ một lát, lấy cái hộp thuốc lá bằng vàng có khảm chân dung chồng ra hít một hơi (3) rồi nói:
- Những cuộc thăm hỏi này đã làm tôi mệt lả người ra rồi. Thôi tôi tiếp
người này là người cuối cùng. Bà ấy câu nệ lắm. Anh mời phu nhân vào -
phu nhân bảo người hành bộc, giọng buồn rầu, tưởng chừng như muốn nói:
"Đấy các người cứ giết chết tôi đi!"
Một bà cao lớn đẫy đà, vẻ mặt kiêu hãnh, và một cô gái mặt tròn trĩnh tươi cười bước vào phòng khách, áo dài kêu sột soạt.
- Thưa bá tước phu nhân, đã lâu… Cô bé mắc bệnh rõ khổ thân. Buổi khiêu
vũ ở nhà Razumovxki và bá tước phu nhân Apraksin… hôm ấy tôi sướng quá…
Nghe lao xao những giọng đàn bà vồn vã, người này bắt lời người kia,
hoà lẫn với tiếng áo sột soạt và tiếng kéo ghế. Câu chuyện bắt đầu…
nhưng người ta chỉ nói chuyện lấy lệ thế thôi để khi có người ngắt lời
là có thể đứng dậy làm chiếc áo dài kêu sột soạt và nói: "Tôi rất lấy
làm vui sướng; sức khoẻ bà cụ thân sinh… và bá tước phu nhân Apraksin",
rồi lại làm chiếc áo dài kêu sột soạt bước ra phòng áo, mặc áo choàng
hay áo khoác và lên xe đi. Câu chuyện xoay quanh cái tin quan trọng của
thành phố lúc bấy giờ, là bệnh tình của lão bá tước Bazukhov, ông già
nổi tiếng giàu có và đẹp trai thời Ekaterina và xoay quanh người con
rơi của bá tước là cậu Piotr, con người đã tỏ ra khiếm nhã trong buổi
tiếp tân ở nhà Anna Pavlovna Serer. Một bà khách nói:
- Thương hại cho bá tước tội nghiệp. Sức khoẻ ông đã kém như thế. bây
giờ lại thêm buồn bực về cậu con trai nữa thì e ông ta chết mất.
- Có việc gì thế - bá tước phu nhân hỏi, làm như chưa biết gì, mặc dầu
phu nhân đã nghe người ta nói ít nhất là mươi lăm lần về nguyên nhân
nỗi buồn bực của bá tước Bazukhov. Bà khách nói:
- Giáo dục bây giờ là thế đấy! Ngay ở nước ngoài cậu này cũng chẳng có
ai kiềm chế và đến bây giờ ở Petersburg lại nghe nói cậu ta làm những
việc kinh khủng đến nỗi cảnh sát phải trục xuất ra khỏi thành phố.
- Thế nào? Phu nhân kể cho tôi nghe với! - bá tước phu nhân nói.
- Anh ta chọn bạn không nên thân, - công tước phu nhân Anna Mikhailovna
nói xen vào - Người ta nói cậu con công tước Vaxili, anh ta, và một anh
Dolokhov nào đó nữa, đã làm những việc thật quá quắt. Và cả ba đều bị
phạt. Dolokhov bị giáng chức xuống làm lính, cậu con trai bá tước
Bazukhov bị trục xuất về Moskva, còn cậu - Anatol Kuraghin thì ông bố
đã tìm cách thu xếp cho êm chuyện nhưng cũng vẫn bị đuổi ra khỏi
Peterburg.
- Thế họ làm cái gì mới được chứ? - Bá tước phu nhân hỏi.
- Họ thật là những tay kẻ cướp chứ chẳng phải vừa, nhất là anh Dolokhov
- Bà khách nói. Anh ta là con bà Maria Ivanovna một bà thật đáng kính,
ấy thế mà họ làm gì các vị có tưởng tượng được không? Cả ba người đã
tìm đâu ra được một con gấu, đem nó lên xe ngựa đến nhà bọn đào hát.
Cảnh sát đến giải tán họ; họ liền túm lấy ông quận trưởng cảnh binh
trói ngửa lưng lên một con gấu và thả con gấu xuống sông Moika. Con gấu
bơi, mang cả người quận trưởng trên lưng.
- Bộ tịch anh quận trưởng chắc là buồn cười lắm - bà bạn nhỉ? - Bá tước vừa nói vừa cười lăn ra.
- Ồ! Thật khiếp quá có gì đáng cười đâu thưa bá tước?
- Nhưng chính các bà cũng không sao nhịn được cười. Bà khách nói tiếp:
Người ta phải khó khăn lắm mới cứu được anh chàng khổ sở kia. Đấy con
trai bá tước Kiril Vladimirovich Bezukhov chơi khôn ngoan thế đấy! - Bà
ta nói thêm, - Nghe nói cậu ấy là người thông minh, lại được giáo dục
cẩn thận. Đấy, kết quả của cái giáo dục ở ngoại quốc là như vậy đấy.
Tôi hy vọng rằng không ai tiếp anh ta ở đây mặc dầu anh ta giàu có. Có
người muốn giới thiệu anh ta với tôi. Tôi kiên quyết từ chối: nhà tôi
có con gái.
- Tại sao bà lại nói chàng thanh niên kia giàu có? - Bá tước phu nhân
hỏi, người quay sang một bên để cho các tiểu thư khỏi nghe thấy, và các
tiểu thư cũng lập tủc làm ra vẻ như mình không nghe - Bá tước chỉ có
con rơi mà thôi. Hình như cậu Piotr này cũng là con rơi thì phải.
Bà khách khoát tay.
- Tôi chắc ông ta có đến hai chục đứa con rơi, - Công tước phu nhân
Anna Mikhailovna nói xen vào câu chuyện. Rõ ràng phu nhân muốn tỏ ra
mình giao thiệp rộng và hiểu hết thảy mọi việc trong các giới xã giao.
- Số là thế này- Phu nhân cũng hạ thấp giọng, nói một cách ý nhị - Mọi
người đều biết thanh danh lừng lẫy của bá tước Kiril Vladimirovich. Ông
ta không biết số con rơi của mình là bao nhiêu nữa… Nhưng cậu Piotr này
vẫn là người ông ta quý nhất.
- Ông ta đẹp lão quá - Công tước phu nhân nói - Vừa mới năm ngoái đây thôi… tôi chưa bao giờ thấy người đàn ông nào đẹp hơn.
- Bây giờ ông ta đã thay đổi rất nhiều - Anna Mikhailovna nói - Tôi
muốn nói như thế này: người thừa kế trực tiếp tất cả gia sản theo quan
hệ họ hàng với bên nhà vợ ông ta là bá tước Vaxili.
Nhưng bá tước Bazukhov rất yêu quí Piotr, săn sóc đến giáo dục của anh
ta và đã viết thư lên hoàng thượng… thành ra không ai hiểu là nếu bá
tước qua đời (ông ta hiện nay đang ốm nặng đến nỗi người ta chờ đợi
việc ấy từng phút một và bác sĩ Lorrain đã từ Petersburg đến) thì
Vaxili hay Piotr sẽ thừa hưởng cái gia tài đồ sộ ấy: bốn vạn nông nô và
hàng triệu rúp. Tôi biết rất rõ việc đó bởi vì chính công tước Vaxili
đã nói với tôi. Ngoài ra, Kiril Vladimirovich là cậu họ của tôi; ông là
cha đỡ đầu của Boris - phu nhân nói thêm, nhưng giả vờ không xem chi
tiết này là quan trọng.
Hôm qua, công tước Vaxili đã đến Moskva. Nghe nói ông ta đi kinh lý thì phải? - Bà khách nói.
- Vâng, nhưng cái này ta nói riêng với nhau - Công tước phu nhân nói -
Đó chỉ là một cách nói thôi. Thực ra ông ta đến là vì nghe tin ông
Kiril Vladimirovich ốm nặng.
- Dẫu sao, thưa bà bạn, đó vẫn là một trò đùa rất lý thú - Bá tước nói,
rồi nhận thấy bà khách không nghe mình nói, bà bá tước quay về phía các
tiểu thư - Tôi chắc mặt này anh chàng quận trưởng cảnh sát trông phải
bưồn cười lắm.
Và sau khi bắt chước cách hoa tay của ông quận trưởng cảnh sát, ông cất
giọng ồ ồ cười vang nhà, cả thân hình béo đẫy của ông run lên bần bật,
như lối cười của những con người vốn quen ăn ngon và nhất là uống nhiều
rượu, rồi nói:
- Thế nhé! Xin các vị nhớ đến đúng bữa chiều với chúng tôi nhé!

Chú thích:
(1) Tức là ăn mừng ngày Thánh Natalia. Bá tước phu nhân và cô con gái
út đều tên là Natalia (gọi thân mật là Natasa) nên đến ngày này thì ăn
mừng.
(2) Cách thắng ngựa đặc biệt dành riêng cho xe các đại thần.
(3) Loại thuốc lá nghiền thành bột mịn hít thẳng vào mũi chứ không đốt cháy để hút khói.

Chương 8
-------------------

Khách và chủ im lặng một lúc. Bá tước phu nhân nhìn bà khách, mỉm cười
nhã nhặn, song nụ cười của phu nhân cũng không giấu diếm rằng nếu bà
khách có đứng dậy ra về, thì phu nhân cũng không hề mảy may luyến tiếc.
Cô con gái của bà khách đã kéo tà áo lên, mắt nhìn mẹ có ý dò hỏi, thì
bỗng từ phòng bên nghe có tiếng chân chạy về phía cửa ra vào, tiếng
giày nam giới xen với tiếng giày của phụ nữ, tiếng một chiếc ghế bị
vướng vào áo đổ kềnh ra sàn nhà, rồi một cô gái mười ba tuổi vụt chạy
vào phòng khách, tay thu thu một vật gì dưới chiếc váy sa ngắn. Cô bé
chạy đến giữa phòng thì dừng phắt lại. Hẳn là cô bé chạy quá đà mà tình
cờ đâm bổ vào phòng khách. Ngay lúc ấy ở khung cửa hiện ra một chàng
sinh viên mặc áo có ve cổ màu gụ, một sĩ quan cận vệ, một cô gái mười
lăm tuổi và một cậu bé hồng hào mặc áo chẽn trẻ con.
Bá tước vụt đứng dậy và dang rộng hai tay, nhún nhảy bước đến ôm lấy cô bé vừa chạy vào, cười lớn nói:
- A! Đây rồi, cô bé được ăn mừng ngày lễ thánh đây rồi! Con gái yêu của tôi đây rồi!
Bá tước phu nhân làm ra vẻ nghiêm nghị nói:
- Con ơi, chơi đùa cũng phải tuỳ lúc chứ con? - Rồi phu nhân quay sang
phía chồng - Eli (1) mình thì lúc nào cũng nuông nó quá.
- Chào cô bé, - bà khách nói, - tôi xin có lời mừng cô! - đoạn quay về phía bá tước phu nhân nói thêm - Cô bé kháu quá nhỉ!
Cô bé không đẹp, nhưng rất lanh lợi, có đôi mắt đen, cái miệng hơi
rộng, đôi vai xinh xinh để hở hơi trật ra khỏi ***g áo vì vừa chạy
nhanh, mớ tóc đen lượn sóng hất ngược ra phía sau, hai cánh tay mảnh dẻ
để trần; phía đưới chiếc quần đăng-ten, đôi chân thon thon đi giầy hở
mu; cô gái đang ở vào cái tuổi đáng yêu khi người thiếu nữ không còn là
đứa trẻ nữa, nhưng đứa trẻ cũng chưa thành người thiếu nữ.
Cô bé gỡ hai tay bá tước ra rồi chạy lại bên mẹ, và không hề để ý đến
lời quở trách nghiêm nghị của bá tước phu nhân, cô bé úp cái mặt đỏ ửng
vào chiếc áo choàng thêu đăng ten của mẹ và cười rúc rích. Không biết
cô ta thú cái gì mà cứ cười mãi, vừa cười vừa nói líu ríu những câu
đứng quãng về con búp bê mà cô ta vừa kéo ở dưới váy ra.
- Đấy? Con búp bê… Mi mi… Đấy!
Rồi Natasa buồn cười quá không nói được nữa (cái gì cô ta cũng thấy
buồn cười). Cô ta ngả người vào lòng mẹ và phá lên cười, cô cười to và
giòn đến nỗi mọi người, ngay cả bà khách kiểu cách kia, cũng bất giác
cười theo.
Bá tước phu nhân vờ giận dữ ẩy con gái ra nói:
- Thôi đi đi, mang con búp bê quái quỉ ấy đi đi cho rảnh? - Rồi phu nhân quay sang bà khách nói tiếp- Cháu gái út đấy.
Natasa cất đầu lên khỏi chiếc áo choàng đăng ten của mẹ một lát, ngước
nhìn lên mẹ, đôi mắt còn ướt vì những giọt nước mắt ứa ra trong trận
cươi hồi nãy, rồi lại dúi đầu vào áo mẹ.
Bà khách buộc phải chứng kiến cái cảnh nội bộ gia đình này.
Tự thấy mình cần phải tham dự phần nào đấy, bà nói với Natasa:
- Này cô bé, cái cô Mini ấy với cô là thế nào nhỉ? Con gái của cô đấy phải không?
Natasa không ưa cái giọng bề trên cố hạ mình xuống lấy giọng trẻ con
nói chuyện với cô như vậy. Cô bé không đáp, nghiêm trang đưa mắt nhìn
bà khách.
Trong khi đó cả bọn trẻ: chàng sĩ quan Boris, con công tước phu nhân
Anna Pavlovna Mikhailovna; chàng sinh viên Nikolai, con trai đầu của bá
tước, Sonya, cháu gái của bá tước, năm nay mới năm tuổi; và cậu bé
Petrusa - con út của bá tước, đã ngồi trong phòng khách. Trên từng nét
mặt lộ rõ vẻ phấn chấn và hớn hở, và có thể thấy rõ họ đang cố gắng kìm
hãm bớt những niềm vui bồng bột để khỏi mất khỏi vẻ lịch sự. Hẳn là
trước khi chạy vào đây, họ đang nói với nhau một câu chuyện gì thú lắm,
vui hơn câu chuyện vu vơ về những việc lặt vặt trong thành phố, về thời
tiết và về bá tước phu nhân Apraksin nhiều. Thỉnh thoảng họ lại đưa mắt
nhìn nhau, và có vẻ như khó nhọc lắm mới nhịn được cười.
Hai chàng thiếu niên, mọt người là sinh viên còn người kia là sĩ quan,
kết bạn với nhau từ thửa nhỏ. Họ cùng một lứa tuổi với nhau, cả hai đều
rất khôi ngô, nhưng mỗi người một vẻ. Boris là một chàng trai cao dong
dỏng, tóc vàng, với những đường nét thanh tú đều đặn trên một gương mặt
điềm đạm và tuấn tú. Nikolai là một thanh niên người tầm thước, tóc
quăn, nét mặt cởi mở thẳng thắn. Môi trên chàng đã có một lớp lông măng
đen, và nhìn chung gương mặt chàng biểu lộ một tâm tính nhiệt thành và
bồng bột.
Nikolai vừa vào phòng khách đã đỏ rừ mặt lên. Hẳn là chàng ta muốn tìm
một câu gì để nói nhưng tìm mãi chẳng ra; Boris thì trái lại, tự chủ
được ngay và cất giọng bình tĩnh hài hước kể cho mọi người nghe chuyện
cô bé Mimi, chàng ta quen cô Mimi ấy từ khi cô ta hãy còn trẻ và mũi
chưa bị sứt kia, nhưng nếu chàng ta nhớ không lầm thì từ bấy đến nay đã
năm năm, cô Mimi đã già đi rồi, đầu óc nứt nẻ ra cả. Nói đoạn, Boris
nhìn Natasa. Natasa quay mặt đi, nhìn vào cậu em trai đang đứng run cả
người lên cười không thành tiếng, mắt híp lại. Rốt cuộc, Natasa cũng
không sao nhịn được bèn vùng aậy thả hết tốc lực của đôi chân thon nhỏ
chạy vụt ra khỏi phòng. Boris vẫn không cười.
Chàng quay sang phía mẹ, mỉm cười nói:
Hình như mẹ cũng muốn về phải không ạ? Có cần bảo thắng xe không?
- Ừ, có, đi đi, đi bảo nó sửa soạn cho mẹ, - Công tước phu nhân mỉm cười đáp.
Boris bước nhẹ ra cửa và đi theo Natasa; cậu bé béo mũm mĩm liền chạy
theo, vẻ giận dữ như vừa bị người ta quấy rầy trong khi đang bận.

Chú thích:
(1) Elie (tức Ilya) gọi theo lối Pháp.

Chương 9
--------------------

Nếu không kể cô con gái lớn của bá tước phu nhân (cô ta hơn em gái bốn
tuổi và dáng điệu đã như người lớn) và cô con gái của bà khách, thì
trong đám thanh mên chỉ còn Nikolai và cô cháu gái Sonya ngồi lại trong
phòng khách. Sonya là một cô gái nhỏ bé, mảnh khảnh, có đôi mắt dịu
hiền rợp bóng hai hàng mi dài, làn tóc đen rậm tết lại thành bím quấn
hai vòng quanh đầu, nước da hơi phơn phớt vàng, nhất là trên cổ và trên
đôi tay để trần hơi gầy nhưng rắn chãc và xinh xắn, với những cử động
khoan thai, với đôi tay và đôi chân mềm dẻo, với dáng điệu dè dặt và
hơi kiểu cách, Sonya trông giống một con mèo con chưa trưởng thành
nhưng đã hữa hẹn sẽ trở nên một ả mèo cái tuyệt đẹp. Hình như cô ta
thấy rằng mình cần phải cười để tỏ ra có chú ý đến câu chuyện của mọi
người; nhưng dưới đôi hàng mi dài và rậm, đôi mắt cô ta cứ bất giác
nhìn vào cậu anh họ sắp tòng ngũ, vẻ tha thiết, say mê đến nỗi nụ cười
của cô không có phút nào lừa được ai hết, và người ta có thể thấy rằng
con mèo ấy bây giờ có ngồi yên cũng chỉ để chốc nữa lại chơi đùa nhảy
nhót hăng hơn nữa với cậu anh họ, khi hai người đã thoát ra khỏi phòng
khách như Boris và Natasa.
- Đấy bà xem. Bạn nó được đăng vào sĩ quan, thế là vì tình bạn, nó cũng
không muốn rời thằng Boris, nó bỏ trường đại học, cả tôi nữa già nua
thế này nó cũng bỏ lại để đi tòng ngũ đấy, bà ạ.
- Thế là việc bổ dụng nó vào sở lưu trữ đã xong xuôi cả rồi chứ có
phải… Tình bạn là như vậy đấy hẳn? - Bá tước nói thêm, giọng có ý dò
hỏi.
Bà khách nói:
- Tôi nghe nói là tuyên chiến rồi.
- Nghe nói từ lâu rồi, - Bá tước nói - rồi người ta sẽ còn nói nữa,
nhưng nói đấy rồi bỏ đấy cho mà xem. Bà ạ, tình bạn là thế đấy!- Bá
tước lặp lại- Thằng Nikolai nó đăng vào quân phiêu kỵ(1) đấy!
Bà khách không biết nên nói gì, nên chỉ lắc đầu.
- Hoàn toàn không phải vì tình bạn - Nikolai đáp, mặt đỏ bừng, vẻ mặt
như muốn chống đỡ một lời thoá mạ nhục nhã - hoàn toàn không phải vì
tình bạn. Mà chỉ vì con cảm thấy mình có khiếu quân sự.
Nikolai quay lại nhìn cô em họ và con gái bà khách: cả hai đều nhìn anh, miệng cười tủm tỉm tỏ ý đồng tình.
- Hôm nay đại tá Subert, chỉ huy trung đoàn phiêu kỵ - Pavlograd dùng
bữa chiều ở nhà chúng tôi. Ông ta hiện đang nghỉ phép ở đây và khi đi
sẽ đem cháu đi luôn. Biết làm thế nào được?
Bà bá tước nhún vai nói:
- Việc này chắc đã làm cho bá tước buồn phiền rất nhiều, nhưng ông vẫn nói đến nó với một giọng bỡn cợt.
- Kìa ba, - cậu con trai nói - con đã thưa với ba rằng nếu ba không
muốn cho con đi, thì con xin ở lại. Nhưng con biết rằng ngoài việc quân
ra, con không còn có thể làm được trò trống gì nữa; con không phải là
nhà ngoại giao, không phải là quan lại, con không biết che giấu những
cảm nghĩ.
Nikolai vừa nói vừa nhìn Sonya và con gái bà khách, với cái vẻ làm duyên mà những người thiếu niên đẹp trai thường có.
Con mèo Sonya mắt dán chặt vào cậu anh họ, tưởng chừng như lúc nào cũng
nhấp nhổm chực nhào ra nô giỡn và lộ rõ rất căn bản chất mèo của mình.
- Thôi được rồi, được rồi!- Bá tước nói. - Anh chàng này bao giờ cũng
nóng nảy…, cái thằng cha Bo***arte nó làm cho bọn chúng phát cuồng cả
lên rồi đấy; anh nào cũng cứ tưởng có thể từ thiếu uý nhảy lên làm
hoàng đế như hắn cả. Thôi thì cũng phó mặc ý trời, - bá tước nói thêm,
không để ý thấy nụ cười chế nhạo của bà khách.
Nhóm người lớn quay sang nói chuyện về Bo***arte. Julya(2) con gái Karaghin, nói với chàng thanh niên Nikolai Roxtov:
- Hôm thứ năm anh không đến nhà họ Arkharov rõ tiếc. - Rồi cô ta mỉm cười âu yếu nói thêm - không có anh tôi thấy chán quá.
Chàng thanh niên thích chí nở một nụ cười đỏm dáng, ngồi nhích lại gần
và bắt đầu nói chuyện riêng với cô khách đang cười tủm tỉm, không hề
nhận thấy nụ cười hồn nhiên của mình đã đâm một phát dao đau nhói vào
lòng ghen tuông của Sonya, bấy giờ đang đỏ mặt lên và cố gượng cười.
Giữa chừng câu chuyện Nikolai nhìn cô em họ. Sonya đưa mắt hờn giận và
nụ cười gượng gạo, đứng dậy bước ra khỏi phòng. Vẻ linh hoạt của
Nikolai vụt biến mất.
Chàng đợi đến chỗ câu chuyện hơi ngừng một tí liền ra khỏi phòng, ve mặt nhớn nhác bổ đi tìm Sonya.
Anna Mikhailova nhìn theo Nikolai nói:
- Chà, những chuyện bí ẩn của các cô các cậu này thật như vải đen may
chỉ trắng. - Rồi bà nói thêm - Anh em họ ở với nhau cũng như lửa gần
rơm ấy mà.
- Phải - bá tước phu nhân nói, khi ánh nắng xuân lúc nãy cùng lũ thanh
niên kia lùa vào phòng khách đã dập tắt hẳn, như muốn đáp lại một câu
hỏi mà không ai đặt ra, nhưng vẫn luôn luôn khiến mình bận tâm. - Khổ
sở lo lắng bao nhiêu, ngày nay mới được trông thấy chúng nó khôn lớn mà
mừng! Mà đến bây giờ nữa quả thật cũng vẫn lo sợ nhiều hơn là vui
sướng. Thật không lúc nào khỏi lo sợ? Chính cái tuổi này là tuổi nguy
hiểm nhất cho chúng nó, con gái hay con trai cũng vậy.
- Cũng tuỳ cách giáo dục cả - bà khách nói.
- Phải, bà nói đúng đấy - bá tước phu nhân nói tiếp. - Từ trước tới nay
nhờ trời các cháu nó xem tôi như bạn và hoàn toàn tin cậy ở tôi, cũng
như nhiều bậc cha mẹ khác, phu nhân cứ tưởng rằng đối với mình các con
không hề có điều gì giấu giếm. Tôi biết rằng tôi bao giờ cũng là người
bạn tâm sự của hai cháu gái, còn thằng Nikolai nhà tôi tuy tính tình
bồng bột, nhưng nó có nghịch ngợm (con trai thì bao giờ chả thế) thì
cũng không phải như các ông tướng ở Peterburg.
- Phải, bọn chúng khá lắm, khá lắm, - bá tước xác nhận, ông ta bao giờ
cũng giải quyết những vấn đề khiến mình bối rối bằng cách cho rằng tất
cả đều "khá" như vậy. - Đấy bà xem, nó muốn vào quân phiêu kỵ binh cơ
đấy! Bà muốn thể nào nữa hở bà bạn?
- Cô con gái út của ông bà hay quá! Thật như thuốc súng vậy! - Bà khách nói:
- Phải, thuốc súng đấy. Giống tính tôi lạ lùng! Mà giọng hát của nó thì
thật là… tuy là con tôi, không tôi cũng phải nói thật: thế nào cháu
cũng sẽ trở thành một nữ danh ca cho mà xem, cháu sẽ thành một
Salamoni(3) mới! Chúng tôi đã thuê một người ý về dạy cho cháu.
- Như vậy có sớm quá chăng? Họ bảo là vào tuổi này mà học hát thì hại giọng.
- Ồ không đâu, còn sớm gì nữa! - Bá tước đáp - Thì các bà lớp trước cứ đến mười hai, mười ba tuổi là đi lấy chồng cả đấy thôi.
- Cái con ấy chưa chi mà đã cảm cậu Boris rồi đấy? Bà thấy nó thế nào?
- Bá tước phu nhân nói, miệng hơi mỉm cười mắt nhìn sang bà mẹ Boris,
và hình như để đáp lại một câu hỏi lâu nay vẫn khiến mình bận tâm, phu
nhân nói tiếp - Đấy, bà xem, tôi mà nghiêm khắc với nó, cấm đoán này
nọ… thì rồi có trời biết chúng nó còn vụng trộm những gì với nhau (ý
phu nhân muốn nói rằng nếu thế chắc chúng sẽ hôn hít nhau), nhưng có lẽ
như vậy mà hơn đấy. Còn con chị thì tôi xử nghiêm hơn.
- Vâng, cháu thì được giáo dục khác hẳn, - cô con gái lớn, bá tước tiểu thư Vera xinh đẹp, mỉm cười nói.
Nhưng nụ cười không làm khuôn mặt của Vera đẹp thêm như ở những người
con gái khác; trái lại, nó làm cho khuôn mặt có vẻ thiếu tự nhiên hơi
khó chịu. Vera đẹp, cô cũng không đến nỗi khờ khạo, cô học rất giỏi, có
nền nếp, giọng dễ ưa, câu nói vừa rồi của cô cũng phải lễ và đúng chỗ;
nhưng lạ thay, là khách cũng như bá tước phu nhân nghe nói đều ngoảnh
lại nhìn Vera dường như ngạc nhiên không hiểu tại sao cô lại nói điều
đó, và hai người đều thấy ngượng nghịu. Bà khách nói:
- Với đứa con đầu lòng bao giờ cũng vậy: người ta bao giờ cũng làm khôn khéo, ai cũng muốn làm một cái gì cho thật phi thường.
Bá tước nói:
- Chả giấu gì bà bạn, nhà tôi làm khôn làm khéo với con Vera thật đấy -
Rồi bá tước nhìn sang Vera nháy mắt có vẻ đồng tình nói thêm - Mà kể ra
thì kết quả cũng khá đấy chứ.
Mẹ con bà khách đứng dậy ra về, hứa sẽ trở lại dự bữa tiệc chiều nay.
Bá tước phu nhân tiễn khách ra xe. Khi khách đã đi, phu nhân nói:
- Cái lối ở đầu mà ngồi dai thế không biết?

Chú thích:
(1) Loại kỵ binh hạng nhẹ, vũ trang bằng gươm và súng ngắn, quân phục
rất sáng trọng và sặc sỡ gồm áo đôm-man có cúc thêu kim tuyến chạy
ngang ngực, áo khoác ngắn lót bông-cô có ngù.
(2) Juli, tức Julie (là cách gọi theo lối Pháp).
(3) Salamoni nữ danh ca Ý, biểu diễn trong đoàn kịch Đức ở Moskva vào đầu thế kỷ 19.

---------------------
@ tocdaitinhnghich: xin lỗi nhé, tại mình chờ đọc mãi mà không thấy, qua bên nguồn để đọc nhân thể post lên luôn.

Chương 10
--------------------

Ra khỏi phòng khách, Natasa chỉ chạy ra đến phòng ủ hoa thì dừng lại,
lắng nghe tiếng nói chuyện từ phòng khách vẳng đến và chờ Boris ra.
Natasa đã bắt đầu sốt ruột, giẫm chân và đã toan khóc vì Boris không
chịu ra ngay, thì vừa lúc ấy có tiếng chân bước đĩnh đạc, không nhanh,
không chậm của chàng thanh niên từ phòng khách đi lại. Natasa nhanh
nhẹn chạy ra nấp sau cái thùng trồng hoa.
Boris dừng lại ở giữa phòng nhìn quanh một lúc, lấy tay phủi mấy hạt
bụi bám trên ông tay áo quân phục rồi lại gần lấm gương ngắm nghía
khuôn mặt tuấn tú của mình. Natasa nín lặng thu mình sau thùng cây nhìn
ra, chờ xem anh ta sẽ làm gì. Boris đứng trước gương mặt một lát, mỉm
cười rồi bước ra cửa. Natasa đã toan gọi, nhưng nghĩ thế nào lại thôi.
- Để cậu ta tìm một lúc cho vui! - Natasa tự nhủ.
Boris vừa ra ngoài thì Sonya từ phía phòng khách bước lại mặt đỏ bừng,
vừa khóc vừa lẩm bẩm những gì trong miệng, ra vẻ giận lắm. Natasa thoạt
tiên muốn chạy ra với Sonya nhưng rồi lại kìm mình ngồi yên trong chỗ
nấp, như người đội mũ tàng hình trong chuyện cổ tích, xem xét những
việc xảy ra trên thế gian. Natasa thấy có một cảm giác thích thú rất
mới lạ, Sonya miệng vẫn lẩm bẩm đưa mắt nhìn về phía phòng khách:
Nikolai từ trong cửa bước ra.
- Sonya. Em làm sao thế? Lạ quá! - Nikolai chạy lại gần Sonya nói.
- Chẳng sao cả, chẳng sao cả, mãc xác tôi! - Sonya nói đoạn khóc nức nở.
- Không, anh biết tại sao rồi.
- Anh biết à, thế thì tốt lắm, đi vào với cô ấy đi.
Nikolai nắm tay Sonya nói:
- So - o - onya? Nghe anh nói tí nào! Sao em cứ làm khổ anh và làm khổ cả mình nữa vì những chuyện vớ vẩn không đâu ấy thế?
Sonya không rút tay lại và thôi khóc.
Natasa nín thở ngồi im sau thùng cây, hai mắt sáng long lanh nhìn ra hau háu "Rồi sẽ thế nào nữa đây?", Natasa tự hỏi.
- Sonya? - Nikolai nói. - Cả vũ trụ đối với anh có nghĩ gì đâu! Đối với
anh em là tất cả. Anh sẽ chúng minh cho em thấy rõ điều đó
- Em không thích anh nói thế đâu.
- Thế thì thôi anh không nói nữa, thôi, xin lỗi em nhé, Sonya? - Nikolai kéo Sonya.
Natasa nghĩ thầm: "Chà! Thích quá!" và khi Sonya cùng Nikolai ra khỏi phòng. Natasa liền ra theo và gọi Boris lại.
- Boris lại đây, - Natasa nói, vẻ quan trọng và ranh mãnh. Em cần nói với anh một điều. Lại đây, lại đây.
Natasa dẫn Boris vào phòng hoa, đến chỗ mấy thùng cô ta nấp lúc nãy. Boris mỉm cười đi theo.
- Một điều… là điều gì thế?
Natasa luống cuống nhìn quanh và chợt trông thấy con búp bê vừa vứt bên thùng cây, liền ẵm nó lên.
- Anh hôn con búp bê đi, - Natasa nói.
Boris chăm chú và dịu dàng nhìn gương mặt hân hoan của Natasa và im lặng không đáp.
- Không thích à? Thế thì lại đây, - Natasa nói, rồi đi sâu thêm vào mấy
thùng cây và vút con búp bê xuống đất. - Lại gần đây, lại gần đây -
Natasa thì thào. Cô gái nắm lấy tay áo chàng sĩ quan và gương mặt xúc
động của cô ta lộ rõ vẻ trang trọng sợ hãi - Còn tôi thì anh có thích
hôn không nào? - Natasa thì thào nói rất khẽ, mắt ngước nhìn lên Boris,
miệng mỉm cười và suýt bật khóc vì xúc động.
Boris đỏ mặt. Chàng cúi xuống phía Natasa nói:
- Cô buồn cười quá đi mất!
Boris nói đoạn, mặt lại càng đỏ thêm, nhưng vẫn không dám làm gì, ngập ngừng chờ đợi.
Natasa bỗng nhảy lên một chiếc thùng trồng hoa, thành thử bây giờ cô ta
cao hơn hẳn Boris, rồi dang hai cách tay trần mảnh dẻ ôm lấy cổ chàng
trai, hất đầu một cái cho mãi tóc xoà về phía sau và hôn lên môi Boris.
Đoạn cô ta lẩn ra sau khóm hoa và cúi đầu đứng im. Boris nói:
- Natasa, cô cũng biết đây, tôi yêu cô, nhưng…
- Thế anh mê em chứ? - Natasa ngắt lời.
- Vâng, tôi mê cô, nhưng mong cô hiểu cho, ta không nên làm những việc
mà hiện nay chưa… Bốn năm nữa… Đến lúc ấy tôi sẽ đến xin hỏi cô…
Natasa ngẫm nghĩ một lúc.
- Mười ba, mười bốn, mười lăm, mười sáu… - Cô ta vừa nói vừa xoè mấy
ngón tay thon thon ra đếm - Được? Thế nghĩa là thoả thuận xong xuôi rồi
đấy nhé.
Và một nụ cười vui sướng và hể hả sáng bừng trên gương mặt linh hoạt của Natasa.
Thoả thuận rồi - Boris nói.
- Vĩnh viễn chứ? - Cô bé hỏi. - Suốt đời chứ?
Rồi khoác tay chàng sĩ quan trẻ tuổi, Natasa cùng sánh vai chàng thong
thả bước vào phòng đi văng(1), gương mặt tràn đầy hạnh phúc.

Chú thích:
(1) Loại phòng khách đạt nhiều đi-văng thường dùng để tiếp tân.

Chương 11
--------------------

Bá tước phu nhân đã quá mệt vì những cuộc thăm hỏi, cho nên đã ra lệnh
không tiếp ai nữa, và dặn người đầy tớ đứng chực ở cửa là hễ có ai đến
mừng thì cứ mời đến dự tiệc tất. Bá tước phu nhân muốn nói chuyện riêng
với những người bạn cũ từ thời thơ ấu là công tước phu nhân Anna
Mikhailovna mà từ ngày bà ta rời Peterburg cho đến nay phu nhân chưa có
một lần nào được gặp.
Anna Mikhailovna với vẻ mặt tiều tuỵ và dễ có thiện cảm của một người
đã khóc quá nhiều, ngồi nhích lại gần ghế bành của bà bá tước phu nhân.
- Với chị tôi xin nói thật - Anna Pavlovna Mikhailovna nói - Ngày nay
bạn cũ có còn được mấy người nữa đâu! Cho nên tôi càng quý tình bạn của
chị.
Anna Mikhailovna đưa mắt nhìn Vera và ngừng lại. Bá tước phu nhân nắm chặt tay bạn.
- Vera, - bá tước phu nhân quay sang nói với cô con gái lớn (người ta
có thể thấy rõ là phu nhân không quý Vera cho lắm) - Con không có ý tứ
gì sao? Con không thấy ngồi đây là thừa ư? Con ra ngoài kia với các em,
nếu không…
Cô Vera xinh đẹp nở một nụ cười khinh khỉnh, hình như cô ta không thấy bẽ mặt tí nào.
- Giá mẹ bảo con sớm hơn có phải con đã đi ngay rồi không - Vera nói đoạn bỏ về phòng mình.
Nhưng khi đi ngang qua phòng đi-văng, cô ta thấy hai cặp thanh niên
ngồi cạnh hai cửa sổ đối diện nhau. Vera dừng lại và mỉm cười khinh bỉ.
Sonya đang ngồi nép vào người Nikolai xem anh ta chép cho mình bài thơ
đầu tiên của anh ta sáng tác. Boris và Natasa đang ngồi nói chuyện cạnh
cửa sổ trước mặt, thấy Vera vào thì im bặt. Sonya và Natasa đưa mắt
nhìn Vera, vẻ mặt ngượng ngùng và sung sướng.
Ai trông thấy hai cô gái mới biết yêu đương này chắc chắn cũng phải
thấy vui và cảm động, nhưng Vera thì tỏ ra không vừa lòng. Cô nói:
- Đã bao lần tôi xin các cô chú đừng có lấy đồ đạc của tôi ra dùng. Sao
không về phòng mình mà lấy. - Nói đoạn Vera giằng lấy bình mực Nikolai
đang cầm.
- Tí nữa thôi, tí nữa thôi mà, - Nikolai vừa nói vừa chấm thêm một ngòi mực.
- Cái gì cũng tìm cách làm không đúng lúc - Vera nói. - Ai lại tự dưng
chạy ùa vào phòng khách, làm cho mọi người phát ngượng lên.
Những điều Vera nói hoàn toàn có lý. Tuy vậy - hay chính vì vậy - mà không ai đáp lại cả; bốn người chỉ đưa mặt nhìn nhau.
Vera, tay cầm lọ mực, vẫn đứng chần chừ ở trong phòng. Cô ta nói:
- Giữa Natasa với Boris lại còn chuyện gì bí mật nữa thế? Cả Sonya với
Nikolai nữa. Vào tuổi các cô các chú thì có những chuyện bí mật gì?
Toàn là chuyện vớ vẩn cả!
- Kìa, Vera việc gì đến chị nào? - Natasa nói khẽ như muốn giảng hoà.
Hẳn là hôm nay đối với mọi người cô ta còn hiền hoà và thân mật hơn bao
giờ hết.
- Thật là vớ vẩn - Vera nói tiếp - Tôi thấy ngượng cho các cô quá Những chuyện gì bí mật thế hả?
Natasa phát cáu lên nói:
- Mỗi người đều có những chuyện riêng. Chúng tôi có động chạm gì đến chuyện chị với Berg đâu nào?
- Tôi nghĩ các cô các chú không đả động là vì trong những việc tôi làm
không bao giờ có điều gì xấu cả. Rồi tôi sẽ nói cho mẹ biết cô đối với
Boris như thế nào.
- Natalia Ilynisna đối với tôi rất tốt. - Boris nói - Tôi không có gì phải than phiền cả.
Natasa nói giọng run lên vì tức giận:
- Thôi đừng nói nữa Boris, anh thì cứ ngoại giao) thôi (thiếu niên rất
thích dùng chữ "ngoại giao" theo cái nghĩa riêng của họ gán cho chữ
này). Thật phát chán lên được! Tại sao chị ấy cứ ám lấy tôi? Natasa nói
tiếp với Vera - Chị chẳng bao giờ hiểu được cái đó đâu, vì chị không
bao giờ biết yêu ai hết: Chị không có tim, chị chỉ là mađam đờ
Giănglix(1) thôi (biệt hiệu này là do Nikolai đặt cho Vera, và được xem
như là một biệt hiệu rất nhục nhã), và chị chỉ thích làm cho người khác
khó chịu. Chị cứ đi mà làm duyên làm dáng với Berg đi, muốn lả lơi bao
nhiêu cũng được kia mà, - câu này Natasa nói rất nhanh.
- Dù sao thì trước mặt khách khứa tôi cũng không xoắn lấy một người con trai nào…
- Thôi thế là chị đạt được mục đích rồi đấy, chị ạ - Nikolai nói xen -
chị kiếm chuyện phá đám như vậy cũng đủ làm cho mọi người khó chịu lắm
rồi. Thôi ta sang phòng trẻ đi.
Và cả bốn người, như một bầy chim hoảng sợ, đứng dậy ra khỏi phòng.
Vera nói:
- Người ta kiếm chuyện nói những câu khó chịu với tôi, chứ nào tôi có kiếm chuyện với ai đâu.
"Madam đờ Giănglix. Madam đờ Giănglix?" - những câu chuyện nói chen lẫn tiếng cười từ sau cánh cửa đưa ra.
Cô Vera xinh đẹp, sau khi đã làm cho mọi người khó chịu và bực bội như
vậy, liền mỉm cười có vẻ như không hề mảy may động lòng vì những điều
người ta nói về mình, đến đứng trước gương sửa lại chiếc khăn choàng và
mái tóc. Ngắm khuôn mặt xinh đẹp của mình trong gương, Vera hình như
càng trở nên lãnh đạm và điềm tĩnh hơn.
Trong phòng khách, những câu trò chuyện vẫn tiếp tục. Bá tước phu nhân nói:
- Chà, bà chị ạ, trong đời tôi có phải cái gì cũng màu hồng cả đâu. Tôi
cũng thấy cứ cái đà này, tài sản chúng tôi cũng chẳng kéo dài được bao
lâu nữa! Cơ sự chẳng qua cũng vì cái câu lạc bộ và lòng tốt của nhà
tôi. Chúng tôi ở nông thôn, mà có được nghỉ ngơi gì đâu? Hết diễn kịch
lại đến săn bắn, và còn bao nhiêu thứ nữa.
- Thôi nói chuyện tôi làm gì!… Nào, thế chị dàn xếp công việc ra sao?
Annet ạ, tôi thường phục chị không hiểu tại sao chị ngần ấy tuổi mà còn
đi đi về về được một mình hết Moskva lại đến Petersburg, ông thượng thư
nào chị cũng đến yết kiến, khắp cả giới quyền quý chị đều đến thăm hỏi,
với ai chị cũng biết lấy lòng, thật tôi cũng lấy làm lạ? Thế công việc
sao rồi? Như tôi thì cũng đến chịu, không sao làm được như chị.
Công tước phu nhân Anna Mikhailovna nói:
- Ối dào? Chỉ mong sao chị đừng bao giờ phải nếm cái cảnh goá bụa không
có nơi nương tựa, một thân một mình với một đứa con mà mình yêu như
điên như dại. Cái gì rồi cũng quen đi cả, - phu nhân nói tiếp, giọng
không khỏi có phần kiêu hãnh, - cái vụ kiện ấy đã dạy khôn cho tôi
nhiều. Cứ mỗi khi cần gặp một ông to nào là tôi lại viết: "Công tước
phu nhân mỗ" mong được gặp vị nọ vị kia" - rồi thân hành đi xe đến, hai
lần, ba lần hay bốn lần cũng không từ - cho đến khi nào được việc mới
thôi. Họ muốn nghĩ gì, họ cho tôi là người thế nào cũng mặc, tôi có cần
gì đâu.
- Thế việc cháu Boris thì chị xin ai? - bá tước phu nhân hỏi - Con chị
thế là đã được làm sĩ quan ngự lâm, còn thằng Nikolai nhà tôi thì chỉ
được làm hạ sĩ quan thôi. Chả biết xin xỏ ai. Chị xin ai thế?
- Xin công tước Vaxili. Ông ấy tốt lắm, bằng lòng ngay; công tước đã
trình việc này lên hoàng thượng rồi. - Anna Mikhailova nói giọng hân
hoan, quên hẳn những nỗi tủi nhục mà mình đã phải trải qua để đạt được
mục đích.
- Thế công tước Vaxili độ này có già đi không? - Bá tước phu nhân hỏi.
- Từ dạo tổ chức diễn kịch ở nhà ông Rumiantxev lôi không gặp công tước
lần nào. Tôi chắc bây giờ ông ta quên tôi rồi. Dạo trước ông ta theo
tán tỉnh tôi mãi đấy! - bá tước phu nhân mỉm cười nhớ lại thời xưa.
- Vẫn thế thôi, vẫn lịch sự, hoà nhã - Anna Mikhailova đáp - Quyền cao
chức trọng không hề cho ông ta choáng váng, ông ấy nói với tôi thế này:
"Tiếc rằng tôi giúp phu nhân được ít quá, công tước phu nhân ạ, xin cứ
truyền bảo". Quả công tước là một người rất tốt, một người bà con rất
có tình. Nhưng Natalia, chắc chị cũng biết tôi quý con thế nào. Vì hạnh
phúc của nó thật tôi không từ một việc gì. Mà gia cảnh của tôi thì nay
thật chẳng ra gì, - Anna Mikhailova hạ thấp giọng, buồn rầu nói tiếp -
đề tôi đang lâm vào một tình cảnh hết sức khốn đốn. Cái vụ kiện tai hại
của tôi đã ngốn hết cả số tài sản tôi còn để dành lại, mà vẫn không
nhích thêm được một bước nào. Chị thử tưởng tượng, nay tôi không còn
lấy một đồng nào, thật thế đấy, thật tôi không còn biết lấy đâu ra tiền
mà may quân phục cho thằng Boris nữa - Anna Mikhailovna rút chiếc khăn
tay và khóc. - Tôi cần năm trăm rup, mà trong túi tôi vẻn vẹn chỉ có
một tờ giấy hai mươi lăm. Tình cảnh của tôi thật… Tôi chỉ còn biết hy
vọng vào bá tước Kiril Vladimirovich Bezukhov nữa thôi. Nếu bá tước
không muốn giúp đứa con đỡ đầu - vì chính bá tước đã đỡ đầu cho thằng
Boris - và trợ cấp cho nó ít nhiều, thì bao nhiêu công sức của tôi đều
hoá ra công cốc cả: Tôi sẽ không còn biết lấy gì mà may mặc cho nó nữa.
Công tước phu nhân khóc và im lặng ngẫm nghĩ một lát rồi nói.
- Tôi thường nghĩ, có lẽ nghĩ như thế là có tội, nhưng nhiều khi tôi
vẫn nghĩ: bá tước Kiril Vladimirovich Bezukhov sống một mình, với một
gia tài kếch xù, như vậy thì sống để làm gì? Đối với bá tước sống đã
thành một cái nợ, còn thằng Boris thì lại đang bước vào cuộc sống.
- Chắc bá tước sẽ để lại ít nhiều cho cháu Boris, - bá tước phu nhân nói.
- Có trời mới biết được bạn ạ! Các ông lớn nhà giàu ấy thường ích kỷ
lắm kia. Tuy vậy tôi cũng sẽ đưa thằng Boris đến nhà bá tước và sẽ nói
thẳng việc này ra với bá tước. Người ta muốn nghĩ tôi là người thế nào
thì nghĩ, quả tình một khi cả vận mệnh của con tôi đã phụ thuộc vào đấy
thì tôi có ngại gì đâu. - Công tước phu nhân đứng dậy - Bây giờ là hai
giờ, đến bốn giờ chị mới dùng bữa chiều.
- Tôi sẽ có đủ thì giờ trở lại.
Và với những cách thức của một người đàn bà quý tộc bận rộn ở
Petersburg luôn luôn biết tận dụng thời gian, Anna Mikhailovna cho
người đi gọi Boris, rồi cùng cậu con trai đi ra phòng ngoài.
Bà nói với bá tước phu nhân bấy giờ đang tiễn bạn ra cửa:
- Thôi chào chị nhé, Natalia thân mến, - và nói thêm, giọng thì thào
rất khẽ để con khỏi nghe thấy - Chị cầu mong cho tôi may mắn nhé.
Bá tước Roxtov đứng ở trong phòng ăn cũng vừa đi ra phòng ngoài vừa nói:
- Bà sang nhà bá tước Kiril Vladimirovich đấy à? Nếu bá tước đỡ rồi thì
bảo cậu Piotr sang tôi ăn bữa chiều nhé. Cậu ấy trước đây thỉnh thoảng
vẫn đến chỗ tôi chơi khiêu vũ với các cháu luôn đấy mà. Thế nào bà cũng
bảo cậu ấy sang đây nhé. Nào, để rồi xem chú Tarax hôm nay có những cao
lương mỹ vị gì. Chú ta bảo là ở nhà bá tước Orlov(2) cũng chưa có bữa
tiệc nào như bữa tiệc chiều nay ở nhà tôi đấy.

Chú thích:
(1) Bà Đờ Gianglix, nữ văn sĩ Pháp, viết những tiểu thuyết giáo dục.
(2) Bá tước Orlov tham dự cuộc chinh biến trong cung đình năm 1762 đưa
Ekaterina lên ngôi đầu thế kỷ XlX. Ông nổi tiếng là người hào phóng
quảng giao, hiếu khách.

Chương - 12 -

Khi chiếc xe song mã của bá tước phu nhân Roxtova đưa hai
mẹ con Anna Mikhailovna qua một con đường rải rơm và tiến vào cái sân
rộng của bá tước Kiril Vladimirovich Bezukhov, công tước phu nhân rút
bàn tay ra khỏi cái áo khoác cũ kỹ rồi với một cử chỉ dịu dàng và rụt
rè đặt nó lên cánh tay con trai, nói:
- Boris con ạ, con phải ngoan ngoãn, ân cần nhé: dù sao bá tước Kiril
Vladimirovich cũng là cha đỡ đầu của con, tương lai của con là tuỳ ở bá
tước cả. Con đừng quên đấy, phải cố sao cho thật hoà nhã đấy, con
thường vẫn là người biết cư xử.
Boris đáp, giọng lạnh lùng.
- Không biết rồi có được gì không, hay chỉ chuốc lấy cái nhục… Nhưng thôi, vì con đã hứa với mẹ con, con sẽ làm mẹ vui lòng.
Mặc dầu lúc bấy giờ có một chiếc xe ngựa khác không rõ của ai, vừa đỗ ở
bên thềm, người giữ cửa vẫn đưa mắt nhìn hai mẹ con Boris.
Hai người bước thẳng vào dãy hành lang bằng kính, giữa hai dãy tượng
đặt trong những chiếc hốc tường, không báo cho người giữ cửa biết mình
là ai. Người giữ cửa nhìn cái áo khoác cũ kỹ một cách đầy ý nghĩa và
hỏi họ muốn đến thăm ai, đến thăm các công tước tiểu thư hay đến thăm
bá tước. Khi biết rằng họ muổn đến thăm bá tước, anh ta nói bá tước đại
nhân hiện đang ốm nặng hơn trước và không muốn tiếp ai cả. Boris nói
bằng tiếng Pháp.
- Ta có thể đi về được rồi đấy.
- Này con - bà mẹ nói, giọng cầu khẩn, bàn tay lại chạm lên cánh tay
con, tưởng chừng sờ như vậy có thể an ủi và khích lệ Boris
Boris không nói gì nữa, chàng nhìn mẹ như muốn dò hỏi, nhưng vẫn không
cởi áo khoác. Anna Mikhailovna nói với người giữ cửa, giọng dịu dàng.
- Này anh, tôi biết bá tước Kiril Vladimirovich ốm rất nặng… Chính vì
vậy tôi mới đến đây… vì tôi là bà con. Tôi sẽ không làm phiền bá tước
đâu anh ạ… Tôi muốn gặp công tước Vaxili Xergeyevich. Ông ta hiện đang
ở đây. Nhờ anh báo giúp.
Người giữ cửa hầm hầm giật dây chuông và quay lưng vào. Anh ta gọi to
người hầu đi giày có bít tất cao, mặc lễ phục bấy giờ đang chạy từ trên
lầu xuống, nhìn qua hàng tay vịn của cầu thang gác:
- Công tước phu nhân Drubeskaya muốn gặp công tước Vaxili Xergeyevich.
Người mẹ sửa lại các nếp áo trên chiếc áo dài bằng lụa nhuộm, nhìn vào
tấm gương Vênêxi ở trên tường rồi chân đi đôi giầy đã mòn, nhanh nhẹn
bước lên những bậc cầu thang gác lót thảm.
- Này con, con đã hứa với mẹ rồi đấy nhé! - bà nói với con một lần nữa
và lấy bàn tay sờ lên tay con để thúc giục. Boris cúi mặt, điềm nhiên
bước theo mẹ. Hai người bước vào cãn phòng dành cho công tước Vaxili.
Đến giữa phòng, họ đang định hỏi một người hầu già chạy đến khi nghe có
tiếng chân người, xem phải đi dường nào, thì quả đấm bằng đồng ở cánh
cửa quay một vòng và công tước Vaxili bước ra, mình mặc một cái áo
choàng bằng nhung theo lối ăn mặc thường trong nhà, chỉ đeo một huy
chương ngôi sao, theo sau là một người đàn ông tóc đen rất đẹp. Người
này là Lorrain, thầy thuốc nổi tiếng Peterburg. Công tước hỏi:
- Đúng thế đấy chứ?
- Thưa công tước "errare humanum est" (1) nhưng mà… - người thầy thuốc
trả lời: ông phát những chữ r la-tinh bằng gốc lưỡi như trong tiếng
Pháp. - Được, được!
Nhận thấy hai mẹ con Anna Mikhailovna, công tước Vaxili cúi chào tiễn
thầy thuốc ra rồi im lặng đến gần họ, có ý dò hỏi. Boris nhận thấy
trong khoé mắt của mẹ mình đột nhiên hiện ra một vẻ đau xót ủ ê. Chàng
khẽ nhếch môi mỉm cười.
- Thưa công tước, chúng ta lại gặp nhau trong một tình cảnh thực thương
tâm… Người bệnh yêu quý của chúng ta như thế nào rồi? - Bà nói, giả vờ
không nhận thấy cái nhìn lãnh đạm và xấc xược đang dán chặt vào mình.
Công tước Vaxili nhìn bà rồi lại nhìn Boris có ý dò hỏi, gản như sửng
sốt. Boris lễ phép cúi chào. Công tước Vaxili không đáp lễ quay sang
nhìn Anna Mikhailovna và trả lời câu hỏi cùa bà bằng cách lắc đầu mấp
máy đôi môi, ý muốn nói rằng tình trạng đã cơ hồ tuyệt vọng. Anna
Mikhailovna kêu lên:
- Thế kia ư? Ô thật là kinh khủng, nghĩ mà rợn cả người. Con trai tôi
đấy - bà nói thêm đưa tay chỉ Boris - nó muốn thân hành đến cảm ơn ông
đấy.
Boris lại cung kính nghiêng mình một lần nữa.
- Xin công tước hãy tin rằng lòng người mẹ quyết không bao giờ quên những điều mà công tước đã giúp cho chúng tỏi.
- Tôi rất lấy làm sung sướng là đã giúp ích được phần nào cho bà Anna
Mikhailovna thân mến - công tước Vaxili vừa nói vừng sửa lại cổ áo,
giọng nói và cử chỉ biểu lộ cho người đã chịu ơn ông biết rằng, ở đây,
tại Moskva, ông lại còn quan trọng hơn nhiều so với khi ở Peterburg
trong tối tiếp tân tại nhà Annet Serer.
- Anh hãy nỗ lực làm tròn bổn phận và tỏ ra là một người đứng đắn - Ông
quay về phía Boris nói thêm, giọng nghiêm khắc. - Tôi rất hài lòng… Anh
được nghỉ phép đấy chứ? - Ông hỏi, lãnh đạm và dõng dạc.
- Thưa ngài tôi đang đợi lệnh để đi nhận chức vụ mới - Boris đáp, không
tỏ ra bực tức về cái giọng khó chịu của công tước Vaxili, cũng không tỏ
ra muốn tham dự vào câu chuyện, giọng chàng điềm nhiên và lễ độ đến nỗi
công tước phải chăm chú nhìn chàng.
- Anh ở với phu nhân phải không?
- Tôi ở nhà bá tước Roxtov - Boris đáp, rồi nói thêm - Thưa ngài.
- Tức là cái ông Ilya Roxtov - đã lấy Natali(2) Sinxina ấy - Anna Mikhailovna nói.
- Tôi biết, tôi biết. - Công tước Vaxili nói, giọng đều đều. - Tôi
không tài nào hiểu được tại sao Natali lại chịu lấy anh chàng thô lậu
ấy. Một con người hoàn toàn ngốc nghếch và lố bịch. Lại là tay cờ bạc
nữa thì phải.
- Nhưng, thưa công tước, cũng là người rất trung hậu! - Anna
Mikhailovna nói và mỉm một nụ cười cảm động, làm như bà biết rằng tay
bá tước Roxtov quả xứng đáng với lời đánh giá kia, nhưng bà xin công
tước thương hại cho cái ông già tội nghiệp ấy một chút.
Công tước phu nhân im lặng một lát rồi hỏi.
- Các bác sĩ nói thế nào? - Và trên khuôn mặt tiều tuỵ lại lộ cái vẻ xót xa thương cảm.
- Ít hy vọng lắm - Công tước đáp.
- Tôi rất muốn cảm ơn cậu tôi một lần nữa về những ân huệ của cậu đối
với tôi và cháu Boris. Đây là con đỡ đầu của cậu tôi đấy - Bà nói thêm,
với cái giọng làm như điều này lẽ ra phải làm cho công tước Vaxili sung
sướng mới phải.
Công tướcVaxili suy nghĩ một lát và cau mày, Anna Mikhailovna hiểu ngay
ông ta sợ gặp ở bà một tay kình địch trong việc thừa hưởng gia tài bá
tước Bezukhov. Bà vội vàng nói cho công tước yên tâm.
- Chỉ vì tôi yêu mến chân thành và ăn ở hết lòng với cậu tôi - bà tiếp,
nói chữ "cậu" một các đặc biệt có hiệu quả và lơ đễnh. - Chứ tôi vẫn
biết tính nết bá tước như thế nào. Tôi biết bá tước là người cao thượng
và thẳng thắn, nhưng bên cạnh bá tước chỉ có ba công tước tiểu thư… Họ
còn trẻ… - Bà cúi đầu và nói thêm, giọng thì thào - Thưa công tước, bá
tước đã làm xong những nhiệm vụ cuối cùng chưa? Những giây phút cuối
cùng quả là vàng ngọc. Tình hình nghe như nguy kịch lắm rồi, - thế nào
cũng phải sửa soạn cho bá tước, nếu quả bá tước ốm nặng như vậy. Thưa
công tước, đàn bà chúng tôi, - bà mỉm cười dịu dàng - bao giờ cũng biết
cách nói những điều ấy. Thế nào tôi cũng phải gặp cậu tôi; dù điều đó
có làm cho tôi não lòng đến đâu; tôi vốn đã quen chịu đau khổ.
Chắc hẳn công tước đã hiểu, hiểu lắm. Cũng như trong buổi tối ở nhà
Annet Serer, ông ta đã hiểu rằng rất khó lòng mà rút khỏi cái mụ Anna
Mikhailovna. Ông ta nói:
- Bà Anna Mikhailovna ạ, việc gặp mặt này có thể làm cho bá tước mệt
thêm. Chúng ta hãy đợi đến chiều, các bác sĩ dự đoán thế nào bệnh cũng
sẽ lên một cơn nữa.
- Nhưng thưa công tước, trong những giờ phút như thế này không thể nào
chờ đợi được! Công tước thử nghĩ xem: đây là việc cứu vớt linh hồn bá
tước(3). Ô, bổn phận một người Cơ đốc giáo thật là nặng nề.
Cánh cửa dẫn vào phòng trong mở ra, và một công tước tiểu thư, cháu gái
của bá tước, hiện ra, vẻ mặt ảo não và lạnh lùng, thân hình quá dài so
với đôi chân.
Công tước Vaxili quay về phía tiểu thư hỏi:
- Thế nào, bá tước thế nào?
- Vẫn cứ thế, ồn, như thế này thì biết làm sao được… - Công tước tiểu
thư nói mắt nhìn Anna Mikhailovna từ đầu đến chân như nhìn một người
lạ. Anna Mikhailovna:
- Chị đấy à? Thế mad tôi không nhận ra! - Bà nói, miệng mỉm cười sung
sướng và bước lại gần người cháu gái của bá tước - Tôi vừa đến đây. Tôi
đến để giúp chị săn sóc cậu lôi. Tôi biết chị đau khổ rất nhiều - Bà
nói thêm, mắt ngước nhìn lên tỏ vẻ ái ngại.
Công tước tiểu thư không đáp, cũng không mỉm cười, lập tức rời khỏi
phòng. Bà Anna Mikhailovna tháo găng tay và ngồi xuống ghế bành như một
người thắng trận, mời công tước Vaxili ngồi xuống cạnh mình. Bà mỉm
cười nói với con:
- Boris! Mẹ vào thăm bá tước, thăm cậu, còn con thì đến thăm anh Piotr
và nhớ nói với anh Piotr rằng gia đình Roxtov mời anh đến đấy nhé. Họ
mời anh ấy đến ăn bữa chiều - Rồi bà nói tiếp với bá tước Vaxili. -
Nhưng tôi chắc anh ấy sẽ không đến, có phải không công tước?
Công tước đáp lại, có vẻ bực mình rõ rệt:
- Trái lại, tôi rất bằng lòng nếu bà giúp tôi thoát khỏi cái anh chàng ấy. Anh ta cứ ở lì đây…
Bá tước không hề nhắc gì đến anh ta cả. Ông nhún vai. Một người đầy tớ
đưa chàng thanh niên xuống thang gác rồi cùng chàng đi lên cái thang
gác đến phòng Piôtr Kirilovich.

Chú thích:
(1) Con người ta vốn dĩ hay lầm (ngạn ngữ la-tinh)
(2) Nathalie
(3) Đây là nói lễ bôi dầu lên mặt của người Cơ đốc giáo để rửa tội trước khi chết.

[You must be registered and logged in to see this link.]

♥~ Yêu, mãi mãi

Chương - 13 -

Pie (1) chưa kịp chọn nghề nghiệp trong thời gian ở
Peterburg thì đã bị trục xuất về Moskva vì hành động liều lĩnh. Câu
chuyện kể lại ở nhà bá tước Roxtov là có thực. Piotr can dự vào vụ trói
viên quận trưởng cảnh sát vào con gấu. Chàng đã trở về nhà trước mấy
ngày và ở lại nhà cha chàng như thường lệ. Mặc dầu chàng đoán biết rằng
Moskva người ta đã biết câu chuyện của mình, và các bà các cô ở xung
quanh cha chàng xưa nay vốn không ưa gì chàng, thế nào cũng lợi dụng
dịp này để làm cho bá tước ghét mình, nhưng ngay hôm về chàng liến đến
ngay căn nhà của cha. Bước vào phòng khách, nơi các công tước tiểu thư
vẫn thường ngồi, chàng chào các tiểu thư đang đọc sách. Có ba chị em
tất cả. Người đang đọc sách là bà chị cả, một người đàn bà lưng dài, vẻ
mặt nghiêm khắc, ăn mặc chỉnh tề. Đó chính là người đã ra gặp bà Anna
Mikhailovna. Hai cô em thì hồng hào, xinh xắn, họ chỉ khác nhau ở chỗ
một trong hai người có cái nốt ruồi ở môi trên làm cho cô ta đẹp hơn
rất nhiều.
Piotr được đón liếp như một người chết hiện về hay một người mắc bệnh
ôn dịch. Công tước tiểu thư lớn tuổi nhất ngừng đọc sách và ngây người
ra nhìn chàng với đôi mắt sợ hãi. Cô trẻ hơn không có nốt ruồi, cũng
liền có cái vẻ mặt y như thế. Người em út có nốt ruồi, tính tình vui
vẻ: và hay cười cúi đầu trên miếng vải thêu để cho một nụ cười có lẽ
nghĩ đến cái cảnh sắp diễn ra mà nàng đoán là rất ngộ nghĩnh. Nàng kéo
sợi len xuống, cúi đầu làm như muốn nhìn thật kỹ các hình vẽ và chật
vật lắm mới nhịn được cười. Piotr hỏi:
- Chào chị. Chị không nhận ra tôi sao?
- Tôi nhận ra anh rõ quá, rõ quá đi chứ.
- Bá tước ra sao? Tôi có thể vào thăm được không? - Piotr hỏi vụng về như thường ngày nhưng không hề lúng túng.
- Bá tước ốm cả thể xác lấn tinh thần, và tôi thấy hình như anh cố tìm cách làm cho bá tước khổ thêm về tinh thần thì phải.
- Tôi có thể gặp bá tước được không. - Piotr hỏi lại.
- Hừ! Nếu anh muốn làm cho bá tước chết, nếu anh muốn giết ngay ông cụ
thì ông cứ vào thăm. Olga, em hãy xem thử xúp của cậu đã được chưa; đã
đến giờ rồi đấy - Cô ta nói thêm để cho Piotr biết rằng họ rất bận, đặc
biệt rất bận an ủi và chăm sóc cha chàng trong lúc chàng rõ ràng là chỉ
nghĩ cách làm cho cha mình đau khổ.
Olga đi ra. Piotr đứng lại một lát nhìn hai người chị họ rồi cúi chào nói:
- Vậy thì tôi đi lên phòng tôi, khi nào có thể thăm thì xin các chị cho tôi biết.
Chàng đi ra, và tiếng cười ròn rã nhưng không lo tiếng của người con gái có cái nốt ruồi vẫn còn vang lên sau lưng.
Ngày thứ hai, công tước Vaxili đến ở tại nhà bá tước. Ông gọi Piotr lại và nói với chàng:
- Này anh bạn, nếu ở đây mà anh bạn vẫn cứ xử sự như ở Peterburg thì
rốt cục sẽ hỏng bét cả đấy. Tôi chỉ bảo anh thế thôi. Bá tước đau nặng,
rất nặng. Anh nhất định không nên vào thăm.
Từ đấy người ta không đả động gì đến Piotr nữa, và chàng ngồi cả ngày trong phòng riêng của chàng ở trên gác.
Lúc Boris bước vào thì Piotr đang đi đi lại lại trong phòng, thỉnh
thoảng lại dừng lại ở góc phòng quay về phía tường làm những cử chỉ hăm
doạ tưởng chừng như đang cầm kiếm đâm một kẻ thù vô hình nào. Chàng
nhìn vượt lên trên cặp kính một cách nghiêm nghị rồi lại bắt đầu đi,
nhún vai, hoa tay và nói những lời không ai hiểu được:
- Nước Anh đã tận số, - chàng cau mày nói và lấy ngón tay chỉ vào một
người khác - Ông Pit là kẻ phản bội quốc gia và quyền lợi nhân dân, bị
kết án…
Trong giây phút ấy, chàng đang tưởng tượng mình là ***oleon và đang
cùng vị anh hùng của mình hoàn thành cuộc viễn chinh nguy hiểm vượt qua
eo biển Cale và đánh chiếm London. Chàng chưa kịp tuyên bố tội trạng
của Pit thì thấy một viên võ quan trẻ tuổi, tuấn tú, người dong dỏng
cao, đang bước đến phía mình. Chàng đứng lại. Piotr từ biệt Boris từ
hồi Boris còn là cậu bé mười bốn tuổi và hoàn toàn không nhớ mặt Boris.
Tuy vậy, vì bản tính hồn nhiên và thân mật, chàng nắm lấy tay Boris và
mỉm cười vồn vã. Boris mỉm cười một nụ cười dễ ưa, nhìn thẳng vào Piotr
và bình tĩnh nói:
- Anh có nhớ tôi không? Tôi và mẹ tôi đến thăm bá tước, nhưng hình như bá tước đang mệt thì phải.
- Phải, hình như đang mệt. Họ cứ làm phiền ông cụ, - Piotr đáp trong khi cố nhớ xem người trẻ tuổi này là ai.
Boris thấy Piotr không nhận ra mình nhưng chàng cảm thấy không cần phải
nói tên mình ra; chàng vẫn nhìn thẳng vào mặt Piotr không chút lúng
túng. Sau một phút im lặng khá dài làm cho Piotr ngượng nghịu, chàng
nói.
- Bá tước Roxtov hôm nay mời anh đến nhà ông ta dùng bữa chiều.
- À! Bá tước Roxtov - Piotr mừng rỡ reo lên - Thế ra cậu là Ilya con
trai ông ta! Này cậu, cậu có biết không, thoạt mới nhìn cậu tôi không
sao nhận ra đấy. Cậu có nhớ dạo chúng mình cùng đi chơi ở trên đỉnh núi
chim sẻ với Mme Jacquot … đã lâu lắm rồi.
- Anh lầm rồi! - Boris nói thong thả, miệng nở một nụ cười mạnh dạn và
hơi chế giễu. - Tôi là Boris, con công tước phu nhân Anna Mikhailovna
Drubeskaya. Trong nhà bá tước Roxtov, ông bố tên là Ilya còn anh trai
tên là Nikolai. Tôi không bao giờ biết bà Jacquot nào hết.
Piotr bắt đầu hoa tay và lắc đầu tưởng chừng như bị muỗi hay bị ong đốt:
- Thế à! Mình lẫn lộn hết cả. Ở Moskva mình có nhiều bà con quá. Cậu là
Boris, phải rồi. Thôi thế bây giờ chúng mình biết nhau rồi. Cậu thấy kế
hoạch Bulônhơ thế nào? Nếu như ***oleon vượt qua eo biển thì người Anh
sẽ nguy to chứ chẳng chơi. Miễn là Vilnov(2) đừng sơ suất.
Boris không biết gì về cuộc viễn chinh ở Bulônhơ. Chàng không đọc báo
và lần đầu tiên, nghe nói đến Vilnov. Chàng nói với cái giọng thản
nhiên bỡn cợt thường có.
- Ở đây ở Moskva chúng tôi lo ăn uống và ngồi lê đôi mách hơn là quan
tâm đến chính trị. Vì vậy tôi không biết gì hết và không lo nghĩ đến
cái gì hết. Moskva chỉ lo đến những chuyện kháo vặt thôi. Hiện nay
người ta đang nói về anh và về bá tước.
Piotr mỉm cười một nụ cười hồn hậu, tựa hồ như chàng lo hộ cho người
nói chuyện với mình, sợ anh ta sẽ nói một điều mà sau này anh ta sẽ hối
hận. Nhưng Boris nói rõ ràng, phân minh và lãnh đạm, mắt vẫn nhìn thẳng
vào mặt Piotr. Chàng nói tiếp:
- Moskva không làm việc gì hơn là kháo vặt. Mọi người đều muốn biết bá
tước để tài sản cho ai tuy có lẽ ông cụ sẽ sống lâu hơn tất cả chúng
ta, và bản thân tôi rất mong điều đó…
- Phải đấy, thật là đau xót. - Piotr nói xen - thật là đau xót - Piotr
vẫn sợ rằng người võ quan này vô ý khơi ra một câu chuyện sẽ làm cho
chính bản thân anh ta ìúng túng.
Boris hơi đỏ mặt nhưng vẫn không thay đổi giọng nói và điệu bộ:
- Chắc thế nào anh cũng… thế nào anh cũng cho rằng tất cả mọi người chỉ
lo làm sao có được một cái gì ông già giàu có này để lại. "Chính là như
vậy" - Piotr nghĩ thầm.
- Nhưng riêng tôi, tôi muốn nói với anh để tránh mọi sự hiểu lầm, rằng
anh sẽ lầm to nếu anh kể cả tôi và mẹ tôi vào số những người kia. Chúng
tôi rất nghèo, nhưng ít nhất tôi có thể tự nói với mình rằng: Chính vì
ông cụ anh giàu cho nên tôi không xem mình là bà con của ông cụ, cả tôi
và cả mẹ tôi sẽ không bao giờ xin hay nhận của ông cụ một tí gì.
Piotr một hồi lâu không sao hiểu, nhưng đến khi đã hiểu, chàng liền
nhảy ra khỏi ghế sofa nắm lấy tay Boris với một cử chỉ hấp tấp vụng về.
Và mặt đỏ bừng, đỏ hơn cả mặt Boris, chàng bắt đầu nói với một cảm giác
vừa xấu hổ vừa bực tức.
- Thật là lạ lùng. Chả nhẽ tôi lại… Vâng ai lại có thể nghĩ rằng… Tôi rất biết.
Nhưng Boris lại ngắt lời:
- Tôi rất sung sướng là đã nói hết. Có lẽ anh không thích thế.
- Anh tha lỗi cho tôi - chàng nói, và an ủi Piotr chứ không để cho
Piotr an ủi mình - Nhưng tôi hy vọng anh sẽ không giận tôi. Tôi có cái
thói có gì nói thẳng. Bây giờ tôi phải nói lại với gia đình Roxtov thế
nào đây? Anh đến ăn bữa chiều ở nhà Roxtov chứ?
Boris có vẻ như đã trút bỏ được một trách nhìệm nặng nề. Chàng đã ra
khỏi một tình trạng lúng túng, và sau khi đặt người khác vào tình trạng
ấy, chàng lại thành một người hết sức hoà nhã, Piotr điềm tĩnh lại, nói:
- Này cậu, cậu khá lắm, điều cậu vừa nói với tôi thật là hay, rất hay.
Cố nhìên, cậu chưa biết tôi, chúng ta đã lâu không gặp nhau… từ thời
còn nhỏ. Cậu có thể cho tôi là… Tôi hiểu cậu, tôi rất hiểu. Nếu là tôi
thì tôi sẽ không nói như thế. Tôi rất sung sướng được làm quen với cậu.
Thật là lạ, - chàng nói thêm, rồi lại im bặt và mỉm cười - Cậu cho tôi
là người như thế nào? - Chàng cười - Nhưng thôi, chẳng hề gì. Chúng ta
sẽ biết nhau hơn - Chàng nắm tay Boris - cậu có biết không? Tôi chưa
vào thăm bá tước lần nào. Ông cụ không gọi tôi… Là một con người, tôi
thấy thương ông cụ lắm… nhưng biết làm thế nào bây giờ?
- Thế theo anh thì liệu ***oleon có thể đem quân vượt biển được không? - Boris mỉm cười hỏi.
Piotr hiểu rằng Boris muốn nói lảng sang chuyện khác và cũng tán thành
ý định ấy; chàng bắt đầu trình bày những điều hơn thiệt của kế hoạch
Bulônhơ.
Người đầy tớ đến gọi Boris ra gặp công tước phu nhân để cùng ra về.
Piotr hứa sẽ đến ăn, để có dịp gần gũi với Boris hơn nữa, rồi chàng
siết chặt tay Boris, nhìn vào mặt Boris một cách trìu mến qua đôi kính
trắng. Sau khi Boris ra về, chàng còn đi đi lại lại một hồi lâu trong
phòng. Lúc này chàng không lấy kiếm đâm kẻ thù vô hình nữa, nhưng chàng
mỉm cười khi nhớ đến con người trẻ tuổi, dễ thương, thông minh và cương
nghị ấy.
Như người ta vẫn thường thấy khi hãy còn ít tuổi, và nhất là khi người
ta sống trong cảnh cô độc một mình, chàng bỗng dưng cảm thấy mình yêu
mến chàng thanh niên kia một cách vô cớ và tự hứa thế nào cũng phải
chơi thân với anh ta hơn nữa.
Công tước Vaxili tiễn phu nhân ra cửa. Phu nhân khẽ đưa khăn lên mặt, nước mắt ràn rụa hai bên má. Phu nhân nói:
- Thật là kinh khủng, kinh khủng, nhưng dù sao tôi cũng làm nhiệm vụ
của tôi. Tôi sẽ đến. Ở lại đêm ở đây. Không thể nào để bá tước một mình
như thế được. Mỗi phút mỗi giây đều quý. Tôi không hiểu các công tước
tiểu thư còn chờ đợi gì nữa. Có thể chúa giúp tôi tìm ra một cách để
sửa soạn cho bá tước! Xin chào công tước, cầu Chúa phù hộ cho ngài!
- Chào phu nhân - Công tước Vaxili đáp, và quay mặt đi.
- Bá tước đang ở trong một tình trạng thật là khủng khiếp - Bà Anna
Mikhailovna nói với con trai khi hai người ngồi lên xe ngựa - Ông ta
hầu như không còn nhận ra ai nữa.
Người con hỏi:
- Thưa mẹ con không hiểu thái độ của ông ta đối với Piotr sẽ như thế nào.
- Tờ di chúc sẽ nói tất cả con ạ. Số phận chúng ta cũng lệ thuộc vào đó!
- Nhưng tại sao mẹ lại nghĩ ông ta sẽ để lại một cái gì đó cho chúng ta?
- Con ơi, ông ta thì giàu như thế mà chúng ta thì nghèo khổ thế này…
- Đó vẫn không phải là một lý do đầy đủ mẹ ạ.
Anna Mikhailovna than thở:
- Ồ, trời ơi! Trời ơi! Bệnh tình ông ta trầm trọng quá!

Chú thích:
(1) Tức Piotr (Pie là cách gọi lối Pháp)
(2) Năm 1805, Vilnov (Villeneuve) là tư lệnh hạm đội Pháp để đánh Anh.
Bấy giờ ***oleon chuẩn bị tập trung quân ở Bulônhơ định vượt qua eo
biển Cale để đánh Anh. Tháng 10, năm ấy hạm đội Pháp bị đánh bại và kế
hoạch của ***oleon không thực hiện được.

chương - 14 -

Khi hai mẹ
con Anna Mikhailovna đã lên xe đến nhà bá tước Kuril Vladimirovich
Bezukhov, một mình bá tước phu nhân Roxtova ngồi im lặng hồi lâu, thỉnh
thoảng lại đưa khăn lên thấm nước mắt.
Cuối cùng phu nhân rung chuông gọi gia nhân. Mấy phút sau một người đầy tớ gái đến.
- Cô làm sao thế - phu nhân gắt người đầy tớ gái đã đến chậm. - Cô
không muốn làm việc nữa sao? Nếu vậy tôi sẽ tìm cho cô một chỗ khác.
Bá tước phu nhân buồn bực vì cảnh nghèo túng tủi nhục của người bạn gái
cho nên sinh ra gắt gỏng, mà hễ khi nào gắt gỏng thì phu nhân cũng gọi
đầy tớ gái bằng "cô" như vậy.
- Con xin bà lớn tha lỗi - người đầy tớ gái nói.
- Cô mời bá tước đến đây cho tôi.
Bá tước đến gặp vợ, dáng đi nhún nhẩy và vẻ hơi rụt rè như người có lỗi - đó là một vẻ mặt mà bá tước vẫn thường có.
- Chà, bá tước phu nhân ơi! Món chim ri xào rượt Mađerơ chiều nay thật
là tuyệt, mình ạ. Tôi có nếm thử; tôi mua thằng Tarax(1) một nghìn rúp
thật cũng không uổng. Đáng tiền lắm.
Bá tước ngồi xuống cạnh vợ, khuỷu tay chống xuống đầu gối có vẻ hiên ngang, hai bàn tay vò đầu làm mớ tóc hoa râm rối xù lên.
- Bá tước phu nhân gọi tôi có việc gì thế?
- Thế này, mình ạ, kìa cái vết gì thế kia? - Bá tước phu nhân chỉ vào
chiếc áo gi-lê của chồng - Chắc lại món chim xào chứ gì, - phu nhân mỉm
cười nói thêm - Thế này nhé: tôi cần ít tiền.
Gương mặt phu nhân đượm buồn.
- Chà, bá tước phu nhân của tôi… - bá tước vừa nói vừa loay hoay móc túi tìm ví tiền.
- Bá tước ạ, tôi cần nhiều tiền cơ, tôi cần năm trăm rúp - Nói đoạn phu nhân lấy chiếc khăn tay nhiễu lau áo gi-lê cho chồng.
- Có ngay, có ngay đây ạ. Này, có ai đấy không nhỉ? - Bá tước cất tiếng
gọi to với cái giọng của những người có thể tin chắc rằng những người
được mình gọi sẽ lập tức cắm đầu chạy đến - Gọi Mityenka lại cho ta nhé!
Mityenka, con của một người quý tộc đã được nuôi nấng trong gia đình bá
tước và hiện nay trông coi tất cả công việc của bá tước, rón rén bước
vào phòng.
Mityenka này, - Bá tước nói với chàng thanh niên vừa kính cẩn bước vào,
- Anh lấy cho ta… - Bá tước ngẫm nghĩ một lúc - Phải, bảy trăm rúp,
phải đấy. Mà phải xem đừng lấy tờ rách và bẩn như lần trước đấy, chọn
lấy những tờ tươm tươm vào, tiền đưa cho bá tước phu nhân đấy.
Bá tước phu nhân buồn rầu thở dài nói:
- Đúng đấy, Mityenka ạ, cho sạch sẽ một tí nhé.
- Thưa bá tước, bao giờ thì ngài cần ạ? Xin thưa để ngài biết cho rằng…
Vả chăng xin ngài chớ bận tâm - Mityenka nói thêm, vì nhận thấy bá tước
bắt đầu phì phì thở gấp: điều đó bao giờ cũng báo hiệu bá tước đang nổi
giận. - Con suýt quên mất. Thưa bá tước cho đưa lại ngay bây giờ chứ ạ?
- Ừ, ừ, phải đấy đưa ngay lại đây cho phu nhân. - Khi chàng thanh niên
đã ra ngoài bá tước mỉm cười nói thêm - Cái thằng Mityenka nhà tôi thật
là vàng ngọc chứ không phải… Chẳng có cái gì là không làm nổi. Tôi ghét
nhất là lối nói "không thể được". Cái gì cũng phải được chứ.
- Chao ôi, bá tước ạ, trên đời này tiền gây nên bao nhiêu nỗi buồn khổ?
- Bá tước phu nhân nói - Số tiền này tôi cần lắm đấy.
- Bá tước phu nhân thì tiêu tiền còn phải nói, - bá tước nói đoạn hôn vợ và trở về phòng làm việc.
Khi Anna Mikhailovna ở nhà Bezukhov trở lại thì món tiền đã được trao
cho bá tước phu nhân, toàn là những tờ giấy bạc còn mới.
Phu nhân để số tiền trên chiếc bàn con và phủ một chiếc khăn tay lên
trên. Anna Mikhailovna vào thì nhận thấy bá tước như có điều gì đang
bồn chồn lo lắng.
Thế nào, công việc ra sao hở chị? - Phu nhân hỏi.
- Chao ôi, bệnh tình bá tước nay thật là kinh khủng! Khó lòng nhận ra
được bá tước nữa, nguy kịch lắm rồi, nguy kịch lắm? Tôi chỉ ngồi lại có
một phút, chưa kịp nói lấy hai câu…
- Annet ạ, tôi xin chị, chị đừng từ chối nhé.
Bá tước phu nhân nói, và bỗng đỏ mặt, một điều rất tương phản với khuôn
mặt đã luống tuổi, gầy và nghiêm trang của phu nhân, trong khi với tay
lấy số tiền ở dưới chiếc khăn tay ra. Bà Anna Mikhailovna đã hiểu ngay
sự tình và cúi xuống ôm gọn lấy bá tước phu nhân rất đúng lúc.
- Đây tôi có món tiền nhỏ cho cháu Boris để may quân phục…
Bà Anna Mikhailovna đã ôm lấy phu nhân mà khóc. Bá tước phu nhân cũng
khóc. Họ khóc vì tình bạn khăng khít, vì họ là những người tốt bụng; vì
thấy hai bạn cũ từ thiếu thời mà nay phải bận tâm đến chuyện tiền nong
vặt vãnh: và cũng vì tuổi trẻ của họ đã qua. Những giọt nước mắt ấy
cũng làm cho cả hai người thấy dễ chịu.

Chú thích:
(1) Tara là tên một gia nô. Lúc bấy giờ gia nô cùng bán theo tài sản:
chỉ những người nào có nghề nghiệp chuyên môn mới bán riêng: một ngàn
rúp có thể mua sắm.

Chương - 15 -

Bá tước phu nhân Roxtova đang cùng các con gái và số tân khách đến
đã khá đông ngồi trong phòng khách. Bá tước dẫn các khách nam giới vào
phòng làm việc, mời họ hút thuốc bằng những chiếc tẩu Thổ Nhĩ kỳ do ông
sưu tập. Chốc chốc lại ra phòng khách hỏi: Bà ấy đến chưa? Họ đang đợi
bà Maria Dmitrievna Akhoxrimova đến. Trong giới thượng lưu bà được coi
là con rồng hung dữ, bà nổi tiếng không phải vì của cải hay địa vị, mà
vì tâm hồn thẳng thắn và phong độ giản dị, ăn nói thật thà. Bà Maria
Dmitrievna được cả hoàng tộc và khắp hai thành phố Moskva và Peterburg
biết tiếng, ai cũng lấy làm lạ về bà ta, họ thường cười thầm với nhau
về tình hình lỗ mãng của bà, khác nhau những mẩu giai thoại quanh bà,
tuy vậy ai cũng nể sợ bà Maria Dmitrievna.
Trong căn phòng làm việc mù mịt khói thuốc lá, câu chuyện đang xoay
quanh bản tuyên chiến mới công bố, quanh việc tuyển quân. Chưa ai được
đọc bản tuyên chiến, nhưng ai cũng biết rằng nó đã được công bố. Bá
tước ngồi trên một chiếc trường kỷ, hai bên có người khách đang hút
thuốc và nói chuyện với nhau. Bản thân bá tước không hút thuốc và không
nói chuyện, nhưng khi nghiêng đầu sang phái, khi nghiên đầu sang trái,
vẻ thích thú rõ rệt nhìn hai người hút thuốc và lắng nghe họ nói chuyện
với nhau quanh một vấn đề mà ông ta đã nêu lên để cho hai người cãi vã.
Một trong hai người khách ngồi cạnh bá tước mặc thường phục mặt cạo
nhẵn gầy và nhăn nheo, nước da mai mái, một người tuy đã luống tuổi,
nhưng vẫn ăn mặc như một cậu công tử hợp thời trang nhất. Ông ta ngồi
xếp bằng tròn trên trường kỷ, vẻ như người nhà, ống điếu đặt lệch một
bên mép ngậm sâu vào miệng, rít khói thuốc từng đợt ngắn, mắt nheo lại.
Đó là Sinsin, anh họ của bá tước phu nhân, đã luống tuổi nhưng vẫn sống
độc thân, một người nổi tiếng ác khẩu trong các phòng khách Moskva, ông
ta có vẻ như đang hạ mình xuống nói với người tiếp chuyện. Người kia là
một sĩ quan cận vệ tươi tắn hồng hào, mặt mày, tóc tai và áo quần trau
chuốt hết sức cẩn thận, ống điếu ngậm thẳng vào chính giữa đôi môi đỏ
hồng và rít nhè nhẹ khói thuốc vào rồi lại nhả từ cái miệng xinh xắn ra
thành từng vòng tròn. Đó chính là viên trung uý Berg, sĩ quan của trung
đoàn Xemionovxk sẽ cùng với Boris lên đường đến trung đoàn, người mà
Natasa gọi là vị hôn phu của Vera để trêu chị.
Bá tước ngồi giữa hai người lắng nghe rất chăm chú. Ngoài việc đánh bài
Boston ra thì công việc mà bá tước thích nhất là ngồi nghe người khác
nói chuyện, nhất là khi đã khích cho hai ông khách bẻm mép cãi nhau thì
bá tước lại càng thú lắm.
- Thế nào đấy, Alphônx Kakryts tiên sinh - Sinsin vừa cười vừa nói, pha
lẫn những thành ngữ Nga rất bình dân với những câu tiếng Pháp cầu kỳ,
đó là một đặc điểm trong lối nói của ông ta - Cậu định hưởng lợi tức
của nhà nước à? Cậu mới ăn lãi của đại đội hay sao đấy?
- Không đâu ông Piotr Nikolaievich, tôi chỉ muốn chứng minh rằng kỵ
binh không có lợi bằng bộ binh thôi. Đấy ông thử hình dung cảnh tôi mà
xem.
Berg bao giờ nói năng cũng rất chính xác, bình tĩnh và lễ độ. Bao giờ
anh ta cũng nói những chuyện có dính dáng đến mình. Khi nào xung quanh
nói đến những chuyện không liên quan trực tiếp tới anh, bao giờ Berg
cũng im lặng. Và anh có thể im lặng như vậy đến mấy tiếng đồng hồ liền,
không hề thấy khó chịu và cũng không làm cho ai khó chịu chút nào.
Nhưng hễ câu chuyện động chạm tới bản thân là Berg bắt đầu nói thao
thao và lộ vẻ thích thú rõ rệt.
- Ông Piotr Nilolaievich ạ, ông thử tưởng tượng tình cảnh của tôi mà
xem: giá tôi ở trong kỵ binh thì dù làm chức trung uý, lương mỗi quý
cũng không quá hai trăm rúp, còn bây giờ thì tôi được lĩnh tới hai trăm
ba mươi rúp kia, - Berg nói, miệng nở một nụ cười hớn hở và dễ ưa, mắt
nhìn Sinsin rồi lại nhìn sang bá tước, dường như anh ta nghĩ rằng dĩ
nhiên mọi người đều chỉ mong sao cho anh ta thành công.
- Ông Piotr Nikolaievich ạ, - Berg nói tiếp, - ngoài ra chuyển sang
quân cận vệ tôi lại được chú ý nhiều hơn, mà bộ binh cận vệ lại được
thăng chức nhiều. Ngoài ra, ngài thử tưởng tượng xem với hai trăm ba
mươi rúp tôi đã thu xếp như thế nào. Tôi để dành được kha khá và còn
lại gửi cho cha tôi nữa. - Berg nói tiếp, mồm nhả ra một vòng tròn
thuốc lá.
Sinsin chuyển ống điếu sang mép bên kia, nói:
- Quả đúng thật… Người Đức bao giờ cũng tài xoay xở như câu tục ngữ vẫn nói - rồi Sinsin nháy mắt với bá tước một cái.
Bá tước phá lên cười. Mấy người khách khác, thấy Sinsin đang cầm trịch
câu chuyện, liền lại gần để nghe. Berg không để ý thấy vẻ chế giêu hoặc
dửng dưng của những người xung quanh, tiếp tục kế lại nào là chuyển
sang quân cận vệ là anh ta đã được lãi một cấp bậc so với các bạn cùng
lứa ở trường võ bị ra, nào là trong thời chiến, đại đội trưởng có thể
tử trận và anh ta sẽ thành người có cấp bậc cao nhất trong đại đội, do
đó rất dễ được thăng lên chức đại uý, nào là trong trung đoàn ai cũng
mến anh, nào là ông bố anh rất lấy làm hài lòng về anh. Trong khi kể lể
như vậy, Berg xem ra rất khoái chí cho nên có vẻ không hề thoáng có ý
nghĩ rằng những người khác cũng có thể thích thú riêng của họ. Nhưng
tất cả những điều Berg nói ra đều dễ nghe, và cái vị kỷ trẻ trung của
anh ta nó ngây thơ một cách hiển nhiên đến nỗi người nghe không nỡ nào
có ác ý gì với anh.
- Cậu ạ, ở kỵ binh hay là ở bộ binh cậu cũng vẫn có cách làm ăn phát
đạt như thường, cái đó thì tôi xin nói chắc với cậu - Sinsin vỗ vai
Berg nói, và bỏ hai chân trên trường kỷ xuống. Berg sung sướng mỉm
cười. Bá tước đứng dậy đi ra phòng khách, và các tân khách đều ra theo.
Lúc bấy giờ, cũng như trước bất cứ một bữa tiệc lớn nào khác, các tân
khách không bắt vào những câu chuyện dài vì còn đợi được mời vào dùng
các món khai vị, nhưng đồng thời cũng thấy cần phải hoạt động đôi chút
và nói dăm ba câu để tỏ rằng mình đây không hề có ý sốt ruột chờ đến
lúc ngồi vào bàn ăn. Ông chủ, bà chủ chốc chốc lại nhìn về phía cửa và
đưa mắt nhìn nhau. Các tân khách thì có gắng căn cứ vào những cái nhìn
đó để đoán xem họ còn chờ ai hay đợi cái gì: một người họ hàng quan
trọng nào đến muộn hay bữa ăn chưa dọn xong.
Piotr đến đúng vào lúc mọi người sắp ngồi vào bàn và lúng túng ngồi
xuống một chiếc ghế bành ở chính giữa phòng khách làm vướng hết cả lối
đi. Bá tước phu nhân muốn gợi chuyện cho Piotr nói nhưng chàng cứ
giương mắt ngơ ngác nhìn quanh qua đôi kính trắng như muốn tìm ai, bá
tước phu nhân hỏi gì chàng cũng chỉ trả lời gióng một. Chàng làm cho
mọi người thấy vướng, và chỉ mỗi mình chàng là không nhận thấy điều đó.
Một số lớn khách khứa vốn đã biết chuyện Piotr với con gấu, tò mò nhìn
cái chàng to béo hiền lành kia, băn khoăn không hiểu làm sao một con
người vụng về và nhút nhát như vậy lại có thể chơi ông quận trưởng một
vốn điếng người đến thế.
- Cậu vừa mới đến đấy à? - Bá tước phu nhân hỏi Piotr.
- Thưa bà vâng ạ! - Piotr vừa đáp vừa nhìn quanh.
- Cậu chưa gặp nhà tôi à?
- Thưa bà chưa ạ! - Piotr mỉm cười không đúng lúc một tí nào cả.
- Hình như cậu mới ở Paris về thì phải? Tôi chắc ở đấy thú vị lắm nhỉ?
- Vâng, thú lắm.
Bá tước phu nhân đưa mắt với bà Anna Mikhailovna, bà Anna Mikhailovna
hiểu rằng người ta nhờ mình tiếp hộ chàng thanh niên kia liền nhích ghế
lại gần và bắt đầu nói chuyện về bá tước Bezukhov, nhưng cũng như lúc
nãy khi nói chuyện với bá tước phu nhân. Piotr chỉ trả lời gióng một.
Các vị khách khác thì mải nói chuyện với nhau mỗi nhóm một khách, bốn
phía đều nghe loáng thoáng:
Ông bà Razumovxki… Thật tuyệt quá, bà tốt quá… Nữ bá tước Apraksin…
Bá tước phu nhân đứng dậy và đi ra phòng ngoài. Giọng nói của phu nhân từ phòng ngoài vẳng lại:
- Có phải bà Maria Dmitrievna Đmitrevna không?
- Chính phải, - một giọng đàn bà thô thô đáp lại, và tiếp theo sau, bà Maria Dmitrievna bước vào phòng.
Tất cả các tiểu thư và cả các bà mệnh phụ nữa đều đứng dậy, chỉ trừ
những người già nhất. Bà Maria Dmitrievna dừng lại ở ngưỡng cửa và cất
cao mái đầu bạc của người đàn bà năm mươi tuổi trên tấm thân phốp pháp,
đưa mắt nhìn qua khách khứa một lượt và thong thả sửa lại hai ống tay
áo, dường như muốn xắn tay lên vậy.
Bà Maria Dmitrieva bao giờ cũng nói bằng tiếng Nga. Bà ta cất cái giọng sang sảng át hết cả mọi âm thanh khác, nói:
- Xin mừng lễ thánh bạn Natalia và các cháu - Đoạn bà ta quay về phía
bá tước đang đến hôn tay bà, nói - Còn cái ông trời đánh này, chắc ở
Moskva ông thấy chán lắm hả ông tướng? Khi mấy con chim con kia lớn lên
- bà giơ tay chỉ mấy cô con gái - thì dù muốn dù không cũng phải liệu
mà kiếm chồng cho chúng nó.
Rồi bà nói tiếp, tay vuốt tóc Natasa lúc bấy giờ đang đến hôn tay bà, dáng vui vẻ và không chút sợ hãi:
- Thế nào đấy chú Cô-đắc của tôi? (bà Maria Dmitrievna vẫn thường gọi
Natasa là Cô-đắc). Tôi biết con bé này tệ lắm, nhưng tôi vẫn thích.
Bà Maria Dmitrieva móc trong cái túi thêu to tướng lấy ra một đôi hoa
tai bằng ngọc bích hình quả lê trao cho Natasa lúc bấy giờ mặt ửng hồng
và rạng rỡ như một cô bé được ăn mừng lễ thánh, rồi iập tức quay ngoắt
sang phía Piotr nói:
- Ê, ê! Anh bạn! Lại gần đây nào, - bà Maria Dmitrievna vờ lấy giọng
khe khẽ và thanh thanh nói - Lại đây anh bạn. Và bà ta xắn tay áo lên,
vẻ dữ tợn.
Piotr lại gần, ngây ngô nhìn bà khách qua đôi kính trắng.
- Lại đây, lại gần đây anh bạn! Với cha anh thì những khi có dịp tôi
cũng đã nói sự thật, còn với anh thì Đức Chúa Trời cũng ra lệnh cho tôi
phải làm như vậy.
Bà Maria Dmitrievna im lặng một lát. Mọi người cũng đều im lặng chờ đợi
xem cơ sự sẽ ra sao, và cảm thấy đây chỉ là môt đoạn giáo đầu.
- Chả phải nói, con cái hiếu thảo nhỉ? Cha thì ốm liệt gường, mà con
thì cứ chơi bời thả cửa, đi bắt một ông cảnh sát cưỡi gấu, có ghê
không! Xấu hổ lắm cậu ạ, thật là xấu hổ! Đi ra trận mà đánh có phải hơn
không?
Nói đoạn bà quay đi và đưa tay cho bá tước bấy giờ đang nhịn cười không được.
Thế nào đấy, chắc đã đến lúc ngồi vào ăn rồi đấy nhỉ - bà Maria Dmitrievna nói.
Bá tước và bà Maria Dmitrievna đi trước; rồi đến bá tước phu nhân khoác
tay ông đại tá phiêu kỵ, một con người cần phải trọng nể vì sẽ cùng
Nikolai về trung đoàn, sau đó đến bà Anna Mikhailovna đi cạnh Sinsin;
Berg thì khoác tay Vera. Cô Juyly Karaghina tươi cười sóng đôi với
Nikolai bước tới bàn ăn. Sau họ đến những đôi khác nối tiếp nhau thành
một hàng dài từ đầu đến cuối phòng, và sau cùng là bọn trẻ đi riêng
từng đứa, các nam nữ gia sư.
Nhưng người hầu bàn xắng xở bày dọn, có tiếng chân ghế kéo rầm rập trên
sàn; trên bao lơn, đội nhạc riêng của nhà bá tước bắt đầu cử nhạc, và
các tân khách ngồi vào chỗ. Tiếng nhạc nhường chỗ cho tiếng dao rĩa
lách cách, tiếng nói chuyện của các khách dự tiệc, tiếng bước chân nhè
nhẹ của những người hầu bàn. Bá tước phu nhân ngồi ở ghế danh dự cuối
bàn ăn. Bên phải là bà Maria Dmitrievna, bên trái là bà Anna
Mikhailovna và các bà khách khác.
Ngồi ở cuối bàn là bá tước Roxtov, bên trái bá tước là ông đại tá phiêu
kỵ, bên phải là Sinsin và các khách nam giới khác. Ngồi ở chiếc bàn
dài, một bên là lớp thanh niên lớn tuổi; Vera bên cạnh Berg; Piotr bên
cạnh Boris; bên kia là các trẻ và các gia sư. Từ phía sau những chiếc
cốc pha lê những chai rượu và những chiếc bình hoa đựng hoa quả, đầu
đội cái mũ vải cao quấn giải lụa xanh da trời, bá tước đưa mắt nhìn phu
nhân, và chăm chỉ rót rượu mời các tân khách ngồi bên cạnh, đồng thời
cũng không quên rót cho mình;
Phía sau mấy quả dứa, bá tước phu nhân, trong khi không quên nghĩa vụ
của nữ chủ nhân, cũng đưa mắt nhìn chồng một cách có ý nghĩa, và có cảm
giác là cái đầu hói và cái mặt của bá tước đều đỏ gay, nổi bật hẳn lên
giữa đám tóc bạc của mấy vị khách ngồì cạnh.
Về phía nhóm các bà câu chuyện tiếp diễn đều đều; phía các tân khách
nam giới thì tiếng nói chuyện ngày càng to thêm, nhất là giọng nói của
ông đại tá phiêu kỵ; ông này ăn rất nhiều và uống cũng rất nhiều, mặt
mỗi lúc một đỏ thêm, nên bá tước đã có lần nêu ông ta làm gương cho các
vị khách khác. Berg mỉm cười âu yếm nói với Vera rằng tình yêu không
phải là tình cảm trần gian, mà là một tình cảm thượng giới. Boris nói
cho anh bạn mới của mình là Piotr biết tên các tân khách có mặt ở bàn
tiệc và chốc chốc lại đưa mắt nhìn Natasa đang ngồi trước mặt. Piotr
nói rất ít, luôn luôn đưa mắt nhìn qua các khuôn mặt mới lạ, và ăn rất
nhiều. Bắt đầu từ hai món xúp, trong đó Piotr đã chọn món xúp ba ba từ
món chả cá cho đến món chim rán, chàng không bỏ qua một món nào và một
tuần rượu nào. Cứ mỗi lần người hầu bàn cầm chai rượu bọc khăn bông từ
sau vai của người ngồi cạnh chìa ra, vẻ bí mật, vừa đưa vừa nói: "Rượu
Made thuần chất" hay "rượu Hung", hay rượu sông Ranh" là Piotr lại với
lấy một trong bốn chiếc cốc pha lê có in tộc huy của bá tước đặt trước
mỗi bộ đĩa, chìa ra hứng rượu và uống một cách thích thú, vừa uống vừa
nhìn khách khứa với đôi mắt mỗi lúc một thêm ân cần. Natasa ngồi trước
mặt chốc chốc lại nhìn Boris với đôi mắt của những cô gái mười ba tuổi
nhìn người con trai mình yêu và mới hôn lần đầu. Thỉnh thoảng cũng đôi
mắt ấy lại nhìn sang Piotr, và khi thấy người con gái ngộ nghĩnh và
hoạt bát kia nhìn mình, Piotr tự dưng muốn cười, nhưng chẳng hiểu tại
sao.
Nikolai ngồi xa Sonya, bên cạnh Juyly Karaghina, và lại bất giác mỉm
cười như bận trước, nói chuyện với cô ta. Sonya bề ngoài mỉm cười tươi
tắn, nhưng vẫn không giấu nổi sự ghen tuông đang giày vò tâm can: khi
thì cô ta tái mặt đi, khi thì lại đỏ mặt lên, và hết sức bình sinh ra
cố lắng nghe xem Nikolai và Juyly nới với nhau những gì. Bà gia sư lo
lắng nhìn quanh, dường như hễ có ai dám trêu chọc gì bọn trẻ là lập tức
đối phó. Ông gia sư người Đức cố gắng nhớ cho hết các món ăn, các món
tráng miệng và các thứ rượu để viết thư về Đức kể lại cho người ta biết
trong bức thư sau. Ông ta rất đỗi phật lòng khi người hầu bàn cầm chai
rượu bọc khăn bông đi qua chỗ ông ngồi mà cứ lờ đi, không rót rượu. Ông
gia sư người Đức cau mày, cố làm ra vẻ mình đây chẳng thiết uống thứ
rượu kia làm gì, và có vẻ giận chẳng qua vì không ai chịu hiểu cho rằng
sở dĩ ông ta muốn uống thứ rượu ấy không phải vì khát hay tham lam, mà
chỉ vì thật bụng muốn mở mang kiến thức.

Chương - 16 -

Ở đầu bàn dành cho khách nam giới câu chuyện mỗi lúc một rôm rả.
Viên đại tá kể lại rằng bản tuyên chiến đã được công bố ở Petersburg và
chính mắt ông ta đã được trông thấy một bản gửi cho quan tổng tư lệnh.
- Tại sao chúng la lại phải đi gây chiến với Buô***áctê nhỉ? - Sinsin
nói - Hắn đã giáng cho nước Áo một đòn chí mạng, Tôi e rằng lần này lại
đến lượt ta mất.
Viên đại tá là một người Đức cao lớn, đẫy đà và hồng hào, cứ trông cũng
đủ rõ ông ta là một quân nhân cần mẫn và có lòng yêu nước. Câu nói của
Sinsin làm ông ta phật lòng. Ông ta nói với cái giọng lơ lớ của người
ngoại quốc:
- Ngài bảo tại sao ư? Thì hoàng thượng đã nói rồi đấy. Trong bản tuyên
ngôn Người có dạy rằng: Người không thể thờ ơ ngồi nhìn những mối nguy
cơ đang đe doạ nước Nga, rằng sự anh ninh của quốc gia, danh dự của
quốc gia và tính chất thiêng liêng của những mối liên minh…, - không
hiểu tại sao đại tá nhấn mạnh vào hai chữ liên minh này dường như thực
chất của vấn đề là nằm trong hai chữ ấy.
Và với cái trí nhớ tinh tường không thể sai sót của một người quen giao
thiệp với các giới chính trị, đại tá đọc lại đoạn mở đầu của bản tuyên
ngôn… và ước nguyện, mục đích duy nhất và nhất quyết của hoàng đế là
lập lại hoà bình ở châu Âu trên những nền tảng vững chắc - tất cả những
điều đó đã khiến Người phải quyết định điều động một phần quân đội vượt
biên giới và thi hành những biện pháp mới để cố gắng đạt đến ý định nói
trên.
- Đấy, thưa ngài chính vì thế đấy, - đại tá kết luận, rồi nốc một cốc
rượu bia và liếc nhìn bá tước có ý chờ đợi một lời tán đồng.
Sinsin vừa cau mày vừa mỉm cười, nói:
Ngài có biết câu tục ngữ: "Yerma, Yerma tại sao chẳng ngồi nhà mà quay xa" Làm như vậy mới thật là hợp với chúng ta chứ?
Kìa xem như Xuvorov tài giỏi thế mà còn bị đánh thua liểng xiểng nữa
là, chứ như ngày nay chúng ta làm gì còn những người như Xuvorov? - Tôi
xin hỏi ngài như vậy, làm gì còn? - Sinsin nói, luôn mồm nhảy từ tiếng
Nga sang tiếng Pháp.
Viên đại tá vỗ bàn nói:
- Chúng ta phải chiến đấu cho đến giọt máu cuối cùng và ch…chết vì
hoàng đế của chúng ta, được như vậy mọi việc sẽ đều tốt đẹp Còn lý sự
thì cà… àng ít lại cà… àng tốt (ông ta kéo dài từ "càng" ra) phải, lý
sự in ít ấy - đại tá kết luận rồi quay sang phía bá tước - Đấy bọn kỵ
binh già chúng tôi quan niệm như vậy đấy, không còn gì hơn. Còn anh thì
anh lập luận thế nào hả anh kia? Anh là một thanh niên, lại là một kỵ
binh trẻ tuổi, anh quan niệm như thế nào? - Đại tá quay sang Nikolai
nói thêm.
Bấy giờ Nikolai nghe nói tới chiến tranh đã bỏ rơi cô bạn gái ngồi đấy
và bao nhiêu tâm trí đều đổ dồn về phía đại tá, hết sức chăm chú nhìn
ông và lắng nghe ông nói chuyện.
- Tôi hoàn toàn đồng ý với ngài, - Nikolai đỏ mặt, vừa đáp vừa lấy tay
quay quay chiếc đĩa ăn và đổi chỗ mấy chiếc cốc, vẻ cương quyết và quả
cảm, tưởng chừng như ngay giờ phút này chàng đang trải qua một nguy cơ
gì to lớn lắm, - Ti quả quyết cho rằng người Nga phải chiến thắng, nếu
không chỉ còn một chết nữa mà thôi. - Nikolai vừa nói xong đã thấy ngay
rằng lời lẽ của mình quá long trọng và hoa mỹ, không hơp với không khí
lúc bấy giờ, và mọi người đều thay như vậy.
Juyly ngồi cạnh Nikolai thở dài nói:
- Hay quá, câu anh vừa nói hay quá!
Sonya bắt đầu run lên bần bật và đỏ mặt lên đến tận tai, rồi cả phía
sau gáy, cổ và vai Sonya cũng ửng đỏ lên trong khi Nikolai nói. Piotr
lắng nghe lời đại tá nói và gật đầu tỏ ý tán đồng.
- Đấy như thế mới hay chứ!
Viên đại tá lại vỗ bàn nói lớn:
- Anh thật là một tay phiêu kỵ chân chính, anh bạn trẻ ạ!
Chợt có tiếng nói trầm trầm của Maria Dmitrievna ở đầu bàn đằng kia nói với lại:
- Này các ông ở đằng kia nói chuyện gì mà ồn lên thế?- Bà nói tiếp với
viên đại uý phiêu kỵ - Việc gì mà ông đập bàn đập ghế? Ông nổi cáu lên
với ai đấy? Ông tưởng quân Pháp đang ở trước mặt ông hẳn?
- Tôi nói sự thật thôi mà, - đại tá mỉm cười nói.
- Vẫn là chuyện chiến tranh cả đấy, - bá tước nói vọng qua bàn ăn. -
Chả là tôi có thằng con nó sắp đi mà, bà Maria Dmitrievna ạ, con tôi nó
sắp đi đấy.
- Còn tôi thì có đến bốn đứa con ở trong quân đội, nhưng tôi có buồn
phiền gì đâu: việc gì cũng do trời định cả, nằm nhà mà sưởi cũng có thể
chết, và ra trận cũng cứ có thể được Chúa phù hộ - bà Maria Dmitrievna
nói, giọng ồm ồm của bà vang từ đầu đến cuốt bàn một cách dễ dàng,
không phải cố gắng chút nào hết.
Thằng em trai của Natasa nói:
- Ê, chị không dám hỏi đâu nhé, chả dám hỏi đâu!
- Tao hỏi cho mà xem - Natasa đáp:
Mặt Natasa bỗng nóng bừng lên, vẻ hớn hở và liều lĩnh như người sắp làm
một việc gì rất tinh nghịch. Natasa nhổm dậy, đưa mắt nhìn Piotr bấy
giờ ngồi trước mặt như để mời anh ta nghe mình nói, rồi quay về phía mẹ
hỏi:
- Mẹ ơi! - giọng nói trẻ con trầm trầm của Natasa vang lên từ đầu bàn bên này đến đầu bàn bên kia.
- Gì đấy con? - bá tước phu nhân hoảng sợ hỏi, nhưng nhìn qua vẻ mặt
con, bá tước phu nhân thấy rõ rằng đây là một trò nghịch ngợm, liền
nghiêm nghị vẫy tay bảo im và lắc đầu tỏ ý hăm doạ.
Các tân khách im lặng.
- Mẹ ơi! Chốc nữa ăn tráng miệng món gì thế hở mẹ? - giọng nói trẻ con
của Natasa lại vang lên, quyết liệt hơn trước, không hề ngập ngừng.
Bá tước phu nhân muốn cau mày, nhưng không được. Bà Maria Dmitrievna giơ ngón tay lên doạ:
- Đồ cô-đắc! Bà nói, giọng nạt nộ.
- Phần đông các tân khách đều đưa mắt nhìn các bậc phụ huynh trong nhà,
không biết nên có thái độ như thế nào đối với trò nghịch ngợm này.
- Mày liệu hồn đấy? - Bá tước phu nhân nói.
- Mẹ ơi, chốc nữa ăn tráng miệng món gì thế? - Natasa thét lần này
giọng đã dạn dĩ hẳn lên và có vẻ nũng nịu vui vẻ. Bấy giờ Natasa đã dám
chắc rằng trò đùa nghịch của mình sẽ được tiếp nhận vui vẻ.
Sonya và chú Petya béo tốt cười rũ ra.
- Đấy, mình hỏi rồi đấy - Natasa nói thầm với em trai và lại đưa Bà Maria Dmitrieva nói:
- Sẽ có kem đấy, nhưng mày không được ăn đâu.
Natasa thấy rõ rằng chẳng việc gì phái sợ hãi cả, cho nên cũng chẳng sợ bà Maria Dmitrievna nữa.
- Bác Maria Dmitrievna! Kem gì thế? Cháu không thích kem mận đâu?
- Kem cà rốt đấy!
- Không! Kem gì kia? Bác Maria Dmitrievna, kem gì thế hả bác, - Natasa nói to gần như thế lên - Cháu muốn biết rõ.
Bà Maria Dmitrievna và bá tước phu nhân cười phá lên, và tất cả các
khách khứa đều cười theo. Họ cười không phải vì câu trả lời của bà
Maria Dmitrievna mà vì cái khéo léo và cái cả gan lạ lùng của Natasa,
là người biết cách và đã dám ăn nói với bà Maria Dmitrievna như vậy.
Đến khi đã biết được rằng sẽ có kem dứa, Natasa mới chịu ngồi yên.
Trước khi dọn kem, người ta rót sâm banh ra. Âm nhạc lại cử lên, bá
tước và phu nhân ôm nhau hôn và các tân khách đứng dậy ehúc mừng bá
tước phu nhân, chồm qua bàn tiệc chạm cốc với bá tước với các trẻ và
chạm cốc lẫn nhau. Các giai nhân hầu tiệc lại chạy đi chạy lại dọn dẹp
bàn ăn, lại có tiếng kéo ghế và các tân khách lại trở ra phòng khách
hoặc vào phòng bá tước theo thứ tự như cũ, nhưng mặt đỏ hơn trước nhiều.

chương - 17 -

Người ta xếp bàn boston, những ván bài bắt đầu và khách khứa của
bá tước chia nhau ngồi trong hai gian phòng khách, trong phòng đi-văng
và trong thư viện.
Bá tước xoè bài thành hình chiếc quạt, chật vật lắm mới cưỡng lại được
cái thói quen đi ngủ sau bữa ăn chiều và động một tí là phá lên cười.
Giới thanh mên theo bá tước phu nhân xúm xít bên chiếc dương cầm(1) và
chiếc thụ cầm(2) theo lời thỉnh cầu của mọi người.
Juyly chơi trước trên đàn thụ cầm một bản nhạc có biến tấu, rồi đồng
thanh với tất cả các tiểu thư khác. Juyly yêu cầu Nikolai, hai người
rất có khiếu âm nhạc, hát cho cử toạ nghe một bài. Natasa được đối xử
như người lớn lên rất hãnh diện, nhưng đồng thời cũng đâm ra rụt rè.
- Hát gì bây giờ? - Natasa hỏi.
- Bài "Dòng suối" - Nikolai đáp.
- Thế thì hát nhanh lên. Boris, anh lại đây. Còn Sonya đâu rồi nhỉ?
Natasa nhìn quanh không thấy cô bạn đâu liền chạy đi tìm. Vào phòng ngủ
của Sonya, Natasa không thấy cô ta đâu liền chạy vào phòng trẻ. Nhưng ở
đây cũng không thấy Sonya, Natasa hiểu ngay rằng Sonya đang ngồi trên
chiếc rương đặt ở hành lang. Chiếc rương này là nơi các thiếu nữ nhà
Roxtov vẫn thường đến ẩn náu mỗi khi có những chuyện buồn phiền. Quả
nhiên Sonya, mình mặc chiếc áo dài nhẹ mỏng đang nằm phủ phục trên
chiếc nệm vải sọc cáu bẩn của u già, làm cho chiếc áo nhầu nát đi, tay
đang bưng mặt khóc nức nở, đôi vai trần nhỏ nhắn cứ rung lên từng đợt.
Khuôn mặt phấn khởi của Natasa suốt ngày hôm nay tươi roi rói, vui như
hội, bỗng biến sắc đi; mặt Natasa trở nên đờ đẫn, rồi cái cổ hơi rộng
của cô rung lên, cô mếu máo hỏi bạn:
- Sonya! Chị làm sao thế? Có việc gì, có việc gì thế hở chị?
- Hu hu... u…
Cái miệng hơi rộng của Natasa mếu xệch trông xấu hẳn đi và Natasa oà
lên khòc nức nở như đứa con nít, chẳng hiểu tại sao mình khóc, chẳng
qua vì thấy Sonya khóc nên cũng khóc thôi. Sonya muốn ngẩng đầu lên,
muốn đáp lại, nhưng không sao nói nên lời, đành lúc đầu vào đệm sâu hơn
trước. Natasa ngồi lên chiếc đệm xanh, ôm choàng lấy bạn mà khóc. Sonya
cố gượng nhổm dậy lau nước mắt và bắt đầu kể lể:
- Nikolai chỉ một tuần nữa là đi… giấy của anh ấy… đã gửi đến, chính
anh ấy nói với mình như vậy… Nhưng dù có thế mình cũng chả khóc… (Sonya
đưa cho Natasa xem một mảnh giấy nãy giờ nàng vẫn cầm trong tay: đó là
mấy câu thơ Nikolai viết cho nàng)… mình chả khóc đâu. Nhưng Nikolai
không thể. Không ai có thể hiểu nổi… tâm hồn của anh ấy. Và Sonya lại
khóc, khóc vì tâm hồn của Nikolai cao thượng đến nhường ấy…
- Natasa sung sướng thật, mình không ganh tị đâu… mình mến Natasa lắm,
mến cả Boris nữa - Sonya đã trấn tĩnh được ít nhiều nàng nói tiếp - anh
ấy dễ thương lắm, hai người không có điều gì trở ngại cả. Chứ như
Nikolai thì lại là anh họ mình… phải có phép, của chính đức giám mục…
mà cũng chưa chắc đã được.
Với lại nếu mẹ (Sonya vẫn gọi bá tước phu nhân và vẫn xem bá tước phu
nhân là mẹ) mẹ sẽ nói rằng mình làm hỏng sự nghiệp của Nikolai, rằng
mình chẳng có nghĩa tình gì, mình là một kẻ vong ân, thế nhưng thật ra
thì… đấy có Đức Chúa Trời chứng giám (Sonya làm dấu thánh giá), mình
yêu mẹ lắm, yêu các cậu lắm chứ. Chỉ có Vera. Tại sao? Mình có làm gì
cô ấy đâu? Mình biết ơn nhà Natasa lắm chứ, mình sẵn sàng hy sinh tất
cả, nhưng mình có gì đâu mà hy sinh?
Sonya không nói được nữa, lại bưng mặt gục vào chiếc đệm.
Natasa đã hơi yên tâm, nhưng cứ trông sắc mặt của cô cũng thấy rằng cô
ấy đã hiểu tầm quan trọng của nỗi buồn trong lòng bạn.
- Sonya! - Natasa nói, đột ngột như chợt đoán ra cái nguyên nhân làm
cho Sonya buồn khổ. - Chắc sau bữa ăn Vera có nói gì với chị, phải
không?
- Ừ, mấy câu thơ này chính Nikolai viết cho mình, nhưng mình có chép
thêm nhiều câu nữa; Vera bắt được mấy tờ giấy chép thư ở trên bàn, cô
ấy bảo sẽ đưa cho mẹ xem, lại còn bảo mình không biết ơn, rằng mẹ không
bao giờ cho anh ấy lấy mình, anh ấy lấy Juyly kia. Đấy Natasa thấy
không, anh ấy suốt ngày chuyện trò với cô ta. Natasa, tại sao, mình có
tội tình gì đấy?
Và Sonya lại khóc não ruột hơn trước. Natasa đỡ Sonya dậy, ôm lấy nàng và mỉm cười qua nước mắt, bắt đầu dỗ bạn:
- Sonya, chị đừng tin chị Vera, đừng tin chị ạ. Chị có nhớ hôm có cả
chị, cả anh Nikolai với em ngồi nói chuyện trong phòng đi-văng sau bữa
ăn tối ấy mà, chị nhớ chứ? Chúng mình đã quyết định mọi việc sau này sẽ
ra sao rồi kia mà. Em không nhớ rõ là ra sao, nhưng chắc chị cũng nhớ
rằng hôm đó mọi việc đều được dàn xếp ổn thoả và đều có thể thực hiện
được cả. Đấy như người anh em của chú Sinsin cũng lấy cô em con chú ấy,
còn chị với em thì chỉ là chị em họ thôi mà. Chính anh Boris cũng bảo
là có thể được lắm. Chị ạ, em nói cho anh ấy biết hết rồi. Anh ấy thông
minh mà tốt lắm cơ. Thôi đừng khóc nữa chị Sonya, Chị Sonya yêu quý của
em - Natasa cười, ôm hôn Sonya - Chị Vera ác lắm, kệ thây chị ấy! Rồi
mọi việc sẽ ổn thoả hết cho mà xem, chị ấy không mách mẹ đâu; chính anh
Nikolai bảo là anh ấy không thèm nghĩ đến Julya đâu.
Rồi Natasa hôn vào mái tóc bạn, Sonya nhổm dậy, con mèo con hoạt bát
lên, đôi mắt sáng long lanh, tưởng chừng như nó sắp sửa vẫy đuôi một
cái, nhảy chồm trên đôi chân mềm mại và lại chơi đùa với cuộn len như
nó vẫn thường làm.
- Natasa, thật đấy chứ? Natasa dám thề với mình đó là sự thật đấy chứ?
- Sonya nói, trong khi hai tay nhanh nhẹ sửa lại áo và mái tóc.
- Thật mà, em nói thật đấy mà! Natasa vừa đáp vừa sửa hộ bạn mớ tóc bướng bỉnh buột ra khỏi bím.
Và cả hai cùng cất tiếng cười.
- Thôi, đi ra hát bài "Dòng suối" đi.
- Nào, đi!
Này, chị có biết không, cái anh chàng Piotr to béo ngồi trước mặt em ấy
mà, anh ta buồn cười quá đi mất! - Natasa đang đi bông dưng lại nói -
Em thấy vui quá chị ạ?
Rồi Natasa chạy dọc theo hành lang.
Sonya phủi hết những mảnh lông tơ của chiếc đệm, bám trên áo và giấu
bài thơ dưới lần áo lót ở phía dưới cổ, nơi có hai chiếc xương vai hơi
nhô lên, rồi vui vẻ và nhẹ nhàng chạy theo Natasa qua hành lang vào
phòng đi văng, sắc mặt ửng hồng. Theo lời yêu cầu của tân khách, anh em
nhà Roxtov hát bài "Dòng suối" và được mọi người tán thưởng; sau đó
Nikolai hát bài mới học được:
Khi vầng trăng chiếu lên trời,
Chàng buồn ngẫm nghĩ đến người chàng yêu.
Nàng còn nghĩ đến ta nhiều,
Lòng nàng đáp ứng bao điều ước mơ.
Thụ cầm run rẩy tiếng tơ,
Đôi tay huyền diệu thẫn thờ gọi ta,
Bao lời mong ước thiết tha,
Một hai ngày nữa, chẳng xa thiên đường"
Em ơi mong đợi thêm thương,
Chàng không còn sống nơi dương thế này.
Nikolai hát chưa dứt mấy câu cuối thì trong gian phòng lớn nam nữ thiếu
niên đã sửa soạn khiêu vũ và trên bao lơn hoà nhạc đã nghe thấy tiếng
chân đi lại của các nhạc công bấy giờ đang bắt đầu ho húng hắng.
Piotr ngồi trong phòng khách, miễn cưỡng tiếp chuyện Sinsin.
Muốn biết ý kiến của một người vừa ở ngoại quốc về, Sinsin nói với
Piotr về một câu chuyện chính trị mà Piotr rất chán ngán. Mấy người
khách khác cũng lại gần góp chuyện. Khi âm nhạc cử lên, Natasa đi vào
phòng khách và đến cạnh Piotr, đỏ mặt vừa cười vừa nói:
- Mẹ tôi bảo cho mời ông ra khiêu vũ.
- Tôi sợ đi nhầm vũ hình(3) mất, - Piotr nói, - Nhưng nếu cô vui lòng chỉ báo cho…
Và Piotr đưa bàn tay phốp pháp ra chìa thấp xuống cho cô con gái mảnh để cầm lấy.
Trong khi các đôi khách nhẩy dàn thành vũ hình và các nhạc công so dây đàn, Piotr ngồi xuống với cô bạn nhẩy bé nhỏ của mình.
Natasa thấy sung sướng toàn vẹn: cô được khiêu vũ với một người lớn,
với một người ở ngoại quốc về. Cô ngồi một chỗ thật rõ cho mọi người
đều thấy và nói chuyện với Piotr như một người lớn. Tay Natasa cầm một
cái quạt mà một cô tiểu thư vừa trao cho cô. Cô chọn một kiểu ngồi thật
đỏm dáng (chả biết cô học được kiểu ngồi này ở đâu và từ bao giờ), rồi
phe phẩy chiếc quạt và cười tủm tỉm sau chiếc quạt, nói chuyện với ông
bạn nhẩy.
Bấy giờ bá tước phu nhân đi ngang thấy vậy liền trỏ Natasa nói:
- Xem con bé này hay chưa kìa, các ngài xem…
Natasa đỏ mặt cười phá lên.
- Ô hay! Sao mẹ lại cứ… Có gì là lạ đâu?
Giữa chừng điệu vũ Scotland thứ ba có tiếng kéo ghế trong phòng khách,
là nơi bá tước và bà Maria Dmitrievna đang đánh bài với số lớn các
thượng khách và các vị có tuổi. Ngồi lâu đã mỏi, họ đứng dậy vươn vay,
bỏ ví tiến vào túi rồi đi ra phòng khiêu vũ.
Bà Maria Dmitrievna và bá tước đi trước; cả hai người sắc mặt đều vui
tươi. Bá tước khuỳnh tròn cánh tay ra cho bà Maria Dmitrievna vịn, tư
thế có vẻ kính cẩn và hài hước, trông như trong một điệu vũ ba lê vậy.
Bá tước người rất thẳng, một nụ cười ranh mãnh và ngang ngạnh soi sáng
gương mặt; và khi vũ hình cuối cùng của điệu Scotland vừa nhảy xong,
ông liền đưa tay về phía các nhạc công vỗ mẫy cái rồi nói vọng lên bao
lơn, bảo người chơi vĩ cầm đầu phường:
- Này Xemion! Anh biết điệu Đanilô Cupơ chứ?
Đó là điệu vũ ưa thích nhất của bá tước, ông nhảy điệu này từ thời còn
trẻ. (Điệu Dannilô Cupơ thật ra là một vũ hình của điệu Anh Cát lợi)
- Kìa xem ba kìa? - Natasa thét vang cả phòng khiêu vũ (cô ta quên bẵng
đi rằng mình đang khiêu vũ với người lớn). Rồi cúi mái tóc quăn xuống
sát đầu gối. Natasa cười khanh khách, tiếng cười ròn rã vang dội khắp
phòng.
Quả nhiên tất cả những người trong phòng khiêu vũ đều tươi cười nhìn về
phía ông già vui tính đứng bên cạnh bà bạn nhảy oai nghiêm là bà Maria
Dmitrievna, vốn cao hơn ông. Bá tước khuỳnh tròn hai cánh tay đung đưa
theo nhịp đàn, nhích hai vai lên, cluay gót chân giẫm nhẹ xuống sàn,
miệng mỉm một nụ cười mỗi lúc một thêm nở rộng trên khuôn mặt tròn
trĩnh để chuẩn bị cho các khán giả xung quanh khỏi bị bỡ ngỡ trước
những sự việc sắp diễn ra.
Những âm thanh vui tươi, rộn rã và đầy sức lôi cuốn của điệu Đanilô
Cupơ, giống như một điệu Trepak(4) ngông cuồng rộn rã, vừa nổi lên, thì
ở tất cả các khung cửa hiện ra những khuôn mặt tươi cười của các gia
nhân, một bên là đàn ông bên kia là dàn bà, đến xem vị chủ nhân chơi.
Từ một khung cửa vang lên giọng nói bô bô của u già:
- Ông nhà là một con phượng hoàng chứ không phải vừa.
Bá tước nhảy rất giỏi, nhưng bà bạn nhẩy của ông ta thì lại không biết
và không hề có ý muốn nhẩy giỏi, cái thân hình đồ sộ của bà cứ thẳng đơ
ra, hai cánh tay lực lưỡng buông thõng xuống (bà đã đưa túi thêu cho bá
tước phu nhân cầm hộ); chỉ có khuôn mặt nghiêm nghị nhưng rất đẹp của
bà là có vẻ đang khiêu vũ. Những cái gì mà cả tấm thân tròn trĩnh của
bá tước biểu hiện ra trong khi nhảy, thì ở bà Maria Dmilrievna chỉ được
biểu hiện trên khuôn mặt mỗi lúc một thêm tươi cười và cánh mũi phập
phồng của bà. Nhưng nếu bá tước mỗi lúc một cao hứng khiến cho các khán
giả phải say mê vì những bước quay bất ngờ và khéo léo và những bước
chân nhún nhảy một cách mềm mại, thì bà Maria Dmitrieva chỉ cần ra sức
rất ít trong khi nhích vai hay khuỳnh tay lúc chuyển mình, hay giẫm
chân xuống sàn, cũng đủ gây nên một ấn lượng.
Không kém phần đặc sắc, được mọi người tán thưởng mãc dầu bà có mọt
thân hình to lớn và tính tình bao giờ cũng ngtliêm khắc. Điệu vũ môi
lúc một thêm rộn rã. Các đôi bạn nhảy đối diện không phút nào khiến
đườc người ta chú ý đến và thậm chí cũng không hề cố gắng như vậy Mắt
mọi người đều đổ dồn về phía bá tước và bà Maria Dmitrievna. Natasa kéo
ống tay áo và vạt áo từng người bắt họ phải xem ba mình nhẩy tuy họ đã
dán mắt vào đôi bạn nhẩy kia. Trong những khoảng hở giữa hai vũ hình,
bá tước vừa thở hổn hển vừa vẫy tay ra hiệu quát bảo các nhạc công cử
nhạc nhanh hơn. Bá tước quay cuồng xung quanh bà Maria Dmitrievna mỗi
lúc một nhanh thêm, nhanh hơn nữa, nhanh lên mãi, mỗi lúc một thêm hùng
hổ, hùng hổ thêm nữa, hùng hổ thêm mãi, khi thì bước trên đầu gót chân,
khi thì quay gót, và cuối cùng dẫn bà bạn nhẩy về chỗ, bước một bước
nhẩy cuối cùng, đưa chân sau lên, cúi mái tóc ướt đẫm mồ hôi và khuôn
mặt tươi cười xuống và giang tay ra thành một đường vòng, giữa tiếng vỗ
tay như sấm và tiếng cười huyên náo của mọi người, nhất là của Natasa.
Hai người bạn nhẩy dừng lại, thở hổn hển và lấy khăn mùi soa ra lau mồ
hôi.
- Thời chúng ta khiêu vũ như vậy đấy, bà bạn ạ! - bá tước nói.
- Hoan hô Đanilô Cupơ! - bà Maria Dmitrievna, vừa nói vừa thở nặng nhọc từng hơi dài vừa xắn tay áo lên.

Chú thích:
(1) Loại đàn có phím ở thế kỷ 17, 18 tiền thân của đàn dương cầm sau này (clavencin).
(2) Loại đàn có nhiều dây căng trên mặt một cái khung hình tam giác dựng đứng
(3) Điệu vũ dân tộc của Scodland đã trở thành một điệu vũ thời thượng ở thế kỷ 19.
(4) Điệu vũ cổ của nông dân Nga.

Chương - 18 -

Trong khi ở nhà bá tước Roxtov người ta đang nhảy điệu Anh cát lợi
thứ sáu, theo tiếng nhạc sai cung bậc vì các nhạc công đã quá mệt, và
những người hầu bàn và đầu bếp đã mệt nhoài đang sửa soạn bữa ăn khuya,
thì ở nhà mình, bá tước Bezukhov lại lên cơn lần thứ sáu. Các bác sĩ
cho hay rằng không có hy vọng gì qua khỏi nữa; người ta thu xếp cho
người bệnh xưng tội và chịu lễ trong khi đang mê man. Họ sửa soạn lễ
xức dầu thánh, và trong nhà có cái không khí nhộn nhịp và lo lắng dợi
chờ vốn thường thấy trong những giờ phút như vậy.
Ở bên ngoài, những ông chủ hiệu đám ma chen chúc bên cổng vào, hy vọng
được món hời nhân dịp đám ma bá tước. Hễ thấy có chiếc xe nào lại gần,
họ lại né sang một bên. Quan tư lệnh Moskva, mấy hôm trước đã phái mấy
sĩ quan phụ tá đến hỏi thăm bệnh tình của bá tước, tối hôm nay thân đến
từ biệt vị đại thần nổi tiếng của triều Ekaterina là bá tước Bezukhov.
Gian phòng tiếp khách lộng lẫy chật ních khách khứa. Mọi người đều kính
cẩn đứng dậy khi quan tư lệnh, sau nửa giờ ngồi một mình với người
bệnh, từ phòng ngủ của bá tước bước ra. Quan tư lệnh khẽ đáp lễ khi các
tân khách cúi mình chào ông ta và cố đi thật nhanh qua đám bác sĩ, linh
mục và bà con của bá tước đang đổ dồn mắt về phía ông ta. Công tước
Vaxili, mấy hôm nay gầy và xanh đi ít nhiều, ra tiễn chân quan tư lệnh
và khẽ nói đi nói lại mấy lần với ông ta một câu gì không rõ.
Sau khi tiễn chân quan tư lệnh ra về, công tước Vaxili đến ngồi một
mình trên chiếc ghế dựa trong phòng tiếp tân, chân ghếch lên cao, khuỷu
tay chống lên đầu gối, bàn tay đưa lên bưng mắt. Ngồi như vậy được một
lúc, công tước đứng dậy vừa bước những bước đi vội vã và khác hẳn ngày
thường vừa đưa mắt thảng thốt nhìn quanh, đi vào dãy hành lang về phía
các phòng sau, đến phòng công tước tiểu thư Katerina Xemiôvna. Mấy
người ngồi trong căn phòng mờ mờ đang thì thầm nói chuyện chốc chốc lại
đưa cặp mắt dò hỏi và chờ đợi về phía cánh cửa dẫn vào căn phòng của
người đang hấp hối. Mỗi khi có ai đi vào phòng ngủ của bá tước hay đi
ra khỏi phòng, cánh cửa lại buông ra một tiếng động khe khẽ.
Một ông linh mục già dáng người loắt choắt, đang nói với một bà mệnh
phụ vừa nhích ghế ngồi cạnh và đang lắng tai nghe ông ta nói một vẻ
thật ngờ ngệch. Linh mục nói:
- Đời người có hạn, khi đã đến hạn, không có ai có thể vượt qua được.
- Không biết bây giờ xức dầu thánh có quá muộn không? - bà mệnh phụ
hỏi, cuối câu có thêm một tước vị tôn giáo để gọi vị linh mục. Nghe
giọng bà ta khi hỏi câu hỏi vừa rồi thì hình như vấn đề này bà không có
một ý kiến gì rõ ràng.
- Đó là một thánh lễ rất quan trọng, phu nhân ạ, - Ông cố đạo vừa đáp
vừa đưa tay vuốt lên mái đầu hói tóc lơ thơ mấy món tóc hoa râm được
chải chết rất cẩn thận.
Ở phía kia phòng có tiếng hỏi nhau:
- Ai thế nhỉ? Đích thân quan tư lệnh à? Trông trẻ quá?
- Thế chứ đã gần bảy mươi tuổi rồi đấy! Nghe nói bá tước không nhận ra
nữa thì phải. Họ đang định làm lễ xức dầu thánh cho bá tước phải không?
- Tôi biết một người đã chịu lễ xức dầu thánh đến bảy lần kia đấy.
Công tước tiểu thư nhỏ tuổi nhất từ trong phòng người bệnh bước ra, đôi
mắt đỏ hoe vì khóc nhiều và đến ngồi cạnh bác sĩ Lorrain bấy giờ đang
ngồi đường hoàng dưới bức chân dung nữ hoàng Ekaterina hai khuỷu tay
chống lên bàn.
- Đẹp lắm! - bác sĩ nói để đáp lại câu hỏi của nữ công tước về thời
tiết - đẹp lắm công tước tiểu thư ạ, với lại ở Moskva người ta cứ tưởng
đang ở thôn quê vậy.
- Còn phải nói! - công tước tiểu thư thở dài đáp. - Thế có thể cho bác tôi uống chứ?
Lorrain ngẫm nghĩ một lúc.
- Bá tước đã uống thuốc chưa?
- Uống rồi đấy ạ.
Bác sĩ xem đồng hồ.
- Lấy một cốc nước sôi rồi bỏ vào một dúm cremortartri…(bác sĩ chập hai ngón tay nhỏ nhắn lại cho thấy rõ thế nào là một dúm).
Ông bác sĩ người Đức nói với viên sĩ quan phụ tá:
- Tôi chưa thấy ai lên cơn lần thứ ba mà vẫn trụ nổi.
- Trông bá tước còn tươi tắn lắm đấy chứ… - viên sĩ quan nói đoạn hạ
thấp giọng thì thầm nói thêm - Thế cái gia tài kếch sù ấy sẽ lọt vào
tay ai?
- Sẽ không thiếu kẻ ham chuộng thứ đó. - Người Đức mỉm cười đáp.
Mọi người nhìn lại về phía cửa; cánh cửa kẹt mở và nữ công tước em, sau
khi pha thuốc theo lời chỉ vẽ của bác sĩ Lorrain, mang thuốc lại cho
người bệnh.
Ông thầy thuốc người Đức lại gần Lorrain hỏi bằng một thứ tiếng Pháp sai be bét:
- Có lẽ còn kéo nê được đến sáng mai chứ?
Lorrain mím môi, nghiêm nghị đưa ngón tay qua lại trước mũi.
- Đêm nay thôi, không thể hơn, - Lorrain nói, khẽ nở một nụ cười đắc ý
nhưng vẫn lịch sự, tự mãn về chỗ mình đã hiểu và nói đúng tình trạng
của người ốm. Đoạn ông đứng dậy bỏ ra nơi khác.
Trong khi đó công tước Vera mở cánh cửa dẫn vào phòng công tước tiểu thư Katerina.
Trong căn phòng mờ mờ chỉ có hai ngọn đèn thờ leo lét trước mấy chiếc
ảnh thánh: không khí thoang thoảng mùi hương trầm và mùi hoa. Khắp gian
phòng bày biện toàn đồ gỗ nhỏ nhắn, tủ ngăn, tủ treo áo, bàn con. Sau
bức bình phong có thể thấy mấy chiếc khăn trắng phủ lên một chiếc
giường rất cao lót đêm lông. Một chú *** nhỏ sủa lên gâu gâu.
- A! Bác đấy à? Công tước tiểu thư đứng dậy và sửa lại mái tóc xưa nay
bao giờ cũng phẳng lì khác thường, tưởng chừng như mái tóc ấy là một
mảng liền gắn chặt vào đầu và phủ sơn mài.
- Có việc gì ạ ? - Công tước tiểu thư hỏi - Bác làm cháu hoảng vía.
- Có gì đâu, vẫn thế thôi. Bác chỉ đến nói chuyện qua loa với cháu mà
thôi, chuyện công việc thôi mà Katis ạ. - Công tước nói, uể oải ngồi
xuống chiếc ghế bành lúc nãy nữ công tước vừa ngồi. - Phòng cháu đốt lò
sởi nóng thực. Nào, cháu ngồi xuống đây, ta nói chuyện.
- Cháu cứ lưởng là có việc gì xảy ra? - công tước tiểu thư nói, vẫn với
vẻ mặt không thay đổi, nghiêm trang như tượng đá, và ngồi xuống trước
mặt công tước, sửa soạn lắng nghe. - Cháu muốn chợp một chút nhưng
không được bác ạ.
- Thế nào cháu? - Công tước Vaxili nói đoạn cầm lấy tay cô cháu, và theo thói quen, kéo thấp tay xuống.
Mấy chữ "thế nào cháu" rõ ràng là ám chỉ nhiều chuyện mà cả hai người không cần nói rõ ra cả hai người đều hiểu.
Công tước tiểu thư, với cái thân hình khẳng khiu và thẳng đờ, tấm lưng
quá dài so với đôi chân, nhìn thẳng vào mặt công tước Vaxili bằng đôi
mắt nông cạn màu xám không có tinh thần. Cô ta lắc đầu thở dài và đưa
mắt nhìn các bức tượng thánh. Cử chỉ này cũng có thể hiểu là biểu hiện
nỗi buồn bã và lòng tận tuỵ vị tha, nhưng cũng có thể hiển là mệt nhọc
chỉ mong sao ***ng được nghỉ ngơi. Công tước Vaxili cho đó là một cử
chỉ biểu lộ sự mệt mỏi.
Công tước nói:
- Thế còn bác đây thì sao, cháu tưởng bác không vất vả ư? Người bác mệt
nhoài ra như con ngựa trạm, nhưng bác vẫn đến bàn với cháu một việc,
Katis ạ, một việc rất quan trọng.
Công tước Vaxili im lặng, và đôi má của ông ta bắt đầu giật giật, khi
co về bên này, khi co về bên kia, làm cho khuôn mặt của ông có cái vẻ
khó chịu mà người ta không bao giờ thấy lộ ra khi ông ta nói chuyện
trong các phòng khách. Cả đôi mắt của công tước cũng không giống như
thường ngày: khi thì nó nhìn chăm chăm một cách bơn cọt trơ tráo, khi
thì lại nhớn nhác nhìn quanh có vẻ thảng thốt sợ sệt.
Hai bàn tay khẳng khiu và khô đét ôm giữ con *** nhỏ đặt trên gối, công
tước tiểu thư chăm chú nhìn vào mặt công tước Vaxili, nhưng có thể thấy
rõ ràng cô ta sẽ không hỏi một câu hỏi nào phá tan sự im lặng, dù có
phải ngồi im lặng suốt đêm.
- Thế này, Katerina Xemionovna ạ - công tước Vaxili nói tiếp, (hình như
để tiếp tục nói như vậy, trong lòng công tước không khỏi giằng co), -
trong những giờ phút như thế này, cần phải suy nghĩ mọi việc chín cho
chín chắn. Phải nghĩ đến tương lai, đến cháu…Bác yêu cả ba chị em cháu
như con bác đẻ ra vậy, cháu cũng biết đấy.
Công tước tiểu thư vẫn nhìn ông ta với đôi mắt đờ đẫn như cũ.
- Cuối cùng cũng phải nghĩ đến gia đình bác nữa, - công tước vừa nói
tiếp vừa hằn học ẩy cái bàn con ra, trong khi nói không nhìn vào
Katerina Xemionovna - này Katis, cháu cũng biết rằng ba chị em cháu,
với bác gái nữa, chúng mình là những người duy nhất có quyền thừa hưởng
gia tài của bá tước. Bác biết, bác biết rằng phải, nói và nghĩ đến
những điều này là một điều rất khổ tâm cho chau. Bác đây cũng chẳng vui
sướng gì; nhưng cháu ạ, bác đã gần sáu mươi tuổi rồi, cần phải trù tính
hết mọi việc có thể xảy ra. Cháu có biết không, bác đã cho người đi tìm
Piotr về, vì bá tước đã lấy tay chỉ vào chân dung của Piotr đòi hỏi
phải gặp Piotr lại cho bá tước gọi đấy.
Công tước Vaxili nhìn cô cháu họ có vẻ dò hỏi, nhưng ông sao bìết được
cô ta đang nghĩ gì về những điều mình vừa nói hay chỉ nhìn ông mà thôi.
- Bác ạ, có một điều cháu luôn luôn cầu xin Chúa, là Chúa hãy thương
lấy bá tước, và để cho linh hồn cao thượng của người được yên ổn từ giã
cõi…
- Phải rồi, chính thế - công tước Vaxili sốt ruột nói tiếp, tay xoa xoa
lên mái đầu hói và bực dọc kéo chiếc bàn con trở lại chỗ cũ, - nhưng dù
sao… dù sao thì vấn đề là ở chỗ… chính cháu cũng biết đấy… mùa đông năm
ngoái bá tước có viết một tờ di chúc để lại tất cả gia tài cho Piotr,
bất chấp tất cả những người có quyền trực tiếp thừa hưởng gia tài, bất
chấp cả chúng ta.
- Di chúc thì bá tước đã viết bao nhiêu tờ rồi ấy chứ? - Công tước tiểu
thư điềm tĩnh đáp, - nhưng ông ta không thể để gia tài cho Piotr được.
Piotr là con hoang kia mà!
Công tước Vaxili kéo sát chiếc bàn con về phía mình, rồi bỗng sôi nổi hẳn lên, bắt đầu nói rất nhanh:
- Cháu ơi, thế nhưng nếu bá tước đã viết thư lên hoàng thượng xin nhận
Piotr làm con chính thức thì sao? Cháu hiểu không, người có công lao
như bá tước thì lời thỉnh cầu ấy thế nào cũng được chấp thuận.
Công tước tiểu thư mỉm cười, cái cười của những người nghĩ rằng mình biết rõ sự việc hơn kẻ đang nói chuyện với mình.
- Bác còn cho cháu biết thêm mấy điều nữa, - công tước Vaxili nắm lấy
tay Katerina nói tiếp - bức thư ấy đã viết rồi, tuy chưa gửi đi, nhưng
hoàng thượng cũng biết chuyện đó. Vấn đề là nó đã bị huỷ đi hay chưa.
Nếu chưa, thì chờ khi nào xong cả rồi - công tước Vaxili thở dài, để
cho biết rõ mấy chữ xong cả rồi ấy muốn ngụ ý việc gì, - người ta sẽ
giở các tờ giấy của bá tước ra, tờ di chúc và bức thư sẽ được đem trình
hoàng thượng và thế nào ngài cũng chuẩn y lời thỉnh cầu ấy. Piotr bấy
giờ với tư cách là con trai chính thức sẽ hưởng cả gia tài.
- Thế còn phần của chúng ta thì sao? - Nữ công tước hỏi, miệng mỉm cười
mỉa mai, như muốn nói rằng việc gì thì có thể xảy ra, chứ việc ấy thì
không thể có được.
- Thế nhưng, Katerina ơi, việc đã như ban ngày rồi! Lúc ấy Piotr sẽ là
người có quyền thừa hưởng tất cả, còn các cháu sẽ không được gì nữa.
Cháu ạ, cháu phải biết rõ tờ di chúc với bức thư đã viết ra chưa, và
nếu viết rồi thì huỷ đi chưa. Nhược bằng một vì một lý do gì người ta
đã bỏ quên ở đâu, thì cháu phải biết hiện nay nó ở đâu và phải tìm cho
ra, vì…
- Chỉ còn thiếu có thế nữa thôi đấy! - Công tước tiểu thư ngắt lời,
miệng mỉm cười một nụ cười hiểm độc, mắt vẫn giữ vẻ đờ đẫn như cũ; -
cháu là đàn bà, theo bác thì đàn bà đều ngu ngốc cả; nhưng cháu cũng đủ
trí khôn để biết rằng một đứa con hoang thì không thể thừa hưởng gia
tài được… Un bâtard - công tước tiểu thư nói thêm, tưởng chừng dịch ra
như vậy là có thể chứng minh một cách chắc chắn rằng những lời bàn của
công tước Vaxili đều vô căn cứ.
- Katis, thế mà cháu vẫn không hiểu ư? Thông minh như cháu, mà không
hiểu rằng nếu bá tước đã viết thư cho hoàng thượng xin nhận hắn là con
chính thức, thì Piotr không còn là Piotr nữa, mà là bá tước Bezukhov và
lúc đó hắn sẽ được thừa hưởng tất cả đúng như trong di chúc. Và nếu tờ
di chúc cùng với bức thư chưa bị huỷ, thì cháu còn một miền an ủi là tự
nhủ rằng mình vốn người đức hạnh, và có những hậu quả tốt đẹp của cái
đức hạnh ấy, còn thì chẳng có chút gì nữa. Chắc chắn như vậy.
- Cháu biết rằng tờ di chúc đã viết rồi; nhưng cháu cũng biết rằng nó
không có hiệu lực, và hình như bác xem cháu như một con ngốc hoàn toàn
rồi, bác ạ! - công tước tiểu thư nói, với cái giọng của người đàn bà
thường dùng khi tự cho rằng mình đang nói một điều gì rất sắc sảo và
hóm hỉnh, khiến cho người nghe phải chạnh lòng.
- Công tước tiểu thư Katerina Xemionovna ơi - công tước Vaxili sốt ruột
nói, - Bác đến đây không phái để ngồi gây sự cãi nhau với cháu, mà là
để nói chuyện về quyền lợi của bản thân cháu, như nói với một người
con, một người bà con nết na, tốt bụng, một người bà con chân chính.
Bác xin nói với cháu một lần thứ mười nữa, rằng bức thư viết cho hoàng
thượng và tờ di chúc để lại gia tài cho Piotr mà còn ở trong các giấy
tờ của bá tước, thì cháu với cả hai em cháu đều không còn được thừa
hưởng gì đâu. Nếu cháu không tin lời bác, thì cũng phải tin những người
hiểu biết: Bác vừa nói chuyện với Dmitri Onufryits (đó là người trạng
sư của gia đình bá tước), ông ấy cũng nói như vậy đấy!
Hẳn có một cái gì đột ngột thay đổi trong ý nghĩ của công tước tiểu
thư; đôi môi mỏng tái nhợt đi (đôi mắt thì vẫn như trước) và khi cất
tiếng nói, giọng cô ta có những lúc cứ the thé lên, có lẽ chính cô ta
cũng không ngờ mình có thể có một giọng nói như vậy:
- Nếu thế thì tốt lắm. Trước đây tôi chưa hề mong gì, mà nay cũng chẳng tơ màng gì hết.
Công tước tiểu thư hất con *** trên đầu gối xuống và sửa lại nếp áo.
- Đấy, tình nghĩa, lòng biết ơn đối với những người đã hy sinh tất cả
cho mình là như vậy đấy, - công tước tiểu thư nói. - Tốt lắm! Được lắm!
Tôi không còn gì đâu, công tước ạ.
- Phải, nhưng cháu không phải một mình, cháu còn các em nữa. - Công tước Vaxili đáp.
Nhưng cô ta không nghe công tước nói.
- Phải, tôi biết từ lâu rồi, nhưng tôi quên mất rằng ngoài sự đê hèn,
lừa dối, thù hằn, thủ đoạn ra, ngoài sự vô ân, một sự vô ân hết sức bẩn
thỉu, ngoài những thứ đó tôi không còn mong đợi được cái gì trong cái
nhà này nữa…
- Cháu có biết tờ di chúc đó ở đâu không, hay là không biết? - công
tước Vaxili hỏi, mấy thớ thịt trên má càng giật mạnh hơn trước.
- Phải cháu ngu ngốc quá, cháu còn tin người. Vì thương người mà hy
sinh cả mình, nhưng ở đời chỉ có những kẻ gian ác mới thành công thôi.
Cháu biết ai đã bày ra những mưu mô này rồi.
Công tước tiểu thư muốn đứng dậy, nhưng công tước Vaxili đã giữ lấy tay
cô ta. Nữ công tước có vẻ như đột nhiên thấy tất cả nhân loại xấu xa
quá mà thất vọng, cô ta hằn học nhìn công tước Vaxili.
- Hãy còn đủ thì giờ cháu ạ. Katis, cháu hãy nhớ rằng tất cả những việc
đó được làm một cách ngẫu nhiên, trong một phút giận giữ, bệnh hoạn,
rồi sau đó bá tước quên khấy đi ngay. Cháu ạ, bổn phận của chúng ta là
phải sửa lại lôi lầm của bá tước, phải làm cho những phút sống cuối
cùng của người nhẹ nhõm bớt, bằng cách làm cho người tắt nghỉ với ý
nghĩ rằng mình đã làm khổ những người…
- Những người đã hy sinh tất cả cho bá tước, - công tước tiểu thư
Katerina vừa tiếp lời vừa vùng đứng dậy, nhưng công tước Vaxili không
buông cô ra, - mà bá tước thì chưa bao giờ biết quí trọng sự hy sinh
đó. - Không, bác ạ, - Katerina thở dài nói thêm - cháu sẽ nhớ rằng trên
đời này không thể chờ người ta đền ơn, trên đời này không hề có danh dự
mà cũng không hề có công bằng. Trên đời này phải gian ngoan và độc ác
mới được.
- Ô kìa, cháu bình tĩnh lại tí nào; bác biết rõ lòng cao thượng của cháu.
- Không phải, lòng cháu rất ác.
- Bác biết rõ lòng cháu, - công tước nhắc lại, - bác quí tình bạn của
cháu và mong rằng cháu đối với bác cũng thế. Cháu hãy bình tĩnh lại, ta
bàn cho phải lẽ, trong khi hãy còn chưa muộn… Có thể còn một ngày nữa,
cũng có thể chỉ còn một giờ, cháu hãy nói cho bác nghe tất cả những gì
cháu biết về tờ di chúc, và cái chính là hiên nó ở đâu; cháu tất phải
biết. Chúng ta sẽ lấy tờ di chúc ra ngay bây giờ và đem cho bá tước
xem. Chắc bá tước đã quên nó đi và sẽ có ý muốn huỷ nó. Cháu nên hiểu
rằng bác chỉ có một ước vọng là trung thành làm tròn ý nguyện thiêng
liêng của người sắp qua đời, bác đến chỉ vì mục đích đấy. Bác đến là để
giúp bá tước và giúp các cháu.
- Bây giờ tôi biết hết rồi. Tôi biết ai đã bày ra những mưu mô này. Tôi biết, - công tước tiểu thư nói.
- Vấn đề không phải ở chỗ đó. Katis ạ.
- Người đó chính là người được bác che chở, chính là cái mụ Anna
Mikhailovna của bác, một con người không đáng là đứa con ở cho tôi, một
con người đê hèn, bẩn thỉu hết sức.
- Ta đừng để mất thì giờ!
- Thôi bác đừng nói nữa? Mùa đông năm ngoái mụ cố luồn lọt vào vào đây
nói với bá tước những chuyện bỉ ổi, xấu xa về tất cả bọn chúng cháu,
nhất là Sôfia, cháu không tài nào nói lại được, đến nỗi bá tước phát ốm
ra và suốt hai tuần không muốn nhìn thấy mặt chúng cháu. Hồi ấy, cháu
biết, chính là lúc bá tước viết tờ giấy bỉ ổi này nhưng cháu cứ tưởng
là tờ giấy đó chẳng có nghĩa lý gì.
- Đấy chính là ở chỗ đấy, tại sao cháu không nói cho bác biết từ trước?
Công tước tiểu thư không đáp lại câu hỏi, cứ nói:
- Nó nằm trong cái cặp da ghép mà bá tước để dưới gối ấy. Bây giờ cháu
biết - rồi cô ta biến hẳn sắc mặt, nói như thét lên, - Phải, nếu có tội
lỗi chăng, thì chính là cái tội thâm thù con mụ đàn bà bỉ ổi ấy. Nó
luồn lọt đến đây làm gì thế kia chứ? Nhưng tôi sẽ nói hết ra cho nó
nghe, nói hết. Sẽ có lúc nó biết tay tôi!

Chương - 19 -

Trong khi những câu chuyện ấy điễn ra trong phòng khách và trong
phòng riêng của công tước tiểu thư, thì chiếc xe song mã chở Piotr (mà
người nhà vừa đi gọi về) và bà Anna Mikhailovna (bà ta tự thấy cần phải
đi cùng với Piotr) tiến vào sân sau dinh thự bá tước Bezukhov. Khi bánh
xe lăn lạo xạo trên lớp rạ trải quanh tường phía dưới các khung cửa của
toà nhà, bà Anna Mikhailovna quay sang Piotr nói những lời an ủi, nhưng
thấy Piotr ngủ gật trong góc xe, bà ta liền đánh thức anh dậy. Bừng
tỉnh, Piotr theo bà Anna Mikhailovna ra khỏi xe và mãi đến giờ chàng
mới nghĩ đến cuộc gặp mặt với người cha đang hấp hối sắp sửa diễn ra.
Piotr để ý thấy xe không rẽ vào cửa chính mà lại vòng ra cửa sau. Trong
khi chàng bước xuống bậc xe, có hai người ăn mặc như kiểu thị dân hấp
tấp rời ngưỡng cửa lánh vào trong bóng bức tường, Piotr dừng lại thấy
trong bóng tối của ngôi nhà, ở hai bên cũng có mấy người như vậy. Nhưng
cả bà Anna Mikhailovna cả người hành bộc và người xà ích cũng vậy, tuy
không thể nào trông thấy mấy người kia, song cũng không chú ý đến họ.
Piotr tự nhủ chắc trong những trường hợp này thì phải như thế mới được,
và đi theo bà Anna Mikhailovna vội vã bước lên bậc thang đá chật hẹp
tối mò, quay lại gọi Piotr đang đi ở phía sau. Mặc dầu Piotr không hiểu
rõ tại sao chàng phải đến phòng bá tước, nhưng cứ cái vẻ quả quyết của
bà Anna Mikhailovna, anh tự giải thích với mình rằng sở dĩ như vậy vì
nhất thiết phải như vậy mới được. Giữa chừng thang gác họ suýt vấp phải
mấy người xách thùng lúc bấy giờ đang nện đế ủng vào tường để nhường
lối cho Piotr và bà Anna Mikhailovna vào, và khi thấy hai người, họ
không hề mảy may tỏ vê gì hết. Bà Anna Mikhailovna hỏi một người trong
bọn họ.
- Lối này vào phòng riêng công tước tiểu thư phải không?
- Phải đấy ạ, - người đầy tớ đáp lại rất to tiếng, giọng dạn dĩ tưởng
chừng như bây giờ như thế nào cũng được. - Thưa bà cứ vào cánh cửa bên
trái là đến.
Lên đến thang cuối cùng Piotr nói:
- Có lẽ bá tước không gọi tôi đâu, có lẽ… hay là tôi về phòng tôi cũng được.
Bà Anna Mikhailovna dừng lại để Piotr lên ngang tầm.
- Ồ, anh Piotr ạ - bà vừa nói vừa lặp lại cái cử chỉ hồi sáng bà dùng
với con trai, lấy tay chạm vào cánh áo Piotr - anh hãy tin rằng lôi
cũng đau khổ không kém gì anh, nhưng anh phải tỏ ra là một đấng trượng
phu mới được.
- Tôi có nên đến thật không? - Piotr hỏi, đôi mắt hiền hậu nhìn bà Anna Mikhailovna qua cặp kính trắng.
- Ồ anh hãy quên những điều sai trái mà người ta bắt anh phải chịu, anh
hãy nghĩ rằng đó là cha ruột của anh có lẽ nay đang hấp hối. - Bà ta
thở dài. - Mới gặp anh tôi đã quý anh như con tôi. Anh cử tin tôi,
Piotr ạ. Tôi sẽ không quên quyền lợi của anh đâu.
Piotr không hiểu gì hết: chàng lại có cảm giác rõ rệt hơn rằng tất cả
mọi việc đều như thế này mới được, bèn ngoan ngoãn đi theo Anna
Mikhailovna bấy giờ đang mở cửa.
Cửa này dẫn vào căn phòng ở nhà sau. Trong góc có một người lão bộc của
công tước tiểu thư đang ngồi đan tất. Piotr chưa bao giờ đến đây, thậm
chí chàng không biết rằng trong dinh thự có mấy phòng này. Bà Anna
Mikhailovna hỏi thăm một người con gái đang bưng khay có đặt một bình
nước bằng thuỷ tinh vừa vượt qua mặt họ (bà gọi cô bé đáng yêu là con
bồ câu nhỏ) về sức khoẻ của các tiểu thư và đưa Piotr đến thẳng hành
lang lát đá. Từ hành lang, cánh cửa thứ nhất ở bên trái dẫn vào phòng ở
của các công tước tiểu thư.
Người nữ tỳ bưng chiếc khay, trong khi hấp tấp (giờ phút này mọi việc
trong nhà bá tước đều làm hấp tấp như vậy) quên không đóng cửa phòng
lại, nên khi đi ngang, Piotr và bà Anna Mikhailovna vô tình nhìn vào
căn phòng công tước tiểu thư Katerina và công tước Vaxili đang ngồi sát
nhau nói chuyện. Trông thấy hai người đi qua.
Công tước Vaxili có một cử chỉ suốt ruột, vội vã ngồi lùi về phía sau;
công tước tiểu thư giặt nảy người dậy và giận dữ lấy hết sức xô cánh
cửa đóng đánh sầm một cái.
Cử chỉ này không phù hợp một chút nào với tính điềm tĩnh thường ngày
của công tước tiểu thư và cái vẻ sợ hãi lộ ra trên khuôn mặt của công
tước Vaxili cũng không hợp chút nào với vẻ bệ vệ thường ngày của ông
ta, đến nỗi Piotr dừng lại đôi mắt ngơ ngác nhìn người hướng dẫn mình
qua đôi kính trắng, có ý mỉm cười và thở dài, tựa hồ như để tỏ ra rằng
mình đã tiên đoán trước được tất cả những việc đó.
- Anh Piotr ạ, anh phải xứng đáng là một người đàn ông, chính tôi sẽ
trông nom cho quyền lợi của anh đấy! - Anna Mikhailovna nói, để đáp lại
cái nhìn của Piotr và rảo bước đi nhanh hơn nữa qua dãy hành lang.
Piotr chẳng hiểu dầu đuôi ra sao, mà càng không hiểu "trông nom cho
quyền lợi của anh" là thế nào. Nhưng chàng hiểu rằng mọi việc tất cả
đều như vậy mới được. Qua hành lang hai người tới một gian phòng lớn
sáng mờ mờ sát cạnh phòng tiếp khách của bá tước. Đó là một trong những
căn phòng lạnh lẽo và sang trọng mà Piotr đã biết những lần vào cửa
chính. Nhưng ngay trong phòng này, ở chính giữa có một cái bồn tắm
không có nước và trên thảm lót nền có những vết nước đổ ra loang lổ.
Một người đầy tớ và một người giúp lễ xách chiếc bình đựng trầm rón rén
di ngược lại phía hai người, không hề chú ý đến họ. Họ đi vào gian
phong tiếp khách mà Piotr đã quen thuộc, có hai cửa sổ kiểu Ý và một
cửa lớn dẫn ra vườn mùa. đông, một bức tượng bán thân lớn và một bức
chân dung người con gáỉ ấy hầu như vẫn giữ nguyên tư thế ban nãy, đang
ngồi nói chuyện thì thầm trong phòng tiếp khách. Khi hai người bước
vào, mọi người im bặt nhìn bà Anna Mikhailovna với gương mặt tiều tuỵ
xanh xao của bà và nhìn thân hình to béo của Piotr lúc bấy giờ đang
ngoan ngoãn đi theo.
Trên gương mặt bà Anna Mikhailovna lộ rõ ý thức của một người hiểu rõ
rằng cái phút quyết định đã đến; với những kiểu cách của một người đàn
bà Peterburg thành thạo công việc, bá tước bước vào phòng, không để
Piotr tụt lại sau, vẻ còn dạn dĩ hơn hồi sáng. Bà Anna Mikhailovna cảm
thấy rằng một khi bà đã dẫn con người mà vị bá tước sắp qua đời đang
muốn gặp tới như thế này, thế nào bà cũng được đón tiếp ân cần. Nhìn
qua một lượt tất cả những người đang ngồi ở trong phòng này bà chợt
thấy vị linh mục của bá tước. Không nghiêng mình, nhưng người bỗng dưng
như thấp bé lại, bà Anna Mikhailovna bước lúp xúp xuống lại gần vị linh
mục để nhận phép lành, rồi lại đến gần một vị linh mục khác để nhận
phép lành một lần nữa.
- May mà chúng tôi đến kịp, - bà nói với vị linh mục, - những người
thân thuộc như chúng tôi sợ quá đi mất. Đây người thanh niên này đây là
con bá tước, - bà hạ giọng nói thêm - Thật là một giờ phút khủng khiếp!
Nói đoạn, bà Anna Mikhailovna lại gần thầy thuốc.
- Thưa bác sĩ, - bà nói - người trẻ tuổi này là con trai bá tước đây… có còn hy vọng gì không?
Bác sĩ lặng thinh ngước mắt lên trần nhà và nhún vai. Bà Anna
Mikhailovna cũng lặp lại đúng cử chỉ ấy, nhún vai và ngước đôi mắt lim
dim nhìn lên phía trên, thở dài, và rời viên thầy thuốc, lại gần Piotr.
Bà nói với Piotr, giọng đặc biệt kính trọng, dịu dàng và buồn rầu:
- Anh hãy tin vào đức từ bi của Người.
Rồi chỉ cho Piotr một chiếc đi-văng nhỏ để ngồi đợi bà, Anna
Mikhailovna tự mình rón rén đi về phía cánh cửa mà mọi người đều nhìn
vào, mở cửa ra một tiếng động rất khẽ rồi khuất sau cánh cửa.
Piotr quyết định là sẽ nhất tuân theo những điều chỉ bảo của bà Anna
Mikhailovna, bèn đi về phía chiếc đi-văng nhỏ mà bà ta vừa chỉ cho
chàng. Bà Anna Mikhailovna vừa đi khuất, chàng đã nhận ra tất cả những
người trong phòng điều nhìn chàng, và cái nhìn của họ không phải chỉ có
vẻ tò mò hay ái ngại. Piotr nhận thấy mọi người đang thì thầm to nhỏ
với nhau, đưa mắt chỉ về phía chàng, dường như có vẻ sợ hãi và thậm chí
còn có vẻ khúm múm nữa là khác. Đối với chàng họ có những cử chỉ kính
trọng mà trước kia chưa bao giờ chàng thấy họ làm trước mặt chàng: một
bà mệnh phụ mà Piotr không quen biết đang nói chuyện với các vị linh
mục đứng dậy mời ch ầng ngồi, viên sĩ quan vừa nhặt chiếc găng mà chàng
vừa đánh rơi và đưa cho chàng; các bác sĩ kính cẩn khi chàng đi ngang
cạnh họ và né sang một bên để nhường lối cho chàng. Lúc đầu Piotr muốn
ngồi vào một chỗ khác để khỏi làm phiền bà mệnh phụ, muốn tự mình nhặt
lấy chiếc găng và đi vòng sang một bên để tránh mấy ông thầy thuốc, vì
thực ra lúc bấy giờ họ không đứng chắn lối đi của chàng. Nhưng bỗng
dưng cảm thấy rằng làm như vậy e không tiện, chàng cảm thấy rằng đêm
nay mình là một nhân vật có bổn phận làm tròn lễ nghi gì khủng khiếp mà
mọi người đều chờ đợi, vì vậy chàng phải chấp nhận những cử chỉ vồn vã
của mọi người.
Chàng lặng thinh cầm lấy chiếc tất lay của viên phụ tá đưa cho, ngồi
vào chỗ của bà phụ mệnh, đặt hai bàn tay to béo trên hai đầu gối rất
cân đối, với cái thế ngây ngô của một pho tượng Ai Cập và nhủ thầm rằng
tối hôm nay nhất định phải như vậy, nên muốn, khỏi phải mất trí, khỏi
làm những việc ngớ ngẩn, chàng không hành động theo chủ ý của mình mà
phải nhất nhất làm theo ý muốn của mọi người xung quanh là những người
có nhiệm vụ hướng dẫn chàng.
Chưa đầy hai phút đã thấy công tước Vaxili, mặc áo kaftan có đính ba
ngôi sao, đầu cất cao, trịnh trọng bước vào phòng. Mới từ sáng tới giờ
mà trông công tước có vẻ gầy đi, mắt ông to hơn thường ngày khi ông
nhìn quanh phòng và trông thấy Piotr. Công tước Vaxili lai gần Piotr,
cầm lay tay chàng (một việc mà trước đây ông không bao giờ làm) và kéo
bàn tay chàng xuống thấp, dường như muốn thử bàn lay ấy có chắc không.
- Can đảm lên, cam đảm lên anh bạn, ngài đã yêu cầu được gặp cậu. Tối đấy…Nói đoạn công tước Vaxili toan bỏ đi nơi khác.
Nhưng Piotr tự thấy mình cần phải hỏi:
- Sức khoẻ của… - Piotr ngượng ngập không nói tiếp được. Chàng không
biết gọi người sắp qua đời là bá tước có tiện không; còn gọi cha thì
chàng thấy ngượng lắm.
- Cách đây nửa giờ ngài vừa bị một cơn. Thêm một cơn nữa đấy; can đảm lên anh bạn…
Piotr bàng hoàng đến nỗi khi nghe từ "cơn" chàng cứ tưởng một trận đòn
gì đấy. Chàng ngơ ngác nhìn công tước Vaxili mãi một lúc sau mới hiểu
rằng trận đây là cơn động kinh. Công tước Vaxili vừa đi vừa nói với
Lorrain mấy câu và kiễng chân rón rén bước vào cửa phòng bá tước. Ông
ta không biết cách đi rón rén nên cứ vụng về nhún nhảy cả người lên.
Theo gót ông là nữ công tước Katerina, rồi đến các vị linh mục và mấy
người hầu lễ, các gia nhân cũng vào theo. Sau cánh cửa có tiếng người
qua lại, rồi cuối cùng vẫn với khuôn mặt xanh xao nhưng đầy vẻ quả
quyết làm tròn nhiệm vụ, của bà Anna Mikhailovna chạy ra ngoài, khẽ
chạm vào tay Piotr nói:
- Lòng nhân của chúa là vô cùng vô tận. Lễ xức dầu thánh sắp bắt đầu rồi đấy. Anh vào đây.
Piotr vào phòng, bước trên tấm thảm mềm, và nhận thấy cả viên sĩ quan
phụ tá, cả bà mệnh phụ không quen biết và mấy người gia nô nữa - họ đều
vào theo chàng, nhường như bây giờ chẳng cần xin phép cũng có thể vào
phòng này.

Chương - 20 -

Piotr biết rất rõ cái gian phòng lớn có những dãy cột ngăn ra
thành từng vòm. Trên tường chăng kín những tấm thảm Ba tư. Sau dãy cột,
ở một bên có một chiếc giường gỗ đỏ cao chăng màn lụa, ở bên kia kê một
chiếc tủ lớn mặt kính đựng tượng thánh. Tất cả phần này thắp đèn sáng
rực như ở trong nhà thờ khi làm lễ chầu buổi tối.
Dưới các đường viền lấp lánh của chiếc tủ thờ có một chiếc ghế bành
kiểu Volter rất lớn ở phía trên đặt những chiếc gối trắng tinh chưa có
nếp nhăn, hẳn là vừa mới thay xong. Trên ghế bành một thân hình uy nghi
rất quen thuộc đối với Piotr đang nằm yên, một chiếc chăn màu xanh lá
cây đãp ngang bụng, và Piotr nhận ra cha chàng, bá tước Bezukhov, cũng
vẫn mái tóc bạc loà xoà như bờm sư tử cũng vẫn vầng trán rộng và những
nếp nhăn lớn có một vẻ gì cao quý và đặc biệt trên khuôn mặt đẹp đẽ
phơn phớt màu gạch. Bá tước nằm sát dưới các tượng thánh. Hai bàn tay
to phốp pháp đặt lên trên tấm chăn. Bàn tay phải úp xuống, giữa ngón
tay cái và ngón tay trỏ đặt một cây nến bằng sáp ong do một người đầy
tớ đứng sau ghế bành cúi lưng giữ cho thẳng. Bên chiếc ghế bành có mấy
vi linh mục mặc những bộ trang phục rực rỡ và uy nghi của nhà thờ, mái
tóc đài buông xoã trên áo, tay cầm những ngọn nến thắp sáng, đang khoan
thai trang trọng làm lễ. Cách họ một quãng ở phía sau có hai tiểu thư,
em gái công tước tiểu thư Ekaterina tay cầm mùi xoa đưa lên gần mắt, và
trước mặt họ là cô chị cả, vẻ hằn học và quả quyết, mắt không lúc nào
rời khỏi tượng thánh, dường như muốn nói với mọi người rằng nếu cô ta
nhìn đi chỗ khác thì không còn giời đất nào nữa. Bà Anna Mikhailovna
gương mặt buồn rầu nhẫn nhục và đầy vẻ từ bi tưởng chừng như sẵn lòng
dung tha tất cả, và bà mệnh phụ không quen biết, thì đứng cạnh cửa vào.
Công tước Vaxili đứng ở bên kia cửa, sau một chiếc ghế chạm lót nhung
đặt gần chiếc ghế bành, tay trái có cầm nến tựa khuỷu vào lưng ghế, tay
phải làm dấu thánh giá, cứ mỗi lần đưa ngón tay lên trán lại ngước mắt
lên phía trên. Gương mặt của công tước biểu hiện vẻ ngoan đạo diềm tĩnh
và phục tùng ý chí của Thượng đế. "Nếu các người không hiểu được những
tình cảm này thì chỉ thiệt thân các người thôi", - vẻ mặt của công tước
như muốn nói.
Sau lưng công tước là viên sĩ quan phụ tá, hai ông thầy thuốc và một
người đầy tớ trai; như ở trong nhà thờ, nam nữ đứng riêng ra hai nơi.
Mọi người đều im lãng làm dấu thánh giá, chỉ nghe thấy tiếng đọc thánh
kinh, tiếng hát trầm trầm dè dặt và trong một phút im lặng có thể nghe
thấy tiếng chuyển chân đứng và tiếng thở dài.
Bà Anna Mikhailovna, với cái vẻ quan trọng tỏ ra rằng bá tước rõ việc
mình đang làm, bước ngang qua gian phòng đến gần Piotr và trao cho
chàng một cây nến. Piotr thắp nến và lên vì mải lơ đễnh quan sát những
người xung quanh, chàng cứ lấy tay đang cầm nến mà làm dấu thánh giá.
Công tước tiểu thư Sofia, một cô gái hay cười, nước da đỏ hồng có cái
nết ruồi bên má, đứng nhìn Piotr, lấy khăn tay che mặt hồi lâu mới giở
ra, nhưng đưa mắt nhìn Piotr, cô ta lại phì cười. Hình như cô ta không
tài nào nhịn được cười khi nhìn Piotr, nhưng cũng không thể nào không
nhìn anh ta được, cho nên khỏi bị cám dỗ, cô lặng lẽ lẩn ra sau một
chiếc cột. Giữa chừng buổi lễ giọng hát của các giáo sĩ bỗng ngừng bặt,
các linh mục thì thầm nói với nhau mấy tiếng gì không rõ, người lão bộc
đang giữ cây nến trong tay bá tước đứng dậy và quay sang phía các bà.
Bà Anna Mikhailovna bước lên phía trước, cúi mình trên người ốm và đưa
lay ra sau lưng vẫy ngón tay ra hiệu cho Lorrain lại gần. Ông thầy
thuốc người Pháp bấy giờ đang đứng tựa vào một chiếc cột, tay không cầm
nến với dáng điệu cung kính của một người ngoại quốc tỏ ra rằng tuy
khác tín ngưỡng, ông ta cũng hiểu hết tầm quan trọng của nghi lễ đang
diễn ra và còn đồng tình nữa là khác. Với những bước đi không tiếng
động của một người đang tuổi cường tráng, ông lại gần người ốm, đưa bàn
tay có những ngón thon và trắng cầm lấy bàn tay không cầm nến của bá
tước, nhấc lên khỏi chăn xanh, rồi quay mặt đi và bắt đầu thăm mạch, vẻ
mặt trầm ngâm. Họ cho người ốm uống thuốc, lăng xăng quanh chiếc ghế
bành một lúc, rồi lại tản về chỗ cũ, và buổi lễ lại tiếp tục.
Trong khoảng thời gian gián đoạn và rồi Piotr thấy công tước Vaxili rời
cái lưng ghế đang vịn và vẫn cái vẻ mặt muốn cho người ta thấy rằng ông
biết rõ việc mình đang làm, và nếu những người khác không hiểu ông ta
thì chỉ thiệt cho họ thôi, công tước Vaxili không lại gần người ốm mà
lại đi ngang kề bên, đến chỗ công tước tiểu thư Katerina đứng, rồi cùng
cô đi về phía trong phòng ngủ, phía chiếc giường cao chăng màn lụa. Rời
khỏi giường, cả hai khuất sau một cánh cửa ngách, nhưng trước khi buổi
lễ chấm dứt, họ đã lần lượt kẻ trước người sau trở về chỗ cũ. Việc này
Piotr cũng không chú ý gì hơn tất cả những việc khác vì trong lòng
chàng yên chí là tất cả những việc diễn ra trước ra trước mắt mình tối
hôm nay tất nhiên đều là tối cần thiết.
Tiếng hát thánh đường đã dứt, và người ta nghe giọng nói của vị linh mục đang kính cẩn mừng người ốm nhận phép nhiệm mầu.
Bá tước nằm im lìm như cũ. Chung quanh ông mọi người đều nhốn nháo, có
tiếng chân bước và tiếng nói thầm, trong đó tiếng thì thầm của bà Anna
Mikhailovna nghe trội hơn cả.
Piotr nghe thấy bà ta nói:
- Nhất định phải chuyển lên giường thôi, để đây thì không thể nào…
Các bác sĩ, các nữ công tước và các gia nhân vây kín lấy người ốm đến
nỗi Piotr không còn trông thấy mái đầu tóc bạc loà xoà với khuôn mặt
màu gạch mà nãy giờ trong buổi lễ chưa có lần nào vượt ra khỏi tầm mắt
Piotr, mặc dầu trong khi đó chàng cũng vẫn trông thấy những người khác.
Nhìn những cử chỉ thận trọng của mấy người đứng sát quanh chiếc ghế
bành, Piotr đoán ra rằng người ta đang nâng người hấp hối lên và khiêng
ông sang chỗ khác.
Có tiếng thì thào hoảng hốt của một gia nhân:
- Nắm lấy tay tôi, không buột rơi bây giờ…
- Đỡ lấy ở bên dưới… thêm một người nữa vào đây, - họ lại nói, và tiếng
thở nặng nhọc cùng tiếng bước chân của các gia nhân lại càng vội vã
thêm, dường như cái thân hình mà họ đang khiêng là nặng quá sức họ.
Những người khiêng bá tước, trong số đó có cả bà Anna Mikhailovna, đã
đi ngang tầm chàng thanh niên, và trong một nháy mắt, ở phía sau những
tấm lưng và những cái gáy của các gia nhân Piotr thoáng thấy lông ngực
nở nang để trần, đôi vai vạm vỡ của người ốm nâng cao lên phía trên mấy
người đầy tớ đang đỡ lấy nách ông, và mái tóc quăn loà xoà như bờm sư
tử. Mái đầu ấy với vầng trán rộng khác thường, đôi gò má cao, tuy cái
chết đã gần đến mà không hề biến dạng. Vẫn là mái đầu, khuôn mặt mà
Piotr đã trông thấy ba tháng trước đây, khi bá tước cho chàng đi
Petersburg. Nhưng hôm nay mái tóc yếu lắc lư theo những bước chân không
đều của các gia nhân, và đôi mát lạnh lùng, đờ đẫn của bá tước không
biết nhìn vào chỗ nào.
Người ta nhớn nhác quanh chiếc giường một lúc, rồi những người vừa
khiêng bá tước tản ra. Bà Anna Mikhailovna chạm vào tay Piotr và nói;
"Anh lại đây", Piotr đi với bà ta đến cạnh giường.
Trên giường người ta đã đặt người ốm nằm trong một tư thế trang trọng
có lẽ là để cho thích hợp với cái phép huyền diệu vừa diễn ra.
Người ốm nằm tựa cao lên chồng gối. Hai tay ông đặt cân đối trên tấm
chăn xanh bằng lụa, lòng bàn tay úp xuống dưới. Khi Piotr lại gần, bá
tước nhìn thẳng vào chàng nhưng cái nhìn của bá tước thì con người
không thể nào hiểu được ý nghĩa và tầm quan trọng. Có thể cái nhìn này
chẳng nói lên điều gì hết, chẳng qua là một khi còn có mắt thì tất phải
nhìn vào một chỗ nào đấy; cũng có thể cái nhìn đấy bao hàm nhiều ý
nghĩa. Piotr dừng lại, không biết mình nên làm gì, và đưa mắt nhìn sang
bà Anna Mikhailovna, người hướng dẫn mình, có ý dờ hỏi. Bà Anna
Mikhailovna ra hiệu hấp tấp đưa mắt ra hiệu hôn bàn tay. Piotr thân
trọng vươn cổ dài ra để khỏi vướng vào tấm chăn, làm theo ý bà Anna
Mikhailovna và áp môi vào bàn tay rộng và đầy đặn của bá tước. Bàn tay
vẫn im lìm; trên mặt bá tước cũng không có một thớ thịt nào khẽ động.
Piotr lại đưa mắt hỏi bà.
Anna Mikhailovna xem bây giờ cần phải làm gì nữa. Bà Anna Mikhailovna
chỉ cho Piotr chiếc ghế bành đặt cạnh giường. Piotr ngoan ngoãn ngồi
xuống ghế, mắt có ý dò hỏi xem mình làm như vậy đã được chưa. Bà Anna
Mikhailovna gật đầu khen được, Piotr lại lấy cái dáng điệu cân đối và
ngây ngô của một pho tượng Ai Cập, hình như chàng rất lấy làm tiếc cái
thân hình to béo và vụng về chiếm quá nhiều chỗ trong không gian, nên
chàng đem vận dụng hết sức lực tinh thần ra để làm cho nó nhỏ bớt đi
được chừng nào hay chừng ấy.
Chàng nhìn bá tước. Bá tước nhìn vào chỗ lúc nãy vừa có cái mặt của
Piotr khi chàng đang đứng. Gương mặt bà Anna Mikhailovna tỏ ra rằng bà
hiểu rõ cái giây phút gặp gỡ cuối cùng này giữa cha và con là quan
trọng và cảm động đến nhường nào. Hai phút trôi qua mà Piotr tưởng
chừng như cả tiếng đồng hồ. Đột nhiên những thớ thịt và những nếp nhăn
trên má bá tước bắt đầu run rẩy, rồi mỗi lúc di chuyển mạnh hơn. Đôi
môi đẹp đẽ của ông co rúm lại (mãi đến giờ Piotr mới hiểu cha mình gần
cõi chết đến nhường nào), từ cái miệng méo xệch của ông ta đưa ra một
tiếng ú ớ khàn khàn. Anna Mikhailovna nhìn kỹ vào mặt người ốm, cố đoán
xem ông muốn gì bà chỉ vào Piotr, rồi chỉ vào chén thuốc, xong lại thầm
đọc tên công tước Vaxili có ý dò hỏi, đoạn lại chỉ vào tấm chăn. Đôi
mắt và nét mặt tỏ vẻ suốt ruột. Bá tước cố sức đưa mắt về phía người
gia nô đang ngồi im ở đầu giường.
- Ngài muốn trở mình sang bên kia đấy, - người gia nô nói khẽ và đứng
dậy để vàn tấm thân nặng nề của bả tước cho quay mặt vào tường.
Piotr đứng dậy để giúp người gia nô một tay.
Trong khi họ trở mình cho bá tước, một cánh tay của ông buông thõng ra
sau lưng, bá tước cố đưa tay về phía trước, nhưng không sao nhấc lên
nổi. Không biết bá tước có nhìn thấy cái vẻ kinh hãi của Piotr khi nhìn
vào cánh tay cứng đờ này không, hay là trong giây lát có đó có ý nghĩ
nào thoáng hiện lên trong cái trí óc đang chết dần của ông, chỉ thấy
ông nhìn vào bàn tay không chịu tuân theo ý mình, rồi nhìn vẻ mặt kinh
hãi của Piotr, rồi lại nhìn bàn tay, và trên gương mặt ông hiên lên một
nụ cười yếu ớt, đau đớn, không hợp tí nào với nét mặt của ông, tưởng
chừng như có ý giễu cợt sự bất lực của chính mình. Khi trông thấy nụ
cười này, đột nhiên Piotr lông ngực run bắn lên, mũi tự dưng thấy cay
xè và nước mắt rưng rưng không còn trông thấy rõ mọi vật xung quanh
nữa. Người ốm đã được quay mình trở lại, mắt hướng về phía tường. Ông
thở dài một cái.
- Cụ đã thiếp đi rổi! - Anna Mikhailovna nói khi nhìn thấy nữ công tước đến thay phiên. - Ta đi đi!
Piotr ra ngoài.

Chương - 21 -

Trong phòng tiếp tân không còn ai, ngoài công tước Vaxili và công
tước tiểu thư Katerina. Hai người đang ngồi dưới bức chân dung của nữ
hoàng Ekaterina nói chuyện sôi nổi. Vừa trông thấy Piotr với bà Anna
Mikhailovna, họ im bặt.
Piotr thấy hình như tay công tước tiểu thư thu một cái gì ấy. Cô ta nói thầm:
- Tôi không thể nhìn mặt bà ấy được.
- Katis đã sai dọn trà trong phong khách nhỏ - công tước Vaxili nói với
bà Anna Mikhailovna. - Khổ thân quá, bà vào trong đấy mà dùng cái gì
cho lại sức, không thì quỵ mất đấy!
Với Piotr thì công tước không nói gì, chỉ nắm chặt lấy cánh tay chàng,
ở phía dưới khuỷu tay một chút, ra vẻ ái ngại. Piotr cùng với bà Anna
Mikhailovna đi vào một gian phòng khách nhỏ. Đó là một căn phòng nhỏ
hình tròn ở giữa đặt một chiếc bàn trên có bày bộ đồ trà và mấy thức ăn
nguội. Xung quanh bàn, tất cả các tân khách đến nhà bá tước Bezukhov
đêm nay đều quây quần ăn lấy sức.
- Sau một đêm mất ngủ không có gì làm người ta lại sức bằng cách uống
một tách nước chè Nga tuyệt diệu này - bác sĩ Lorrain nói, vẻ hoạt bát
nhưng dè dặt, miệng nhấp ngụm nước trà pha trong chiếc chén tàu mỏng
manh, không có quai.
Piotr nhớ rõ gian phòng khách nhỏ hình tròn này với những chiếc gương
và những chiếc bàn con bày biện trong phòng. Trong những buổi vũ hội ở
nhà bá tước, Piotr không biết khiêu vũ nên thích ngồi trong gian phòng
này ngám các bà các cô mặc áo dài khiêu vũ, với những hạt kim cương và
ngọc trai lấp lánh trên cổ và trên vai để trần, đi vượt qua phòng, ngắm
mình trong những tấm gương rực sáng ánh đèn phản chiếu lại bóng họ
thành ba hình. Bây giờ cũng gian phòng ấy chỉ thắp có hai cây nến sáng
mờ mờ, và giữa đêm khuya trên chiếc bàn nhỏ lộn xộn một bộ đồ trà và
mấy đĩa thức ăn, xung quanh có những người có dung mạo khác nhau, chẳng
có vẻ gì là hội hè, đang thì thầm to nhỏ; môi cử động, mỗi lời nói của
họ đều tỏ ra không có ai lãng quên cái sự việc hiện đang diễn ra và sắp
diễn ra trong phòng ngủ. Piotr không ăn, tuy chàng rất muốn ăn.
Chàng đưa mắt nhìn người hướng dẫn mình có ý dò hỏi và thấy bà ta rón
rén trở ra phòng tiếp tân, nơi công tước Vaxili ngồi lại một mình với
nữ công tước Katerina. Piotr nghĩ bụng chắc phái như thế mới được; bèn
chần chừ một lát rồi ra theo. Bà Anna Mikhailovna đứng bên nữ công tước
và cả hai không ai nghe ai cùng tranh nhau nói một lúc, giọng thì thầm
có vẻ xúc động mạnh.
- Xin công tước phu nhân tha lỗi tôi tự biết cái gì cần và cái gì không
cần - công tước tiểu thư Katerina nói, hình như cô ta vẫn ở trong tâm
trạng xúc động như lúc đóng sập cửa phòng riêng lại.
Anna Mikhailovna đứng chặn lối đi và phong ngủ, không để cho công tước tiểu thư đi. Bà nói giọng dịu dàng mà quả quyết:
- Nhưng thưa công tước tiểu thư, trong khi bác ấy đang cần nghỉ ngơi
như thế này, e rằng như vậy sẽ làm bác phiền lòng, tội nghiệp. Trong
những giờ phút như thế này lại đi nói chuyện thế tục, khi linh hồn bác
đã sẵn sàng…
Công tước Vaxili ngồi trên ghế bành với cái dáng điệu quen thuộc của
ông, một chân ghếch cao lên chân kia. Thớ thịt trên má công tước giật
giật rất mạnh và trễ xuống, trông phía dưới mặt bạnh ra; nhưng ông vẫn
có vẻ như không chú ý lắm tới câu chuyện của hai người đàn bà.
- Kìa bà Anna Mikhailovna, bà cứ để Kalis vào đi! Bà cũng biết bá tước quý mến tiểu thư như thế nào.
Công tước tiểu thư quay về phía công tước Vaxili và chỉ vào chiếc cặp da ghép mà cô đang cầm trong tay, nói:
- Tôi cũng không biết trong tờ giấy này có những gì nữa kia.
- Tôi chỉ biết ràng tờ di chúc thật hiện đang ở trong phòng giấy của bác ấy, còn đây chỉ là một tờ giấy bị bỏ quên…
Công tước tiểu thư định đi vòng qua bà Anna Mikhailovna, nhưng bà ta lại nhảy ra ngăn lại.
- Tôi biết lắm, công tước tiểu thư ạ, - bà Anna Mikhailovna nói, tay
nắm lấy chiếc cặp, và nắm chặt đến nỗi có thể thấy rõ rằng bà ta không
dễ gì buông nó ra đâu - Công tước tiểu thư ạ, tiểu thư là người tốt
bụng, đáng mến, tôi xin tiểu thư, tôi van tiểu thư hãy thương lấy bác
ấy. Tôi xin cắn cỏ ngậm vành mà van tiểu thư như vậy.
Công tước tiểu thư lặng thinh. Chỉ còn nghe thấy tiếng hai ngưởi giằng
co chiếc cặp da. Có thể thấy rõ lãng nếu công tước tiểu thư nói ra
những lời lẽ của cô ta cũng chẳng có gì hay ho đối với bà Anna
Mikhailovna cả. Bà Anna Mikhailovna giữ chiếc cặp rất chặt, nhưng tuy
thế giọng của bà vẫn giữ được cái âm thanh trầm trầm và dịu ngọt như cũ.
- Piotr, anh lại đây một tí. Tôi nghĩ rằng trong hội đồng gia đình mà có anh ấy cũng chẳng thừa: có phải không, thưa công tước?
- Tại sao bác lại ngồi im thế hả bác? - công tước tiểu thư bỗng thét to
lên, đến nỗi trong phòng bên kia khách khứa đều nghe thấy và có ý hoảng
sợ. - Sao bác lại ngồi im, trong khi có kẻ không biết từ đâu đến dám tự
xen vào công việc của người ta và gây chuyện ngay ở ngưỡng cửa phòng
một người đang hấp hối? Đồ xảo quyệt! - Công tước tiểu thư hằn học rít
lên và lấy hết sức lực giằng lấy chiếc cặp da, nhưng bà Anna
Mikhailovna bước tới mấy bước để khỏi tuột và chuyển tay giữ lấy.
- Ô, - công tước Vaxili nói, giọng trách móc và ngạc nhiên - làm gì lố
lăng thế kia? Hai bà buông chiếc cặp ra nào! Tôi xin hai bà!
Công tước tiểu thư buông ra.
- Cả bà nữa!
Bà Anna Mikhailovna không nghe.
- Bà buông ra cái nào. Tôi xin lĩnh lấy mọi phần trách nhiệm.
- Tôi sẽ vào hỏi bá tước. Tôi… thôi như thế đủ rồi bà ạ.
Nhưng thưa công tước - Bà Anna Mikhailovna nói, - sau một buổi lễ
thiêng liêng như vậy công tước cũng nên để cho bác ấy được yên tĩnh một
chút chứ. Đây này, anh Piotr, anh nghĩ thế nào hãy nói ra, - bà quay về
phía Piotr bấy giờ vừa lại gần, ngạc nhiên trước vẻ mặt dữ tợn, mất hết
vẻ lịch sự của công tước tiểu thư và cái mặt giật giật lên từng đợt của
công tước Vaxili.
- Xin bà nhớ cho rằng bà sẽ chịu trách nhiệm về tất cả những hậu quả có
thể xảy ra. - công tước Vaxili nói, giọng nghiêm nghị - bà không biết
mình đang làm gì.
- Cái con mụ đê hèn này! - Công tước tiểu thư thét lên, rồi đột nhiên
chồm lên người lên người bà Anna Mikhailovna và giật chiếc cặp da lại.
Công tước Vaxili cúi đầu và dang hai tay ra.
Vừa lúc ấy cánh cửa, cái cánh cửa khủng khiếp mà Piotr đã nhìn rất lâu
và vừa lúc nãy mở ra rất khẽ, bỗng mở toang ra đánh sầm vào tường một
cái và cô công tước tiểu thư thứ hai chạy vụt ra, chắp tay trên ngực
thốt lên, giọng tuyệt vọng:
- Các người làm sao thế? Bác ấy đang tắt nghỉ, thế mà các người để tôi ngồi một mình?
Nữ công tước tiểu thư Katerina thả rơi chiếc cặp da. Anna Mikhailovna
cúi xuống lấy rất nhanh chộp lấy vật quý chạy vào phòng ngủ. Công tước
tiểu thư Katerina công tước Vaxili và như sực tỉnh, liền chạy vào theo.
Mấy phút sau công tước tiểu thư từ phòng ngủ bước ra trước tiên, gương
mặt tái xanh và khô đét, răng cắn lấy môi dưới. Khi trông thấy Piotr,
sắc mặt của cô ta lộ một vẻ hằn học không kìm giữ nổi. Công tước tiểu
thư nói:
- Đấy bây giờ các người tha hồ mà ăn mừng, các người chỉ chờ có thế mà thôi!
Cô ta oà lên khóc nức nở, lấy khăn tay che mặt và bỏ chạy ra khỏi phòng.
Ra sau công tước tiểu thư là công tước Vaxili. Ông lảo đảo bước tới
chiếc đi-văng Piotr đang ngồi gieo phịch người xuống, cánh tay đưa lên
che mặt Piotr nhận thấy ông ta xanh nhợt đi, hàm dưới của ông rung rung
như trong cơn sốt rét. Công tước nắm lấy khuỷu tay Piotr nói, giọng
nghe thành thật và yếu ớt; Piotr chưa bao giờ nhận thấy công tước có
một giọng nói như vậỵ:
- Trời, Piotr ạ. Chúng ta có tôi biết chừng nào, chúng ta dối trá biết
chừng nào, và như thế để làm gì? Tôi đã hơn năm mươi tuổi đầu rồi… Rồi
thì tôi cũng… Tất cả mọi sự đều kết thúc băng cái chết, tất cả, chết
thật là khủng khiếp - Nói đến đây công tước khóc lên rưng rức.
Bà Anna Mikhailovna ra sau cùng. Bà ta rón rén bước chầm chậm lại gần Piotr.
- Piotr! - Bà nói.
Piotr nhìn bà có ý dò hỏi. Bà Anna Mikhailovna hôn lên trán Piotr, nước mắt ướt chảy cả mặt chàng. Bà im lặng một lúc rồi nói:
- Cụ không còn nữa rồi!
Piotr nhìn bà Anna Mikhailovna qua đôi kính trắng.
- Thôi ta sẽ đưa anh về phòng. Anh cô khóc đi một chút. Không có gì có thể làm người ta khuây khoả cho bằng nước mắt.
Bà dẫn Piotr vào gian phòng khách tối mờ mờ, và Piotr lấy làm mừng rằng
ở dây không ai trông thấy mặt mình. Anna Mikhailovna bỏ đi một lúc, và
khi bà trở lại bà thấy chàng dang ngối đầu lên cánh tay ngủ rất say.
Sáng hôm sau Anna Mikhailovna bảo Piotr.
- Thật thế anh ạ, đây là một tổn thất lớn cho tất cả chúng ta, chứ
chẳng phải mình anh. Anh thì Thượng đế sẽ phù hộ cho, anh còn trẻ thế
mà nay đã nắm giữ cả một gia tài vô tận, tôi mong thế. Tờ di chúc chưa
được mở ra. Tôi biết rõ anh, nên tin chắc rằng điều đó sẽ không làm anh
loá mắt, nhưng người ta mà đã vào hoàn cảnh ấy tất phải có nhiều bổn
phận, và phải cho xứng là người đàn ông?
Piotr im lặng.
- Có lẽ sau này tôi sẽ nói rõ cho anh rằng nếu không có tôi ở đây, thì
cơ sự không biết sẽ ra sao. Anh có biết không, mới hôm kia đây cậu tôi
vừa hứa với tôi là sẽ không quên thằng Boris. Nhưng cậu tôi không kịp
trối trăng gì. Tôi hy vọng rằng anh sẽ làm tròn ý nghyện của cha anh!
Piotr không hiểu gì cả, chỉ im lặng nhìn công tước phu nhân Anna
Mikhailovna, mặt đỏ ửng có vẻ e thẹn. Nói chuyện với Piotr xong, bà
Anna Mikhailovna lên xe đến nhà bá tước Roxtov ngủ lại.
Đến sáng bà thức dậy, kể cho vợ chồng nhà Roxtov tất cả những người
quen biết nghe những chi tiết về phút lâm chung của bá tước Bezukhov.
Bà ta nói rằng bá tước đã từ trần đúng như chính bà ta muốn sau này
mình sẽ từ trần, rằng phút lâm chung của bá tước rất cảm động, thậm chí
còn có giá trị giáo dục; còn cuộc gặp gỡ cuối cùng của hai cha con bá
tước thì cảm động đến nỗi hồi tưởng lại bà không thể nào cầm được nước
mắt; rằng bà không biết trong hai cha con ai là người tỏ ra cao thượng
hơn trong những giây phút kinh hoàng đó: người cha thì đến phút cuối
cùng vẫn nhớ mọi việc và mọi người và đã nói với con những lời hết sức
cảm động, còn người con thì ai nhìn cũng phải mủi lòng, anh ta đau khổ
đến nỗi có thể chết đi được, ấy thế mà vẫn cố gắng dấu nỗi buồn để cho
cha mình nhắm mắt được êm thấm. "Nhìn cảnh ấy thật là thương tâm, nhưng
cũng thật bổ ích. Được trông thấy những người như bá tước và người con
trai rất xứng đáng của ông thật thấy tâm mình như cao cả hơn lên". Bà
Anna Mikhailovna nói. Về những hành động công tước tiểu thư Katerina và
công tước Vaxili thì bà cũng có kể lại và tỏ ý không hài lòng, nhưng
khi kể bà nói thầm rất khẽ và dặn mọi người giữ thật kín.

Chương - 22 -

Ở Lưxye Gorư, điền trang của công tước Nikolai Andreyevich
Bolkonxki, cả nhà đang ngày ngày chờ đợi người con trai của chủ nhân là
công tước Andrey và phu nhân; nhưng sự chờ đợi đó không hề đảo lộn trật
tự nghiêm ngặt trong sinh hoạt của gia đình công tước. Từ ngày bị trích
biếm về điền trang, dưới chiều Pavel đệ nhất, không được tham gia chính
sự, nguyên soái tổng tư lệnh công tước Nikolai Andreyevich mà giới
thượng lưu thường gọi đùa là quốc vương nước Phổ, vẫn sống ở điền trang
Lưxye Gôrư này cùng cô con gái là công tước tiểu thư Maria và người tỳ
nữ của nàng là cô Burien(1). Dưới triều hoàng đế mới, tuy đã được phép
trở lại hai kinh đô(2) công tước vẫn cứ ở lỳ nông thôn, không hề di đâu
cả, và thường nói rằng có ai cần gặp công tước thì cứ việc đi một trăm
năm mươi dặm(3) từ Moskva đến Lưxye Gôrư mà gặp, chứ riêng công tước
thì không cần gì mà cũng không cần đến ai. Công tước thưòng nói rằng
tật xấu của con người thường do hai nguyên nhân là ngồi không và mê
tín, và ở đời chỉ có hai đức tính mà thôi, là hoạt động và trí tuệ.
Công tước thân hành đảm nhận việc giáo dục con cái, để phát triển ở
nàng hai dức tính chủ yếu này, công tước vừa dạy nàng đại số và hình
học cho đến tuổi hai mươi, lại bố trí thời gian sao cho nàng lúc nào
cũng có việc làm liên tiếp.
Chính bản thân công tước lúc nào cũng làm việc, hoặc viết tập hồi ức
của đời mình, hoặc giải những bài toán cao cấp, hoặc tiện những chiếc
hộp đựng thuốc lá, hoặc làm vườn và trông nom những công trình xây dựng
lúc nào cũng có trong điền trang. Cho rằng trật tự là điều kiện cần
nhất cho mọi hoạt động, công tước sắp đặt trật tự trong sinh hoạt của
mình cực kỳ chính xác. Bữa ăn của công tước bao giờ cũng đúng giờ giấc,
không phải chỉ đúng từng giờ mà còn đúng từng phút, bất di bất dịch.
Đối với người nhà, từ con gái đến tôi tớ, công tước đều rất nghiêm khắc
và lúc nào cũng khó tính, cho nên không hề ác mà vẫn làm cho người ta
phải kính nể và e sợ hơn kẻ ác nhất thiên hạ. Tuy công tước đã về hưu
và không còn ảnh hưởng gì đến công việc quốc gia, nhưng mỗi một quan
tỉnh trưởng mới đổi đến địa phương này đều tự xem có bổn phận phải đến
trình diện công tước và khi đến đều phải đến phòng tiếp tân chờ đợi giờ
công tước ra tiếp khách đã quy định sẵn, chẳng khác gì viên kiến trúc
sư trong nhà, người làm vườn hay công tước tiểu thư Maria. Và khi đã
vào phòng ấy, mỗi người đều thấy tôn kính và sợ sệt hơn nữa khi cánh
cửa cao và dày của phòng làm việc lại xịch mở và cái dáng mảnh khảnh
của ông cụ hiện ra với bộ tóc giả(4) rắc phấn với đôi bàn tay khẳng
khiu và và đôi lông mày rậm bạc trắng mà những khi cau lại thì che mờ
bớt ánh sáng long lanh của đôi mắt sáng, trẻ và thông minh.
Buổi sáng hôm hai vợ chồng trẻ đến, theo thường lệ, công tước tiểu thư
Maria vẻ lo sợ bước vào phòng tiếp tân, đúng giờ chào buổi sáng, vừa
làm dấu thánh giá vừa đọc nhẩm một bài kinh. Ngày nào nàng cũng vào đây
và cứ mỗi lần vào nàng lại đọc kinh, cầu cho cuộc gặp mặt hàng ngày
diễn ra êm thấm.
Người lão bộc tóc rắc phấn nãy giờ ngồi trong phòng tiếp tân. lẳng lặng đứng dậy và nói thì thầm: "Xin mời tiểu thư vào".
Sau cánh cửa vẳng ra tiếng quay đều của một chiếc bàn tiện. Nữ Công
tước rụt rè đẩy cánh cửa mở ra từ từ và dừng lại trên ngưỡng cửa. Công
tước đang làm việc ở bàn tiện, ngoái nhìn về phía sau một cái rồi lại
tiếp tục làm.
Phòng làm việc rộng thênh thang đầy những đồ đạc, rõ ràng là được dùng
đến thường xuyên. Cái bàn lớn bày la liệt những sách và đồ án, những tủ
kính cao đựng sách, chìa khoá đút ở ổ khoá, cái bàn nghiêng để đứng mà
viết, trên mặt bàn còn một cuốn vở để mở, cái bàn tiện với những dụng
cụ đặt ở xung quanh và những miếng vỏ bào rải rác, mọi thứ đều chứng tỏ
một hoạt động không ngừng, về nhiều mặt và có thứ tự, ngăn nắp. Động
tác của cái chân nhỏ đi ủng tartar thêu ngân tuyến, sức ấn mạnh của bàn
tay khô và gân guốc tỏ ra công tước còn giữ được sức khoẻ bền bỉ và
giỏi chịu đựng của một ông già quắc thước. Sau khi đạp dấn thêm vài
vòng bánh xe, công tước nhấc chân ra khỏi bàn đạp, lau con dao tiện,
ném nó vào một cái túi da móc ở bàn tiện rồi đi đến cạnh bàn, gọi con
gái lại.
Công tước không bao giờ làm dấu thánh cầu phước cho con cái, chỉ đưa
cái má lởm chởm râu ria sáng hôm nay chưa cạo, cho con hôn, rồi đưa mắt
nhìn con một cách nghiêm nghị nhưng đồng thời có vẻ ân cần âu yếm, và
chỉ nói:
- Đây bài ngày mai, - vừa nói vừa mở nhanh trang vở và lấy móng tay đánh dấu từ đoạn này đến đoạn kia.
Công tước tiểu thư cúi nhìn trang vở trên bàn.
Bỗng công tước nói:
- Khoan đã, con có cái thư đây - vừa nói vừa rút từ một cái túi treo
trên bàn ra một chiếc phong bì, nét chữ đàn bà và ném lên bàn.
Nhìn thấy phong thư, mặt công tước tiểu thư đỏ ửng lên từng đám. Nàng vội vàng cầm lấy và cúi xuống xem.
- Cô Eloyza (5) à? - công tước hỏi, miệng mỉm một nụ cười lạnh lùng để lộ hai hàm răng màu vàng ngà nhưng còn chắc.
- Vâng ạ, của Juyly - tiểu thư Maria rụt rè liếc nhìn phong thư và mỉm cười bẽn lẽn.
- Cha cho phép con nhận hai bức thư nữa. - công tước lại nói, giọng
nghiêm nghị - nhưng đến cái thứ ba thì cha đọc đấy. Cha ngại rằng thư
chỉ viết những chuyện nhảm nhí. Cha sẽ đọc cái thứ ba đấy.
- Thưa cha, cha cứ đọc cái này cũng được ạ - nữ công tước vừa nói vừa đưa thư cho cha, mặt càng đỏ bừng.
Công tước gạt bức thư ra, và chỉ thốt lên mấy tiếng ngắn gọn:
- Cái thứ ba, đã bảo là cái thứ ba kia, - rồi chống khuỷu tay xuống bàn, kéo về phía mình cuốn vở đầy những hình vẽ hình học.
- Này tiểu thư nhìn đây, hai hình tam giác này đồng dạng: góc a b c… -
Ông già bắt đầu giảng bài, đầu cúi xuống cuốn vở, gần sát mặt con và
một tay vòng ra sau lưng ghế bành của công tước tiểu thư làm cho nàng
cảm thấy bị bao trùm tứ phía giữa mùi thuốc lá và cái mùi găn gắt của
người già mà nàng đã quen từ lâu.
Tiểu thư Maria khiếp sợ nhìn đôi mắt cha sáng long lạnh ngay bên cạnh;
mặt nàng lại đỏ lên từng đám, rõ ràng là nàng chẳng hiểu gì nàng sợ
quá, và càng sợ lại càng không hiểu nổi những lời giảng của cha, dù
giảng rõ đến đâu. Không biết đây là lỗi ông giáo hay lỗi người học trò,
nhưng cái cảnh ấy ngày nào cũng lại diễn ra: mắt tiểu thư cứ hoa lên,
nàng chẳng nhìn mà cũng chẳng nghe gì hết, nàng chỉ cảm thấy ngay sát
mặt mình cái mặt khô khan của ngùời cha nghiêm khắc, chỉ nghe hơi thở
và ngửi thay cái mùi của cha và chỉ mong sao ra khỏi cái buồng này cho
nhanh để về buồng mình và tha hồ suy nghĩ về bài toán. Ông đã sốt ruột,
dịch lui dịch tới, chiếc ghế bành kêu ầm ầm, cố dằn lòng cho khỏi nổi
nóng và nỗi lần không nhịn được lại buông ra một tiếng rủa, có khi ném
cả cuốn vở đi.
Công tước tiểu thư trả lời sai.
- Nào, sao mà ngu thế! - công tước kêu lên, tay ẩy cuốn vở, và quay mặt
đi rất nhanh. Nhưng ông lại lập tức đứng phắt dậy, đi vài bước, rổi lấy
tay chạm khẽ lên tóc con và lại ngồi xuống.
Công tước kéo ghế lại gần và giảng bài tiếp.
Khi công tước tiểu thư cầm lấy vở với những bài toán mới ra, gấp lại và sửa soạn đi ra thì công tước nói:
- Thế chẳng được đâu, con ạ, chẳng được đâu. Toán học quan trọng lắm
con ạ. Ta không muốn con giống các bà phu nhân ngu ngốc thời nay. Con
kiên nhẫn rồi thế nào cũng thích học. - Công tước vuốt má con rồi nói
thêm - Rồi cái ngu sẽ ra khỏi đầu con.
Nàng đã toan đi ra, nhưng công tước ra hiệu bảo đứng lại và lấy trên bàn một cuốn sách mới chưa đọc.
- Này, còn cái "chìa khoá của cõi bí mật" gì đấy mà chàng Eloyza của cô
vừa gửi đến. Sách tôn giáo. Ta không can thiệp vào tín ngưỡng của ai
hết… ta chỉ lật xem qua. Cầm lấy. Thôi đi đi!
Công tước vỗ nhẹ vai con rồi thân hành ra đóng cửa phòng.
Công tước tiểu thư Maria trở về phòng riêng với cái vẻ buồn rầu và
hoảng sợ không mấy khi rời khỏi nàng và càng làm cho bộ mặt ốm yếu và
không hấp dẫn của nàng thêm tẻ đi; nàng ngồi vào bàn viết để la liệt
những sách, những vở và những bước chân dung thu nhỏ. Cha nàng ngăn nắp
bao nhiêu thì nàng lại lộn xộn bấy nhiêu. Nàng để cuốn vở hình học
xuống và sết ruột bóc phong thư.
Đó là thư của người bạn ấu thời thân nhất của nàng, và chính nàng Juyly Karaghina đã có mặt ở ngày lễ của gia đình Roxtov.
Juyly viết:
Bạn hiền yêu quý,
Sự vắng mặt thật là khủng khiếp và đáng sợ. Tôi đã hoài công tự nhủ
rằng một nửa cuộc đời tôi và hạnh phúc của tôi là ở bạn, và tuy xa cách
nhau, lòng chúng la vẫn gắn bó khăng khít với nhau bằng những mối dây
không có gì cởi bỏ được. Ấy thế mà lòng tôi vẫn nổi dậy phản kháng số
phận và dù quanh tôi có bao nhiêu cuộc chơi và trò tiêu khiển, tôi cũng
không thể nào thắng được một nỗi buồn u uủan ở tận đáy lòng từ khi
chúng ta xa nhau. Tại sao chúng ta không được cùng nhau đoàn tụ như
trong mùa hè vừa qua, trong căn phòng lớn của bạn, trén chiếc trường kỷ
xanh, chiếc trường kỷ dành riêng cho những lời tâm sự? Tại sao tôi lại
không có thể, như cách đây mới ba tháng, tìm lấy những sức mạnh tinh
thẩn mới trong cái nhìn dịu dàng trầm tĩnh mà sâu sắc làm sao của bạn,
cái nhìn của tôi hằng yêu quý, mà tôi tưởng như nhìn thấy trước mắt khi
viết thư này.
Đọc đến đây tiểu thư Maria thở dài và liếc nhìn sang tấm gương áo bên
tay phải nàng. Mặt gương phản chiếu lại cho nàng hình ảnh tấm thân yếu
duối xấu xí và bộ mặt gầy gò của nàng. Đôi mắt, lúc nào cũng buồn, bây
giờ ngãm nhìn mình ở trong gương lại còn lộ vẻ thất vọng khác thường.
Nàng liền quay mặt đi và đọc nốt, vừa đọc vừa nghĩ: "Chị ấy nịnh mình".
Nhưng Juyly không nịnh bạn: quả thật đôi mắt của công tước tiểu thư to,
sâu và sáng (từ đôi mắt ấy thỉnh thoảng lại toả ra từng luồng một) đẹp
đến nỗi nhiều khi nó làm cho khuôn mặt vô vị có sức quyến rũ hơn là
khuôn mặt đẹp. Nhưng nữ công tước không bao giờ thấy vẻ đẹp ấy của đôi
mắt mình, vì vẻ ấy chỉ hiện ra những khi nàng không nghĩ đến mình. Cũng
như mọi người hễ nàng nhìn vào gương và gương mặt nàng lại có một vẻ gò
bó thiếu tự nhiên trông xấu hẳn đi. Nàng đọc nốt bức thư.
Khắp Moskva chỉ toàn nói chuyện chiến tranh. Một trong hai anh tôi đã
gặp ở nước ngoài, một anh đang theo quân quân cận vệ lên đường ra biên
giới. Đức hoàng thượng kính mến của chúng ta đã từ giã Petersburg và
theo nhiều người nói thì người định đem tấm thân vàng ngọc ra xông pha
nơi mũi lên hòn đạn. Cầu Thượng đế cho con quái vật Corse bị tiêu diệt
do bàn tay của thiên thần mà Đấng tối cao đã rủ lòng từ bi ban cho
chúng ta làm chúa tể. Không nói đến hai anh tôi, cuộc chiến tranh này
đã làm cho tôi mất một mối quan hệ thân thiết nhất đối với lòng tôi.
Tôi muốn nói đến cậu: Nikolai Roxtov là người đã vì lòng nhiệt thành
bồng bột mà không thể chịu nổi cảnh ngồi không và đã bỏ trường Đại học
để tòng quân. Ấy Mari thân mến ạ, xin thú thật với bạn rằng, tuy tuổi
cậu ta rất trẻ, nhưng cậu ta ra đi như vậy cũng là một nỗi buồn vô hạn
cho tôi. Chàng thanh niên ấy mà tôi đã nói chuyện với bạn trong dịp hè
từa qua, tâm hồn thật cao thượng, thật là trẻ trung, trong sáng, trong
thế kỷ chúng ta đang sống đây thật khó mà gặp một người như thế giữa
những ông lão hai mươi tuổi của chúng ta. Nhất là chàng thẳng thắn và
có tình hết sức. Chàng trong trắng là nên thơ đến nỗi mối quan hệ của
tôi với chàng, tuy ngắn ngủi, cũng là một trong những niềm vui sướng
dịu dàng nhất cho quả tim đáng thương của tôi chưa chi đã phải trải qua
biết bao đau khổ. Rồi tôi sẽ kể cho bạn nghe phút từ biệt giữa chúng
tôi, những điều chúng tôi đã nói với nhau. Tất cả những việc ấy hãy còn
quá mới mẻ. Ồ! Bạn thân mến, bạn thật sung sướng vì bạn không phải biết
đến những niềm vui ấy và những nỗi khổ xót xa ấy. Bạn sung sướng vì
những nỗi khổ thường vẫn mãnh liệt hơn những niềm vui! Tôi thừa biết
rằng bá tước Nikolai trẻ quá nên đối với tôi chàng không bao giờ có thể
là gì khác hơn là một người bạn, nhưng cái tình bạn dịu dàng ấy, những
quan hệ thật là nên thơ, thật là trong trắng ấy quả là một nhu cầu của
lòng tôi. Nhưng thôi đừng nói chuyện ấy nữa. Cái tin quan trọng nhất
mấy hôm nay mà khắp Moskva đều bàn tán là tin bá tước Bezukhov chết và
cái gia tài của bá tước để lại. Bạn hãy tưởng tượng là bà công tước
tiểu thư chỉ được một phần rất nhỏ thôi, công tước Bazil(6) thì chẳng
được chút gì còn chính ông Piotr thì lại được hưởng tất cả, đã thế lại
còn được công nhận là con trai chính thức và vì vậy được lập tước của
cha và trở thành bá tước Bezukhov chủ nhân của một trong những gia tài
lớn nhất nước Nga.
Người ta còn kể lại công tước Bazil đã đóng góp một vai trò rất xấu xa
trong tất cả câu chuyện ấy và ông ta đã phải tiu nghỉu mà trở về
Petersburg.
Tôi xin thú thật là tôi chẳng hiểu gì về tất cả những chuyện chúc thư
và gia tài ấy cả, tôi chỉ biết rằng từ cái ngày anh chàng thanh niên mà
tất cả chúng ta đều hiểu chỉ biết với cái tên là ông Piotr cộc lốc ấy
nay trở thành bá tước Bezukhov chủ nhân của một trong những tài sản lớn
nhất nước Nga, thì tôi rất buồn cười nhận thấy những sự thay đổi trong
lời ăn tiếng nói, trong cách đối xử của những bà mẹ có nhiều con gái
đến tuổi gả chồng và cả các tiểu thư nữa đối với cái anh chàng ấy mà
xin nói thêm là xưa nay tôi vẫn cho là một người khờ khạo. Cũng như từ
hai năm nay, người ta vẫn gán đùa cho tôi những vị hôn phu mà thường
chính tôi không hề biết đến, ngày nay thời sự hôn nhân ở Moskva đã gọi
tôi là bá tước phu nhân Bezukhov. Nhưng bạn cũng thấy rằng tôi không hề
có ý muốn trở thành các bà phu nhân ấy một chút nào cả. Nhân việc gả
bán, bạn có biết là mới gán đây thôi "bà dì nói chung" là Anna
Mikhailovna có nói riêng với tôi một việc tối mật là việc dự định hôn
nhân cho bạn. Người ấy chính là con trai công tước Bazil, chàng Anatol
không hơn không kém. Người ta muốn ổn định cuộc sống cho chàng ta bằng
cách kiếm cho chàng một người vợ giàu có, quyền quý, và người được bố
mẹ chàng chọn chính là bạn. Tôi không biết bạn sẽ có thái độ như thế
nào đối với việc này, nhưng tôi tự thấy có bổn phận báo trước cho bạn
biết. Người ta bảo chàng rất đẹp trai nhưng hạnh kiểm kém lắm; tôi chỉ
biết về chàng có thế thôi!
"Nhưng nói chuyện phiếm như thế đã nhiều quá rồi. Tôi đã viết hết đến
tờ giấy thứ hai rồi và bà cụ tôi dang cho gọi di ăn bữa chiều ở nhà gia
đình Apraksin. Bạn hãy đọc cuốn sách thần bí mà tôi gửi cho bạn, ở đây
người ta đang tranh nhau dọc dữ lắm. Mặc dù trong ấy có những điều khó
hiểu thấu đối với trí thông minh hèn kém của loài người, đó cũng là một
cuốn sách tuyệt; đọc nó linh hồn ta sẽ được yên tĩnh và thanh cao. Chào
bạn. Bạn cho tôi gửi lời kính chào lệnh nghiêm và thăm sức khoẻ cô
Burien? Hôn bạn thân tiết như lòng tôi hằng yêu bạn.
Juyly
T.B - Bạn cho biết tin tức lệnh huynh và bà vợ xinh xắn dễ thương của ông ta".
***
Nữ công tước suy nghĩ, rồi mỉm cười, đôi mắt long lanh làm khuôn mặt
sáng lên và khác hẳn đi. Bỗng nàng đứng dậy, nặng nề bước tới bàn viết.
Nàng lấy giấy ra, bắt đầu viết lia lịa.
Và đây là bức thư trả lời.
"Bạn hiền yêu quý,
Thư của bạn ngày 13 làm cho tôi thi sướng vô cùng, Juyly nên thơ của
tôi ơi, thế ra bạn vẫn yêu tôi đấy ư? Sự xa cách mà bạn nguyền rủa
nhiều thế, vẫn không hề ảnh hưởng gì tới bạn ư? Bạn phàn nàn về nỗi xa
cách - tôi biết nói làm sao; một thân một mình, thiếu hết những người
thân thiết, không biết tôi có dám phàn nàn hay không? Ôi! Nếu chúng tôi
không có tôn giáo để an ủi, thì cuộc đời này sẽ buồn biết mấy. Tại sao
khi bạn kể cho tôi nghe lòng yêu mến của bạn đối với chàng thanh niên
ấy bạn lại cho là tôi sẽ nhìn bạn với đôi mắt nghiêm khắc? Về phương
diện ấy, tôi chỉ nghiêm khắc với bản thân tôi mà thôi. Tôi hiểu những
tình cảm ấy ở người khác và nếu tôi không thể tán thành vì tôi chưa hề
biết đến những tình cảm ấy, thì tôi cũng không hề lên án nó bao giờ cả.
Tôi chỉ nghĩ rằng lòng thương yêu của Cơ đốc giáo, lòng thương yêu đồng
loại lòng thương yêu cả kẻ thù còn quý hơn, dịu dàng hơn, tốt đẹp hơn
những tình cảm mà đôi mắt đẹp của một chàng thanh niên có thể thức tỉnh
trong một thiếu nữ mơ mộng và có tình như bạn.
Tin bá tước Bezukhov mất, chúng tôi nhận được trước thư bạn, tin ấy làm
cho cha tôi rất xúc động. Cha tôi bảo bá tước người đại diện gần cuối
cùng của thế kỷ vĩ đại trước và bây giờ là đến lượi cha tôi, nhưng cha
tôi sẽ cố hết sức làm cho lượt mình đến thật chậm. Cầu thượng đế giữ
cho chúng tôi khỏi phải cái tai hoạ ghê gớm ấy.
Còn ý kiến của bạn lề Piotr thì tôi không tán thành, vì tôi biết Piotr
từ thuở bé. Tôi nghĩ rằng anh ta bao giờ cũng rất tốt bụng vì đó là đức
tính mà tôi quý nhất ở những người khác. Còn về gia tài của anh ta và
về vai trò của công tước Bazil trong việc ấy thì thạt cũng đáng buồn
cho cả hai người. Ôi! Bạn thân mến ạ. Chúa cứu thế thiêng lirng của
chúng ta đã nói một cách ghê gớm: tôi phàn nàn cho công tước Bazil,
nhưng tôi chỉ tiếc cho Piotr hơn nữa. Trẻ tuổi như vậy mà mang lấy gánh
nặng của bấy nhiêu tài sản, anh ta sẽ phải chịu biết bao nhiêu là cám
dỗ! Nếu có ai hỏi tôi mong muốn cái gì hơn hết trên đời thì xin thưa là
tôi chỉ muốn nghèo hơn người hành khất nghèo nhất.
"Bạn thân mến ạ, xin cám ơn bạn nghìn lần về việc bạn đã gửi cho chôn
sách mà ở chỗ bạn người ta đang tranh nhau đọc và bàn tán dữ dội. Nhưng
vì bạn bảo rằng giữa nhiều điều rất hay, còn có những điều mà sức nhận
định hèn kém của người đời không thể hiểu được thì còn thu được kết quả
gì, và như vậy chỉ mất công vô ích. Tôi không bao giờ hiểu được một số
người cứ say mê những sách thần bí để làm cho lý trí của mình rối như
mớ bòng bong; những sách ấy chỉ làm cho óc họ nảy ra những mối hoài
nghi, trí tưởng tượng của họ bị kích thích quá độ và tính tình họ trở
nên quá khích, hoàn toàn trái với tính giản dị Cơ đốc. Chúng ta cần nên
đọc sách Sứ đồ và Sách phúc âm. Không nên tìm hiểu những điều bí ẩn
trong những sách ấy, vì chúng ta chỉ là những kẻ lội lỗi khốn khổ, làm
sao chúng ta dám có tham vọng thâm nhập cào những bí ẩn ghê gớm và
thiêng liêng của Thượng đê trong khi chúng ta còn mang cái hình hài xác
thịt nó dựng nên giữa Đấng Vĩnh cửu với chúng ta một bức màn không nhòm
qua được vậy? Chúng ta chỉ nên học những nguyên lý cao cả mà Chúa Cứu
thế thiêng hêng của chúng ta đã truyền lại để dạy cho chúng ta cách xử
sự trên thế gian này; Chúng ta phải cố theo đúng lời dạy của Người và
phải tự nhủ rằng càng ít đưa trí thệ hèn kém của loài người bay bổng
lên cao, chúng ta càng làm cho Thượng đế hài lòng, vì Thượng đế không
thừa nhận bất cứ hiểu biết nào không phải do người đưa đến cho ta: ta
càng ít đi sâu vào những điều mà Người đã có lòng không muốn cho ta
hiểu biết thì Người càng sớm cho ta nhìn thấy những hiểu biết ấy do
linh trí thần thánh của Người.
"Cha tôi không nói năng gì với tôi về người cầu hôn, nhưng cho tôi biết
là có nhận được một bức thư của công tước đến thăm. Còn về việc dự định
hôn nhân cho tôi thì xin nói với bạn yêu quý rằng tôi nghĩ hôn nhân là
một thể chế thiêng liêng mà ta phải thân theo. Nếu có lúc nào Đấng Tối
cao ràng buộc cho tôi những bổn phận làm vợ làm mẹ, thì dù có nặng nề,
cực khổ đến đâu tôi cũng sẽ cố hết sức một lòng trung thành làm tròn
các bổn phận ấy, không băn khoăn suy tính gì về những tình cảm của mình
đối với người mang Thượng đế sẽ ban cho mình làm chồng.
Tôi có nhận được một bưc thư của anh tôi báo tin sẽ cùng vợ về Lưxye
Gôrư. Nhưng đó chỉ là một niềm vui ngắn ngủi vì anh tôi sẽ từ giã chúng
tôi để tham gia trận chiến tranh khốn khổ mà chúng ta đang bị tôi cuốn
vào, vì lẽ gì và bằng cách nào thì chỉ có Thượng đế mới biết được mà
thôi. Không phải chỉ có chỗ bạn là nơi trung tâm sự vụ và giao thế
người ta mới mới nói toàn chuyện chiến tranh, mà ở đây, giữa những nỗi
khó nhọc của đời sống thôn đã và cảnh tĩnh mịch của thiên nhiên, như
người thành thị vẫn thường hình dung chốn thôn quê, những tin đồn về
chiến tranh cũng lan tới và gây một ấn tượng rất nặng nề. Cha tôi suốt
ngày chỉ nói đến tiến quân và lui quân là những việc mà tôi không hiểu
gì hết; và ngày hôm kia theo thường lệ đi dạo trên con đường làng, tôi
được chứng kiến một cảnh não lòng… Phải thấy tình cảnh những bà mẹ,
những người vợ, những đứa con của người ra đi, phải nghe tiếng khóc nức
nở của kẻ ở cũng như người đi! Tựa hồ nhân loại đã quên hết phép tắc
của Đấng Cứu thế thiêng liêng, đã thuyết giáo cho mọi người phải có
lòng thương, phải biết tha thứ những điều xúc phạm là nhân loại chỉ còn
cho giá trị lớn lớn lao nhất của mình là ở trong cái thuật chém giết
lẫn nhau.
Chào bạn hiền yêu quý. Cầu xin Đấng Cứu thế thiêng liêng và Đức Mẹ chí
Thánh của Người đặt bạn dưới sự che chở thiêng liêng và mạnh mẽ của
mình.
"Mary!"
***
- À, tiểu thư gửi thư đấy à, tôi cũng vừa gửi thư về cho người mẹ đáng
thương của tôi. - Cô Burien tươi cười nói liến thoắng, giọng kim thanh
thanh uốn lưỡi nghe rất dễ chịu. Trong bầu không khí trầm lặng, buồn
rầu, ủ rũ bao quanh tiểu thư Maria, cô ta mang đến một thế giới khác
hẳn, vui vẻ, phù phiếm và tự mãn.
Cô ta lại hạ thấp giọng nói tiếp:
- Tiểu thư ạ, tôi phải báo trước để tiểu thư biết là công tước vừa mới
to tiếng với Misel Ivanov, cô ta uốn lưỡi đặc biệt khi nóì hai chữ to
tiếng và lấy làm thích thú thưởng thức tiếng nói của mình. - Công tước
đang bực mình, gắt tợn. Phải dè chừng đấy tiểu thư ạ?
Công tước tiểu thư Maria đáp:
- Ở tôi đã yêu cầu cô đừng bao giờ báo trước cho tôi về thái độ của cha
tôi cả. Tôi không hề dám tự tiện xét đoán gì về cha tôi và tôi không
muốn những người khác xét đoán về cha tôi.
Tiểu thư liếc nhìn đồng hồ treo và thấy đã quá giờ tập dánh dương cầm mất năm phút; vẻ hoảng hốt, nàng đi vào phòng khách.
Theo đúng thời gian biểu đã định, từ giữa trưa đến hai giờ chiều lão công tước nghỉ, còn nàng thì đánh dương cầm.

Chú thích:
(1) M.elle Bourienne. Một thiếu nữ được nuôi trong các gia đình quý tộc đề làm bạn với các tiểu thư.
(2) Petersburg và Moskva.
(3) Trong danh sách này chúng tôi có từ "dặm" để chỉ dặm Nga (vetxta)
bằng 1,060 km: đối với các đơn vị đo khoảng cách khác thường dịch là
dặm (mille, lieu v.v…) Chúng tôi sẽ ghi rõ là dặm Anh, hải lý v.v…
(4) Ở thế kỷ 18 những người thượng lưu mang một bộ tóc giả ngắn chỉ
xuống đến cổ, phía sau gáy có một cái bím ngắn thắt nơ. Bộ tóc giả đó
màu nhạt và rắc phấn rất dày. Ở thế kỷ 19 không có mấy ai dùng nữa.
(5) Héleise. Ý công tước châm biếm nhắc đến nhân vật lãng mạn của Rousseau trong tiểu thuyết "Nàng Eloyza mới".
(6) Basile (tên Pháp) tức là Vaxili.

=========================================
Phần I

Chương - 23 -

Người hầu buồng tóc bạc đang ngồi ngủ gật, tai lắng nghe tiếng
ngáy của công tước ở trong phòng làm việc rộng thênh thang. Từ một căn
phòng ở mãi phía bên kia nhà, qua mấy làn cửa đóng, vẳng đến những đoạn
khó đánh của một bản sonata(1) của Dusek(2) tập đi tập lại đến hai mươi
lần.
Đúng lúc ấy, một chiếc xe hòm song mã và một chiếc Britxka đỗ trước
thềm; công tước Andrey từ trên xe hòm bước xuống, đỡ người vợ xinh xắn
bước ra và nhường cho nàng bước lên trước.
Người lão bộc Tikhôn, đầu đội tóc giả, ló đầu qua cửa phòng đợi khe khẽ
báo tin rằng công tước đang nghỉ trưa, rồi vội vàng đóng cửa lại.
Tikhôn biết rằng con trai công tước đến hay bất cứ việc gì xảy ra, dù
là việc phi thường đến đâu, cũng không thể sai lệch thời gian biểu hàng
ngày. Hẳn công tước Andrey cũng biết như vậy, chàng nhìn đồng hồ như để
kiểm nghiệm xem những thói quen của cha có thay đổi gì từ khi chàng
vắng mặt không, và khi đã thấy rằng những thói quen ấy vẫn như cũ,
chàng quay lại bảo vợ:
- Hai mươi phút nữa cha mới dậy. Ta vào phòng Maria đi.
Công tước phu nhân nhỏ nhắn dạo này có đẫy ra, nhưng khi nàng nói đôi
mắt và cái môi ngắn có lông tơ vẫn cong lên vui vẻ và duyên dáng.
- Ồ thật là một cung điện. Thôi nhanh đi, nhanh đi. - Nàng vừa nói với
chồng vừa nhìn sang quanh nhà, vẻ như đang khen vị chủ nhân của một
buổi vũ hội. Nhìn quanh nàng, nàng mỉm cười với Tikhôn, với chồng, với
người hầu đang dẫn họ vào.
- Maria đang tập đàn phải không? Đi khẽ chứ, làm cho cô ấy ngạc nhiên mới được!
Công tước Andrey đi theo nàng, vẻ lễ độ và buồn buồn. Đi qua mặt người lão bộc, chàng đưa tay cho ông lão hôn và nói:
- Lão rày già đi đấy, Tikhôn ạ.
Trước khi hai người đến căn phòng có tiếng dương cầm vẳng ra thì một cô
gái người Pháp xinh xắn tóc bạch kim đã từ một cái cửa ngang nhanh nhẹn
bước ra. Cô Burien tựa hồ phát điên lên vì vui sướng. Cô ta nói:
- A! đã về đây rồi. Công tước tiểu thư vẽ sung sướng biết chừng nào! Tôi phải vào báo với tiểu thư mới được!
Công tước phu nhân ôm hôn cô Burien và ngăn lại:
- Đừng, đừng, xin cô… Cô là Burien. Tôi đã biết cô vì tình bạn của cô
em chồng tôi đối với cô. Đừng báo, cô ấy không biết chúng tôi đến đâu.
Họ lại gần cánh cửa phòng khách, nơi vẫn vẳng ra cái đoạn nhạc đánh đi
đánh lại mãi. Công tước Andrey dừng lại, cau mày như đang chờ đợi một
điều gì khó chịu.
Công tước phu nhân bước vào. Tiếng nhạc ngừng bặt giữa chừng; người ta
nghe một tiếng kêu, những bước chân nặng nề của tiểu thư Maria và tiếng
hôn hít. Khi công tước Andrey vào thì hai người đang ôm nhau hôn lấy
hôn để bạ chỗ nào thì hôn ngay vào chỗ ấy tuy hai người mới chỉ gặp
nhau có một lần ngắn ngủi hôm lễ cưới của chàng. Cô Burien thì đứng bên
cạnh, hai tay ép lên ngực và mỉm cười hể hả: rõ ràng lúc bấy giờ cô ta
sẵn sàng khóc ngay hay cười ngay cũng được. Công tước Andrey nhún vai
và cau mày, như người sành nhạc nghe phải một tiếng đàn sai cung bậc.
Hai người buông nhau ra, rồi như sợ không còn có thì giờ nữa, lại nắm
lấy tay nhau đưa lên môi hôn, giằng tay lại, rồi ôm lấy nhau và hôn
hít, và thật là công tước không thể ngờ tí nào, cả hai oà lên khóc rồi
lại ôm nhau hôn nữa. Cô Burien cũng khóc theo. Công tước Andrey thấy
ngượng quá; nhưng hai người thì khóc rất tự nhiên, hình như họ không
thể tưởng tượng cuộc gặp gỡ này có thể diễn ra cách nào khác. Bỗng cả
hai đều nói và đều bật lên tiếng cười.
- A! Chị… A! Maria… Đêm qua em nằm mê thấy… Cô không biết chúng tôi đến
hôm nay chứ? Ô! Maria, nom cô gầy đi… Còn chị thì đẫy ra…
Cô Burien chêm vào:
- Tôi nhận ra công tước phu nhân ngay.
Nữ công tước Maria nói:
- Thế mà em không hề ngờ đấy! Ồ Andrey, lúc nãy em chưa trông thấy anh.
Công tước Andrey hôn em; và cầm tay em, công tước bảo rằng nàng cũng
vẫn hay khóc như xưa. Công tước tiểu thư Maria quay về phía anh và qua
hàng mi, đôi mắt to sáng bây giờ rất đẹp của nàng nhìn lên mặt anh, cái
nhìn âu yếm, ấm áp và dịu dàng.
Công tước phu nhân nói không ngớt miệng. Cái môi trên hơi ngắn, phơn
phớt lông tơ chốc chốc lại hạ xuống, chạm rất đúng vào chỗ cái môi dưới
đỏ thắm như son, rồi lại cong lên trong khi một nụ cười rạng rỡ ánh lên
từ hàng răng trắng bóng và từ đôi mắt long lanh. Nàng kể lại việc không
may mắn xảy ra cho hai vợ chồng ở núi Xpatxkaya suýt nguy hiểm đến cái
thai của nàng, rồi ngay sau đó nàng bảo là nàng để lại tất cả áo xống ở
Peterburg và đến đây không biết lấy gì mà mặc nữa, nào là Andrey đã
thay đổi hẳn, nào là Kitty Ozytxova đã lấy một ông lão, người ta đã
chọn cho tiểu thư Maria một vị hôn phu thật sự, nhưng việc đó sau này
sẽ nói chuyện. Công tước tiểu thư Maria vẫn lẳng lặng nhìn anh, đôi mắt
đẹp đẽ chứa chan âu yếm và buồn rầu. Rõ ràng là ý nghĩ của nàng đã quay
sang một hướng khác, không liên quan gì đến những chuyện mà chị dâu
nàng đang kể. Giữa lúc công tước phu nhân đang kể lại buổi dạ hội vừa
qua ở Peterburg thì nàng quay sang phía anh thở dài rồi hỏi:
- Anh quyết ra trận thật đấy à, anh Andrey?
Liza cũng thở dài:
- Ừ, mai đã đi.
Anh ấy bỏ tôi ở đây; có trời biết tại sao, trong khi anh ấy có thể được thăng chức…
Nữ công tước tiểu thư Maria không để nàng nói hết và cứ theo dòng tư tưởng riêng của mình âu yếm nhìn vào cái bụng chị dâu hỏi:
- Chắc đấy chứ?
Công tước phu nhân biến sắc đi. Nàng thở dài nói:
- Vâng, chắc chứ? Ôi thật đáng sợ
Cái môi xinh xắn của Liza hạ xuống. Nàng ghé sát mặt vào mặt cô em
chồng rồi bỗng dưng khóc oà lên. Công tước Andrey cau mày nói:
- Liza cần nghỉ ngơi. Phải không mình? Em đưa chị sang phòng em, để anh
sang chào cha. Không biết cha thế nào, vẵn như trước chứ?
- Vâng vẫn thế, còn anh thì không biết anh sẽ thấy thế nào? - Maria vui vẻ đáp.
- Vẫn theo giờ giấc như trước? Vẫn đi dạo trong vườn chứ? Vẫn cái bàn
tiện chứ? Công tước Andrey hỏi, khẽ nhếch miệng cười tỏ ra rằng dù
thương yêu và kính trọng cha, chàng cũng biết rõ nhược điểm của cha.
- Vẫn giờ giấc ấy, và vẫn cái bàn tiện, rồi những bài toán và những bài
hình học dạy cho em - nữ công tước tiểu thư Maria trả lời vui vẻ làm
như những bài hình học là một trong những tiêu khiển lý thú nhất của
đời nàng.
Khi cái thời hạn hai mươi phút cần thiết cho mỗi buổi thức giấc lão
công tước đã qua. Tikhôn mời công tước Andrey đến gặp ông. Nhân con
trai về, lão công tước bỏ một cái lệ thường ngày và cho chàng vào ngay
buồng riêng trong khi đang thay áo để ra ăn bữa chiều. Công tước ăn mặc
theo lối cổ: áo kaftan dài, tóc rãc phấn. Và khi công tước Andrey bước
vào phòng rửa mặt thì ông lão đang khoác chiếc áo choàng lông ngồi
trong một chiếc ghế bành da dê rộng, đưa đầu cho Tikhôn chải. Andrey
vào đây không phải với vẻ mặt lầm lì và điệu bộ kiểu cách như ở trong
các phòng khách, mà với vẻ mặt lầm lì và điệu bộ kiểu cách như ở trong
các phòng khách, mà với vẻ mặt linh hoạt như khi nói chuyện với Piotr.
- A! Chàng chiến sĩ? Anh muốn đi đánh Buô***áctê đấy à?
Ông nói, đoạn lắc nhẹ mái tóc rắc phấn; bây giờ Tikhôn đang tết bím cho
ông, nhưng đầu còn tự do ngần nào là ông lắc ngần ấy, và nói:
- Này là lo đối phó với hắn, kẻo hắn biến chúng ta thành thần dân của
hắn hết cả bây giờ. Nào, chào anh. - Rồi công tước chìa má cho con hôn.
Lão công tước đang lúc thư thái sau giấc ngủ trưa và trước bữa ăn chiều
(ông thường nói là giấc ngủ sau bữa ăn chiều quý như bạc còn giấc ngủ
trước bữa cơm chiều thì quý như vàng). Ông vui vẻ liếc nhìn con trai
dưới hai hàng lông mày dậm nhô ra. Công tước Andrey đến hôn cha ở chỗ
đã chỉ. Chàng không hưởng ứng đề tài nói chuyện mà cha chàng vẫn thích
là nhạo báng các quân nhân thời nay và nhất là Buô***áctê.
- Vâng, thưa cha con về đây, cả nhà con đang có mang cũng cùng về. Sức
khoẻ của cha thế nào? - Công tước Andrey vừa nói vừa theo dõi từng nét
mặt của cha trong một cái nhìn cung kính.
- Chỉ có bọn ngốc với bọn trác táng mới hay ốm đau. Còn ta thì anh vẫn
biết: ta sống điều độ, làm việc từ sáng đến chìều nên ta vẫn mạnh.
- Đội ơn chúa! - Andrey mỉm cười nói.
- Chúa chẳng liên quan gì đến đấy cả - Rồi công tước lại quay về câu
chuyện ưa thích - Thế nào kể cho ta nghe đi, người Đức họ dạy cho các
anh đánh nhau với Buôn***actc như thế nào, theo cái khoa học mới của
các anh mà người ta gọi là khoa chiến lược.
Công tước Andrey mỉm cười.
- Cha cho con thở đã chứ. Con mới về đã xếp đặt đồ đạc gì đâu? - Chàng
vừa nói vừa mỉm cười tỏ rằng những nhược điểm của ông cụ không làm cho
chàng bớt thương yêu và kính trọng cha.
Ông lão vẫy cái bím tóc xem tết có chắc không và nắm lấy cánh tay con trai nói lớn:
- Bậy nào, bậy nào, phòng của vợ anh đã dọn xong, sẵn sàng cả; Công
tước tiểu thư Maria sẽ đưa vợ anh đến, chỉ cho chị ấy và sẽ kể hết
chuyện này đến chuyện nọ, chẳng bao giờ xong được. Mặc họ, chuyện đàn
bà. Ta cũng bằng lòng là vợ anh về đây với ta. Ngồi xuống đây, kể cho
ta nghe đi. Đạo quân của Mikhelxon, ta hiểu, và đạo quân của Tolstoy
nữa… đổ bộ cùng một lúc… Còn đạo quân phía nam sẽ làm gì? Nước Phổ,
trung lập… ta biết. Còn nước Áo?(3) - Vừa nói công tước vừa đứng dậy,
đi đi lại lại trong phòng. Tikhôn phải lẽo đẽo theo sau đưa áo cho công
tước mặc. - Còn nước Thuỵ Điển nữa? Thế cho quân tiến qua xứ Pomerani
bằng cách nào?
Thấy cha thúc giục một cách thiết tha thật sự, công tước Andrey trình
bày kế hoạch dự định của chiến dịch, mới đầu thì miễn cưỡng, nhưng càng
nói càng hăng, và giữa chừng câu chuyện vô tình theo thói quen đang nói
tiếng Nga lại chuyển sang tiếng Pháp. Chàng kể rằng một đạo quân chín
vạn người sẽ uy hiếp nước Phổ buộc nó phải bỏ thái độ trung lập và tôi
cuốn nó vào chiến tranh, rằng một bộ phận của đạo quân ấy phải tiến đến
Strazund, họp với quân Thuỵ Điển, rằng hai mươi vạn quân Áo họp với
mười vạn quân Nga sẽ mở mặt trận ở Ý và dọc sông Ranh, rằng năm vạn
quân Nga và năm vạn quân Anh sẽ đổ bộ ở ***le và tất cả là năm mươi vạn
quân sẽ tấn công quân Pháp khắp các mặt. Lão công tước không tỏ ra chú
ý một chút nào trong khi con trình bày, tựa hồ không nghe gì hết, vừa
đi đi lại lại vừa tiếp tục mặc áo và ngắt lời con ba lần một cách bất
ngờ. Lần thứ nhất thì kêu lên:
- Cái trắng, cái trắng kia!
Như thế nghĩa là Tikhôn không đưa cho công tước đúng cái áo gi lê mà công tước muốn. Lần thứ hai công tước dừng lại để hỏi:
- Này, sắp đẻ đấy chứ? - rồi lắc đầu với vẻ trách móc, công tước nói thêm - Không tốt! Kể tiếp đi, kể tiểp đi.
Lần thứ ba, khi công tước Andrey kể gần xong, lão công tước cất tiếng
hát với cái giọng ông già, sai cả điệu "Malbruk ra đi đánh trận. Có
trời biết khi nào trở về".(4)
Andrey chỉ mỉm cười, chàng nói tiếp:
- Con không nói là con tán thành kế hoạch này, con chỉ kể lại cha nghe
nó như thế nào. Chắc ***oléon cũng không có kế hoạch, không thua kém gì
kế hoạch này đâu.
- Thật đấy mà, anh chẳng cho ta biết thêm điều gì mới cả. - Vẻ trầm
ngâm, lão công tước nói một mình rất nhanh - "Có trời mới biết khi nào
trở về". Thôi, đi ăn đi.

Chú thích:
(1) Tấu khúc soạn cho nhạc cụ gồm ba hay bốn đoạn (sonata)
(2) Johan Vaixlievats Dusek nhà chơi dương cầm và soạn nhạc người Tiệp(1761-1821)
(3) Đây là ám chỉ kế hoạch của Vinixngerot nhàm tấn công vào Pháp từ cả
ba mặt: quân Anh, Nga, Áo tấn công vào mặt trung và liên quân Nga - Anh
tấn công mặt nam.
(4) Malbrough s en va en guere. Dieu sait quand reviendra. (Dân ca Pháp có tính hài hước).

Phần I

Chương - 24 -

Đến giờ đã quy định, công tước, tóc rắc phấn và râu cạo nhẵn, bước
vào buồng ăn; ở đó đã có nàng dâu, cô con gái, cô Burien và người kiến
trúc sư chờ sẵn. Người này hoàn cảnh xã hội thấp kém lẽ ra không thể
mong được cái hân hạnh ấy, nhưng do một ý muốn kỳ quặc của công tước,
đã được phép ăn cùng một bàn với gia đình.
Trong sinh hoạt công tước thường để ý nghiêm khắc đến sự phân biệt đẳng
cấp và không mấy khi để ngồi cùng ăn với mình dù là những quan lại cao
cấp trong tỉnh, nhưng đối với kiến trúc sư Mikhail Ivanovich - là người
mà nếu có xỉ mũi cũng chỉ dám xỉ trộm vào một chiếc mùi soa bằng vải kẻ
ô vuông, - thì công tước lại chứng minh một cách bất ngờ rằng mọi người
đều bình đẳng và đã nhiều lần công tước cắt nghĩa cho con cái hiểu rằng
Mikhail Ivanovich không hề kém hai bố con ông về mặt nào hết.
Trong khi ăn, công tước lại hay nói chuyện với con người lầm lì, rụt rè
ấy hơn cả. Trong gian phòng ăn, cũng cao ngất như tất cả các phòng khác
trong nhà, gia nhân, người hầu túc trực, mỗi người đứng sau một chiếc
ghế tựa, đang chờ công tước đi ra; người chủ thiện(1), khăn vắt trên
cánh tay, soát lại bàn ăn, ra hiệu cho mấy người hầu vẻ mặt lo ngại
luôn luôn liếc nhìn từ cái đồng hồ treo đến cái cửa mà công tước sẽ
bước vào. Công tước Andrey nhìn một cái nhìn khung to tướng mạ vàng ở
giữa là bảng gia hệ của dòng dõi Bolkonxki, mà chàng mới trông thấy lần
thứ nhất. Đối diện với cái bảng ấy là một cái khung khác cũng to tướng,
ở giữa là bức chân dung nét vẽ vụng về (rõ ràng là tác phẩm của một tay
thợ vẽ ở địa phương) của một công tước đã trị vì đầu đội mũ miện, được
coi là cháu của Rurik và là người sáng lập ra dòng họ thế gia
Bolkonxki. Công tước Andrey nhìn bảng gia hệ và lắc đầu, mỉm cười như
khi người ta nhìn thấy một bức chân dung giống người mẫu đến mức buồn
cười. Chàng bảo công tước tiểu thư Maria đang bước lại gần chàng:
- Đúng là cung cách của ông cụ!
Tiểu thư Maria ngạc nhiên đưa mắt nhìn anh. Nàng không hiểu tại sao anh
nàng lại cười. Tất cả những gì cha nàng đã làm đều nảy sinh trong lòng
nàng một lòng sùng kính sâu xa, không ai được phép phê phán.
Công tước Andrey lại nói tiếp:
- Người nào cũng có một nhược điểm riêng. Thông minh tuyệt vời như cha mà lại có thể lẩn thẩn như thế này!
Công tước tiểu thư Maria không thể hiểu sao anh mình lại dám táo bạo
như vậy, nàng đã toan cãi lại thì vừa nghe tiếng chân mà mọi người đang
chờ đợi từ phía phòng làm việc vảng lại: công tước bước vào, dáng đi
vội vàng, vui vẻ như thường lệ, tựa hồ công tước cố ý đi đứng, cử động
nhanh nhẹn như vậy cho nó trái ngược cái trật tự nghiêm mật trong nhà.
Đúng lúc ấy, chiếc đồng hồ treo lớn đánh hai tiếng, và có tiếng chuông
nhỏ nhẹ thanh thanh của một chiếc khác hoạ lại trong phòng khách như
một tiếng vang. Công tước dùng lại, dưới hai hàng lông mày rậm, đôi mắt
linh hoạt, sáng và nghiêm, nhìn khắp mọi người một lượt rồi dừng lại
trên nàng dâu. Bây giờ nàng có cái cảm giác của những kẻ triều thần
đứng trước Sa hoàng, cái cảm giác sợ hãi và sùng kính ông già này vẫn
gây nên trong lòng tất cả những người thân cận. Công tước vuốt tóc con
dâu rồi vụng về lấy tay vỗ nhẹ vào gáy nàng.
- Cha rất mừng, cha rất mừng - Công tước nói đoạn lại nhìn nàng một lần
nữa, nhìn thẳng vào mặt rồi bỗng đến ngồi vào bàn ăn và nói - Ngồi
xuống, ngồi xuống.
Ông Mikhail Ivanovich ngồi xuống.
Công tước ra hiệu cho con dâu ngồi xuống cạnh mình. Một người hầu đưa
cho nàng một cái ghế. Công tước nhìn thấy tấm thân tròn trĩnh của con
dâu, kêu lên:
- Hô, hô! Vội quá, không tốt!
Công tước cười, tiếng cười khô khan, lạnh lùng, khó chịu như ông vẫn thường cười, chỉ cười bằng miệng, không cười bằng mắt.
Công tước nói tiếp:
- Phải đi bộ. đi bộ thật nhiều, thật nhiều.
Công tước phu nhân nhỏ nhắn không nghe thấy, hoặc giả không muốn nghe
thấy những lời nói của bố chồng. Nàng làm thinh và lộ vẻ bối rối. Công
tước hỏi thăm ông cụ thân sinh của nàng, nàng mỉm cười và bắt đầu nói.
Công tước hỏi thăm nàng về những người quen biết chung. Phu nhân càng
trở nên linh hoạt rồi bắt đầu kể chuyện, chuyển đến công tước lời những
người quen nhắn chào và thuật lại cả những chuyện kháo vặt ở chốn đô
thị. Mỗi lúc một thêm vui nàng nói:
- Tội nghiệp công tước phu nhân Apraksin, chồng vừa mất, bà ta khóc ráo hết nước mắt.
Nàng càng vui vẻ, linh hoạt lên bao nhiêu thì công tước nhìn nàng lại
càng nghiêm nghị bấy nhiêu và bỗng nhiên như đã nghiên cứu đủ tính nết
của nàng và đã có một ý niệm khá rõ về nàng, công tước quay sang nói
với Mikhail Ivanovich:
- Này, Mikhail Ivanovich, nguy đến nơi cho anh chàng Buô***áctê rồi
đấy. Theo như công tước Andrey kể lại - lệ thường nói đến con trai bao
giờ công tước cũng vẫn dùng ngôi thứ ba, - thì người ta đã tập trung
không biết bao nhiêu là lực lượng để đánh lại hắn. Mà tôi và anh thì cứ
tưởng hắn là tay xoàng.
Mikhail Ivanovich, tuy không hề biết hai cha con công tước nói chuyện
với nhau về Buô***áctê từ lúc nào, nhưng hiểu rằng người ta đang cần
đến mình để gợi một câu chuyện thích thú, liền nhìn công tước Andrey ra
vẻ ngạc nhiên, không hiểu là câu chuyện sẽ đi tới đâu.
Lão công tước trỏ viên kiến trúc sư bảo con trai:
- Đây là một nhà chiến thuật đại tài!
Rồi câu chuyện lại chuyển sang chiến tranh, sang Buô***áctê, sang các
tướng lĩnh và chính sách đương thời. Hình như công tước không những tin
chắc rằng tất cả những người hiện đang cầm quân, đang trị nước đều là
nhãi ranh không biết đến những điều sơ đẳng của thuật quân sự và chính
trị, rằng Buô***áctê là một anh người Pháp bé nhỏ, tầm thường, sở dĩ
thành công chỉ vì không có một Poyomkin, một Xuvorov làm đối thủ, mà
còn tin chắc rằng ở châu Âu hiện không có một khó khăn chính trị nào
cả, cũng chẳng hề có chiến tranh mà chỉ có một thứ trò hề múa rối trong
đó những nhân vật đương thời làm ra vẻ đóng một vai trò thực sự. Trước
những lời chế giễu của ông đối với các nhân vật mới, công tước Andrey
chỉ cười, và càng khích cho cha nói để mà nghe, với một nỗi vui thích
rõ rệt. Chàng nói:
- Cái gì đờỉ trước bao giờ cũng tốt đẹp, nhưng chẳng phải chính ông Xuvorov ấy đã mắc mưu Moro không sao gỡ ra được là gì?
- Ai bảo anh thế? Ai bảo - Công tước quát lên và quẳng luôn cái đĩa
đang ăn mà Tikhôn vội nhanh tay bắt lấy. - Xuvorov! Xuvorov à!… Này,
công tước Andrey nghĩ cho kỹ đã hãy nói. Trên đời chỉ có hai người:
Fridrich và Xuvorov mà thôi!… Moro lẽ ra đã bị bắt làm tù binh rồi;
nhưng Xuvorov còn có cả một gánh nặng là cái viện ngự tiền quân sự(2)
tham nghị của nước Áo trên vai. Đến quỉ sứ cũng phải bị vướng. Các anh
có ở trong cuộc rồi thì mới rõ cái bọn trong viện ngự tiền quân sự tham
nghị ấy. Xuvorov còn chịu không thể làm ãn gì với họ được, thế thì
không biết Mikhail Kutuzov sẽ làm ăn thế nào? Không! Anh ạ, với hạng
tướng tá của các anh, chẳng làm gì được Buô***áctê đâu; Các anh cần đến
người Pháp kia, để cho họ từ bỏ người nước họ và đánh lẫn nhau. Người
ta đã phái người Đức là Palen Moro đến New York ở Mỹ tìm anh chàng
Pháp. - Công tước muốn nói đến việc năm ấy người ta đề nghị Moro sang
giúp Nga - Tuyệt!… Thế các tướng Potyomkin Xuvorov, Orlov đều là người
Đức cả đấy hẳn? Không, con ạ, hoặc là các anh đã hoá điên rồ cả rồi,
hoặc là chính ta đã trở nên lẩm cẩm. Cầu Chúa giúp cho các anh, rồi
chúng ta sẽ biết. Đối với họ, Buô***áctê mà cũng thành ra một danh
tướng! Hừm!
- Con không hề nói là các kế hoạch ấy đều hay cả, con chỉ không hiểu
nổi tại sao cha lại có thể coi khinh Buô***áctê đến thế. Cha muốn cười
thì tuỳ ý chứ dù sao Buô***áctê cũng thành ra một danh tướng! Hừm!…
- Ông Mikhail Ivanovich? - Công tước gọi giật ông kiến trúc sư đang bận
ăn món thịt quay và hy vọng rằng mình đã được bỏ quên trong câu chuyện.
- Có phải là ta vẫn bảo anh rằng Buô***áctê là một nhà chiến thuật lớn
không? Bây giờ anh ta cũng nói thế đấy nhé.
- Thưa cụ lớn, chính thế đấy ạ.
Công tước lại cất tiếng cười lạnh lùng quen thuộc.
- Buô***áctê đẻ vào giờ tốt. Hắn ta có quân lính giỏi. Trước tiên là
hắn ta đánh Đức mà xưa nay chỉ có bọn lười biếng mới không thắng nổi
quân Đức. Kể từ khi khai thiên lập địa ai cũng thắng quân Đức hết. Còn
quân Đức thì chưa thắng ai lấy được một trận. Chúng chỉ thắng lẫn nhau
mà thôi. Danh vọng ***oleon có được là nhờ đánh được những quân Đức ấy
đấy.
Rồi lão công tước phân tích tất cả những sai lầm mà theo ý công tước,
Buô***áctê đã phạm phải trong tất cả các chiến dịch và cả trong chính
sự. Người con trai không hề cãi lại, nhưng có thể thấy rõ là dù có viện
bao nhiêu lý lẽ cũng khó lòng có thể làm cho chàng thay đổi ý kiến, mà
lão công tước thì cũng vậy. Công tước Andrey im lặng nghe, không hề
phản đối, và cũng phải buộc lòng tự hỏi làm sao một ông lão đã bao
nhiêu năm không hề ra khỏi chốn nông thôn, lại có thể am hiểu tường tận
và biện luận tỉ mỉ và tinh vi như vậy về tình hình quân sự và chính trị
ở châu âụ trong mấy năm gần đây. Lão công tước kết luận:
- Anh tưởng già cả như ta thì không hiểu rõ thời cuộc hay sao? Ta quan
tâm đến thời cuộc lắm chứ. Đêm ta có ngủ được đâu. Vậy thì vị thiên tài
quân sự của anh tàì giỏi ở chỗ nào, anh chứng minh ta xem.
Người con trai đáp:
- Nói ra thì dài lắm!
- Thế thì đi mà theo cái lão Buô***áctê của anh đi. - Rồi công tước nói
to lên bằng một thứ tiếng Pháp rất hay - Cô Burien ạ, đây lại thêm một
kẻ sùng bái vị hoàng đế mất dạy của cô đấy!
- Thưa công tước, công tước cũng biết con không thuộc phái Buô***áctê
"Có trời mới biết khi nào trở về… " - Công tước khẽ hát, lạc cả điệu rồi lại cười một cách lạc điệu hơn nữa và đứng dậy.
Công tước phu nhân nhỏ nhắn suốt thời gian tranh luận và suốt bữa ăn
vẫn im thin thít, hết nhìn công tước tiểu thư Maria lại nhìn bộ chồng
vẻ sợ hãi. Khi mọi người đứng dậy, nàng khoác tay em chồng kéo sang
phòng bên và nói:
- Cha thật là một người thông tuệ, có lẽ vì thế mà tôi sợ quá!
- Ồ, cha tốt lắm chị ạ! - Công tước tiểu thư Maria đáp.

Chú thích:
(1) Người gia nô chuyên trông nom việc bếp nước tiệc tùng trong các nhà quý tộc
(2) Cơ quan quân sự cao nhất của Áo: Nguyên văn chữ này - Hofskiregsrat
- bị lão công tước nói trại ra thành Hofskriegswurtsch***srat: nghiã là
"Viện ngự tiền quân sự rượu chè xúc xích tham nghị".

Phần I

Chương - 25 -

Chiều hôm sau công tước Andrey lên đường. Sau bữa ăn, cũng như
thường lệ, không mảy may thay đổi trật tự thời gian biểu, lão công tước
trở về phòng riêng. Công tước phu nhân nhỏ nhắn ở buồng em chồng. Công
tước Andrey mặc áo đuôi én đi đường không có tua vai đang soạn hành lý
cùng người hầu buồng trong văn phòng dành riêng cho mình. Sau khi tự
mình kiểm tra lại xe cộ và cách xếp đặt các va li, chàng cho thắng
ngựa. Trong phòng chỉ còn lại những đồ dùng mà chàng thường mang luôn
theo mình: một chiếc tráp nhỏ, một cái hộp lớn đựng bộ đồ ăn bằng bạc,
hai khẩu súng tay Thổ Nhĩ Kỳ và một thanh kiếm của chàng mang từ
Otsakov(1) về làm quà cho chàng. Tất cả các hành lý này đều được công
tước xết đặt rất thứ tự, tất cả đều sạch sẽ, mới tinh: áo phủ băng nỉ
và buộc dải cẩn thận.
Trong phút ra đi và thay đổi cuộc đời, những ai có thể suy nghĩ về hành
động của mình đều thường có những ý nghĩ nghiêm trang;
Đó là lúc người ta kiểm định lại quá khứ và vạch những kế hoạch cho
tương lai. Vẻ mặt của công tước Andrey vừa ưu tư vừa dịu dàng. Hai tay
chắp sau lưng, chàng đi đi lại lại rất nhanh từ góc phòng này sang góc
phòng kia, mắt đăm dăm nhìn phía trước, đầu gật gù có vẻ tư lự. Không
biết chàng lo vì phải ra trận hay chàng buồn vì phải xa vợ - có thể là
cả hai. Nhưng dù sao thì có lẽ chàng cũng không muốn người ta trông
thấy mình đang ở trong tâm trạng ấy nên khi nghe tiếng chân đi ở phòng
bên, chàng vội buông tay ra, dừng lại cạnh bàn, làm như đang bận buộc
lại tấm vải phủ cái tráp con, với vẻ mặt lạnh lùng, khó hiểu như mọi
khi. Đó là những bước đi nặng nề của công tước tiểu thư Maria.
Nàng vừa thở vừa nói (rõ ràng nàng vừa chạy đến đây):
- Em nghe nói anh đã cho thắng ngựa, nhưng em còn muốn nói chuyện riêng
thêm với anh một chút. Không biết chúng ta còn phải xa nhau bao nhiêu
lâu nữa? Em đường đột vào đây anh không bực mình chứ? Anh đã thay đổi
nhiều, anh Andrey ạ. - Nàng nói tiếp, tựa hồ như để giải thích câu hỏi
của mình.
Nàng mỉm cười khi gọi anh là "Anđrusa". Hẳn là nàng lấy làm lạ rằng
người đàn ông khôi ngô và nghiêm nghị kia lại chính là cậu Anđrusa gầy
gò và tinh nghịch, bạn thuở bé của nàng.
Chàng chỉ đáp lại câu hỏi của em bằng một nụ cười và hỏi lại:
- Liza đâu?
- Chị mệt quá đã ngủ thiếp đi trên đi-văng bên buồng em. À, anh Andrey
ạ! Anh có một người vợ thật là quý? Hệt như một cô bé, một cô bé thật
ngoan, thật vui. Em thích chị ấy quá.
Công tước Andrey làm thinh, nhưng công tước tiểu thư nhận thấy trên nét mặt chàng vẻ mỉa mai và khinh khỉnh.
- Phải biết lộng lượng đối với những nhược điểm nhỏ nhất của người
khác, anh ạ, ai mà chẳng có ít nhiều nhược điểm. Anh Andrey ạ? Anh chớ
quên rằng chị ấy được giáo dục và lớn lên trong giới xã giao. Vả lại,
tình cảm của chị ấy lúc này không lấy gì làm vui vẻ. Ta phải đặt mình
vào cảnh ngộ của người khác. Hiểu thấu hết là tha thứ được hết! Tội
nghiệp. Anh hãy nghĩ xem chị ấy vừa qua sống như thế nào mà nay đã phải
xa chồng, một mình ở chốn thôn quê, nhất là lại bụng mang dạ chửa. Khổ
lắm anh ạ.
Công tước Andrey mỉm cười nhìn em như người ta thường mỉm cười khi nghe những người mà mình tự cho là đã hiểu rất rõ. Chàng nói:
- Em ở thôn quê đấy thôi, nhưng em có thấy lối sống này đáng sợ gì đâu.
- Em là khác. Nói đến em làm gì. Em không thích và không thể thích cách
sống nào khác vì em có biết cách sống nào khác đâu. Nhưng anh hãy nghe
em mà xem, anh Andrey ạ, đối với một thiếu phụ trẻ trung sống ở thôn
quê, trong những năm tươi đẹp nhất của đời mình, sống lẻ loi, cô độc,
vì cha thì lúc nào cũng bận, còn em… anh còn lạ gì em… anh biết là em
chẳng có tài ứng phó gì để khuây khoả một người đã từng sống trong xã
hội lịch sự. Chỉ có cô Burien…
Công tước Andrey ngắt lời:
- Cái cô Burien của em, anh chả ưa tí nào.
- Sao thế? Cô ta là một thiếu nữ rất ngoan, rất tốt và nhất là đáng
thương. Cô một thân một mình, không có ai thân thích cả. Nói thật ra
không những em không cần gì cô ta mà cô ta lại còn làm cho em thêm
vướng nữa. Xưa nay em vẫn thích sống một mình hơn bao giờ hết. Em chỉ
thích sống một mình… Cha rất thương cô ấy. Cô ấy và Mikhail Ivanovich
là hai người mà cha lúc nào cũng đối đãi tử tế và nhân hậu, vì cả hai
đều chịu ơn cha; cũng như lời Stem nói: "Ta thương yêu người khác vì họ
chịu ơn ta nhiều hơn là ta chịu ơn họ". Cô ấy mồ côi, không nhà không
cửa, và cha đã đem cô ấy về nuôi. Cô ta rất tốt. Cha thích lối đọc sách
của cô ấy; tối nào cô ấy cũng đọc cho cha nghe. Cô ấy đọc rất hay.
Công tước Andrey hỏi đột ngột:
- Này, anh hỏi thật Maria, anh chắc em nhiều khi cũng phải khổ sở vì tính tình của cha phải không?
Câu hỏi thoạt đầu làm cho nàng ngạc nhiên, rồi kế đến nàng lại sợ hãi. Nàng hỏi:
- Em ấy à? Em ấy à?… Em mà khổ sở à?
- Xưa nay tính cha bao giờ cũng nghiêm khắc và anh thấy độ này tính cha
lại càng khó chịu. - Rõ ràng công tước Andrey có ý nói đến cha với một
giọng khinh nhờn như vậy cốt để làm cho em gái lúng túng hay để thử
lòng em.
Công tước tiểu thư thì cứ theo dòng tư tưởng của riêng mình hơn là theo dõi câu chuyện, nàng nói:
- Anh là người tốt về mọi mặt, anh Andrey ạ, nhưng tư tưởng anh có phần
kiêu ngạo, và đó là một tội lỗi lớn. Có lẽ nào con cái lại phê phán cả
cha mẹ đẻ ra mình? Mà nếu có thể như thế được nữa thì đối với một người
cha, anh bảo không tôn kính sao được? Còn em thì rất bằng lòng, rất
sung sướng được ở với cha! Em chỉ muốn rằng mọi người cũng đều sung
sướng như em.
Công tước lắc đầu ngờ vực.
- Chỉ có một điều, em nói thực với anh, anh Andrey ạ, một điều làm em
phiền lòng là cách suy nghĩ của cha về tôn giáo. Em không hiểu sao một
người thông minh, uyên bác như thế lại có thể không thấy những điều rõ
ràng như ban ngày, và có thể lầm lẫn đến thế. Đó là điều làm em khổ.
Nhưng về mặt ấy em cũng nhận thấy độ này cha đã khá hơn trước. Ít lâu
nay, những lời chế giễu của cha đã bớt cay độc, cha đã tiếp một tu sĩ
và nói chuyện với ông ta rất lâu.
- Thôi cô ạ anh chỉ e rằng ông tu sĩ và cả cô nữa đều chỉ hao hơi tốn
sức mà thôi. - Công tước Andrey nói giọng giễu cợt nhưng âu yếm.
- Anh ạ, em chỉ cầu Chúa và mong rằng Chúa nghe lời em. - Sau một phút
im lặng, nàng lại rụt rè nói - Anh Andrey, em có một lời thỉnh cầu mong
anh thuận cho.
- Gì thế hở em?
- Anh hãy hứa với em là anh sẽ không từ chối. Việc này không làm cho
anh phải tốn công sức gì và cũng không có gì không xứng đáng với anh
cả. Anh chỉ làm em yên tâm mà thôi. Anh hứa đi, anh Anđrusa. - Nàng vừa
nói vừa thò tay vào cái túi con nắm lấy một vật gì, nhưng chưa dám đưa
ra, tựa hồ vật nàng nàng nắm chính là mục đích của điều nàng cầu khẩn,
nhưng chưa được lời hứa của anh thì nàng không thể rút ra được.
Nàng nhìn anh với đôi mắt rụt rè, van lơn.
- Dù việc ấy có làm anh cho phải khó nhọc nhiều… - Công tước Andrey đáp lại, dường như đoán biết là việc gì rồi.
- Anh muốn nghĩ gì tuỳ anh! Em biết anh chẳng khác gì cha. Anh nghĩ gì
tuỳ anh nhưng xin anh hãy vì em mà nhận lời. Anh nhận lời đi, em van
anh! Ông nội ta trong trận nào cũng đeo nó cả… - Nàng nói nhưng vẫn
không rút tay ra khỏi cái túi, - Vậy anh có hứa với em không?
- Hứa chứ, nhưng mà cái gì thế?
- Andrey, em sẽ cầu phước cho anh với bức tượng thánh này, anh hứa với em là sẽ không bao giờ bỏ nó ra đi cả. Anh hứa đi nào!
- Vâng, nếu nó không nặng hàng chục cân và không kéo cổ anh xệ xuống…
Để cho em, vui lòng… - Công tước Andrey nói đoạn lại xệ xuống… Để cho
em, vui lòng… - Công tước Andrey nói đoạn lại hối hận ngay vì thấy câu
đùa làm cho gương mặt em gái lộ vẻ phiền muộn. Chàng lại nói tiếp - anh
rất sung sướng, thật rất sung sướng em ạ!
- Dù anh không muốn Người cũng sẽ cứu vớt anh, sẽ ban phước lành cho
anh và đem anh về với Người, vì chỉ Người mới có chân lý và yên tĩnh. -
Nàng nói giọng run run vì cảm động, hai tay trịnh trọng cầm một chiếc
tượng thánh cũ bằng bạc có khảm hình Chúa Cứu thế mặt đã rỉ đen, hình
bầu dục và đeo và một sợi dây chuyền nhỏ cũng bằng bạc chạm rất tinh
vi. Nàng làm dấu thánh giá, hôn chiếc ảnh thánh rồi trao cho công tước
Andrey.
- Andrey, em xin anh, anh hãy đeo nó vì em…
Đôi mắt nàng to, ánh ra những tia sáng rụt rè và nhân hậu. Đôi mắt rọi sáng cả bộ mặt ốm yếu, gầy gò và làm cho nó đẹp hẳn lên.
Andrey muốn cầm lấy bức tượng, nhưng nàng ngăn lại. Chàng hiểu ý đưa
tay làm dấu thánh giá và hôn bức tượng. Vẻ mặt chàng vừa dịu dàng (vì,
chàng cảm động) vừa giễu cợt.
- Cảm ơn anh!
Nàng hôn lên trán anh rồi ngồi xuống đi-văng. Cả hai đều im lặng.
- Anh Andrey ạ, em xin nhắc anh là nên nhân từ và độ lượng, như tính
anh từ trước đến nay. Không nên xét đoán Liz nghiêm khắc quá. Chị ấy
ngoan thế kia, tốt bụng thế kia, mà hiện nay tình cảnh chị ấy rất khổ.
- Maria, anh nhớ rằng anh có thể nói với em là anh trách cứ vợ anh điều
gì hay không băng lòng về vợ anh đâu? Tại sao em lại bảo như thế?
Mặt công tước tiểu thư Maria đỏ lên từng đám, và nàng làm thinh, tưởng chừng như cảm thấy mình có tôi.
- Anh chẳng hề nói gì với em cả, nhưng người ta đã nói với em rồi. Việc ấy làm cho anh rất buồn.
Những đám đỏ lại hiện lên trên trán, trên cổ và trên má nàng đậm màu
hơn trước. Maria muốn nói nhưng không thốt ra được tiếng nào. Andrey đã
đoán đúng: bữa ăn chiều, công tước phu nhân đã khóc và nói rằng nàng
linh cảm thấy kỳ ở cữ sẽ khó khăn nên rất sợ; nàng than thân trách
phận, phàn nàn về cả chồng lẫn bố chồng.
Ăn xong nàng ngủ thiếp đi. Công tước Andrey thấy thương hại em gái.
- Masa ạ, em nên biết rõ một điều là hiện anh không có gì phải trách vợ
anh cả, anh chưa bao giờ trách móc vợ anh và sau này anh cũng không bao
giờ trách móc, còn về phần anh thì anh cũng sẽ không phải tự trách mình
một điều gì về cách đối xử với vợ, và sau này mãi mãi cũng sẽ như vậy,
trong bất cứ trường hợp nào. Nhưng nếu em muốn biết sự thật… em muốn
biết là anh có được hạnh phúc không? Không. Vợ anh có được hạnh phúc
không? Không. Tại sao? Anh cũng chẳng biết…
Nói đoạn chàng đứng dậy, lại gần em gái và cúi xuống hôn lên trán em.
Đôi mắt chàng sáng lên một cách khác thường, thông minh và hiền hậu,
nhưng chàng không nhìn Maria mà nhìn qua đầu nàng, và bóng tối của
khung cửa để ngỏ.
- Thôi ta lại đằng ấy đi. Hay là em đến một mình, đánh thức chị dậy,
anh sẽ đến sau. - Rồi chàng gọi người hầu buồng - Petruska! - Vào đây
mang tất cả những cái này đi. Cái này để trên ghế xe, cái kia để bên
phải.
Công tước tiểu thư Maria đứng lên và đi ra phía cửa. Nàng dừng lại nói:
- Andrey, nếu anh có lòng tin thì có lẽ anh nên cầu Chúa ban cho anh
cái tình yêu mà anh không có được là có thể Chúa sẽ chuẩn theo lời cầu
nguyện của anh…
- Phải, có lẽ đúng thế! Đi đi Masa, anh sẽ đến ngay.
Đi đến phòng em, công tước Andrey gặp cô Burien trong dãy hành lang nối
liền hai dãy nhà dọc của toà dinh thự. Cô Burien cười rất có duyên, và
trong ngày hôm ấy, lần này là lần thứ ba cô đã tình cờ xuất hiện trên
đường đi của chàng, ở những chỗ vắng vẻ, lúc nào cũng nở một nụ cười
phấn khởi và ngây thơ.
- A! Tôi tưởng công tước đang ở phòng riêng? - Cô vừa nói vừa đỏ mặt và cúi nhìn xuống đất, không hiểu tại sao.
Công tước Andrey nghiêm sắc mặt nhìn cô. Gương mặt chàng bỗng tỏ vẻ tức
giận. Chàng không nói gì, cũng không nhìn thẳng vào mặt cô mà chỉ nhìn
cái trán và cái đầu tóc cô một cách khinh bỉ làm cho cô gái Pháp đỏ mặt
bỏ đi không nói thêm được một lời.
Khi chàng đến gần phòng em gái thì vợ chàng đã dậy, và qua cánh cửa mở
chàng nghe tiếng nói nhỏ nhẹ và vui tươi của nàng đang liến thoắng
chuyện trò, tưởng chừng như sau một thời gian dài, phải nhịn đói, nàng
muốn gỡ lại thời gian đã mất.
- Ấy cô hãy tưởng tượng, bà cụ bá tước phu nhân Zubov(2) đần đội tóc
giả uốn xoắn miệng đầy răng giả như muốn thách thức cả năm tháng, không
chịu già… Ha ha, ha, Maria ơi!
Lần này đã là lần thứ năm công tước Andrey nghe vợ nói đúng câu ấy cũng
với lối cười ấy, với một người khác. Chàng lặng lẽ đi vào Công tước phu
nhân hồng hào và hơi đẫy - ngồi trong một chiếc ghế bành, tay đan,
miệng nói không ngớt, kể một tràng những chuyện cũ ở Peterburg và lặp
lại cả những câu đã nói nhiều lần rồi.
Công tước Andrey đến cạnh vuốt tóc vợ và hỏi nàng đã hết mệt chưa. Nàng trả lời. Rồi lại tiếp tục câu chuyện.
Một chiếc xe mui trần thắng sáu ngựa đang chờ trước thềm.
Đêm mùa thu tối như mực. Cả đến càng xe người xà ích cũng chẳng trông
thấy đâu. Trên thềm, người nhà xách đèn ***g đi lại tíu tít.
Tất cả cửa sổ lớn của toà nhà đồ sộ đều thắp đèn sáng trưng. Gia nhân
tôi tớ tấp nập trong phòng áo, để tiễn công tước lên đường; những kẻ
thân thuộc đều tề tựu trong phòng lớn: Mikhail Ivanovich, cô Burien,
công tước tiểu thư Maria và công tước phu nhân nhỏ nhắn. Công tước
Andrey được gọi vào phòng làm việc vì lão công tước muốn cha con từ
biệt nhau riêng không có ai chứng kiến, những người khác đều phải chờ ở
ngoài.
Khi công tước Andrey bước vào phòng làm việc thì lão công tước với cái
kính kiểu cổ to tướng không gọng kẹp trên sống mũi, đang ngồi viết ở
bàn giấy, mình mặc áo đài ngủ màu trắng. Chỉ khi nào tiếp con trai công
tước mới mặc chiếc áo này. Công tước quay lại, hỏi:
- Anh đi ấy à? - Rồi lại tiếp tục viết.
- Con vào chào cha.
Công tước chìa má ra cho con, nói:
- Thế thì hôn cha đi, cảm ơn, cảm ơn!
- Tại sao cha lại cảm ơn con?
- Tại anh không để lần chần, anh không bám lấy váy đàn bà. Nhiệm vụ
trước đã. Tốt, tốt. Anh có điều gì dặn lại thì nói đi. Ta có thể vừa
nghe vừa viết. - Công tước vừa nói vừa viết, viết nhanh đến nỗi ngòi
bút kêu lên xèn xẹt, bắn mực bẩn cả giấy.
- Con muốn nói về việc vợ con. Thật con lấy làm ngượng là đã đem vợ con về đây làm phiền cha.
- Anh tán cái gì đấy? Muốn gì thì cứ nói đi nào.
- Khi nào vợ con ở cữ, xin cha cho gọi một bác sĩ sản khoa ở Moskva về, cho có mặt.
Lão công tước dừng bút, và vẻ như không hiểu con nói gì. Ông nhìn chàng chòng chọc với đôi mắt nghiêm khắc.
Công tước Andrey lúng túng nói tiếp.
- Con cũng biết điều kiện tự nhiên mà không thuận thì chẳng ai có thể
cứu giúp gì được. Con cũng công nhận rằng trong một triệu trường hợp,
mới có một lần tai nạn, nhưng vợ con, và cả con nữa, đã trót lo nghĩ
vẩn vơ như vậy. Nghe thiên hạ họ nói thế này thế nọ, vợ con sinh ra
mộng mị rồi đâm hoảng sợ.
Lão công tước vừa viết nốt vừa hừm… hừm… một mình rồi nói:
- Được, ta sẽ làm như thế.
Ông ký một chữ to tướng rồi đột nhiên quay về phía con trai và phá lên cười:
- Thế nào, không tốt, hử?
- Cha bảo cái gì không tốt ạ?
- Vợ anh ấy! - Lão công tước nói vắn tắt, gỉọng như bao hàm nhiều ý nghĩa.
- Con chẳng hiểu sao cả - công tước Andrey nói.
- Chẳng biết làm thế nào được, anh ạ, đàn bà đều thế cả, anh chẳng trốn
thoát được đâu. Anh đừng ngại, ta không nói lại với ai đâu; nhưng chính
anh cũng biết đấy.
Ông cầm lấy tay con trong bàn tay bé nhỏ xương xẩu của mình, giật giật
mấy cái, nhìn thẳng vào mặt con, đôi mắt linh lợi như thấu suốt trong
lòng người ta, rồi lại cười, tiếng cười lạnh lùng thường lệ.
Chàng thở dài, như thú nhận rằng cha đã đoán biết hết lòng mình. Ông
lão tiếp tục gấp lá thư, bỏ vào phong bì, gắn xi lại; tay cầm lấy cái
ấn, phong thư và thỏi xi, xong rồi lại ném xuống, động tác nhanh nhẹn
như mọi ngày. Vừa gắn phong bì công tước vừa nói nhát gừng:
- Làm thế nào được? Chị ta đẹp! Cha sẽ liệu mọi thứ cần thiết. Cứ yên tâm.
Andrey im lặng, thấy cha hiểu rõ mình, chàng thấy vừa dễ chịu vừa khó chịu. Ông lão đứng dậy đưa phong thư cho con và lại nói:
- Này, dừng lo ngại gì về vợ cả, cái gì có thể làm được, ta sẽ làm cho
cả. Bây giờ thì nghe đây, đưa bức thư này cho Mikhail Ivanovich (3).
Cha viết cho ông ta là nên dùng con vào những chỗ ứng đáng và không nên
giữ mãi con làm sĩ quan phụ tá: đó là một công việc bần tiện! Nói với
ông ta là cha vẫn nhớ và rất mến ông ta. Rồi biên thư cho cha biết ông
ta đã biết con như thế nào. Nếu ông ta tốt thì hãy ở lại với ông ta.
Con trai Nikolai Andreyevich Bolkonxki không đi hầu hạ ai để được chiếu
cố hết. Bây giờ thì lại đây!
Công tước nói rất nhanh đến nỗi không có tiếng nào ông nói hết được một
nửa, nhưng Andrey nghe đã quen. Ông ta dắt con trai đến bên bàn giấy,
mở cái nắp, rút ngăn kéo lấy ra một cuốn vở dày đặc, nét chữ to, dài và
ép sít vào nhau.
- Cha chắc là sẽ chết trước con. Con nên biết đây là những điều cha ghi
lại, sau khi chết phải gửi lên hoàng thượng. Còn đây, một ngân phiếu
của Địa ốc ngân hàng và một bức thư: đó là giải thưởng cho ai viết lịch
sử của Xuvorov, con chuyển cho Viện Hàn lâm. Và đây là ghi chép của
cha: cha chết rồi thì lấy mà đọc, nó có thể bổ ích cho con.
Andrey không nói với cha rằng ông còn sống lâu. Chàng biết là không cần nói như vậy, chàng trả lời.
- Con sẽ làm tất cả mọi việc cha dặn.
- Và bây giờ thì chào con! - Công tước đưa tay cho con hôn rồi ôm lấy
con và bảo - Con phải nhớ một điều, công tước Andrey con mà tử trận thì
người cha của con sẽ rất đau lòng… - công tước bỗng làm thinh rồi đột
nhiên nói tiếp như thét lên, tiếng lanh lảnh - nhưng nếu cha được tin
con không xứng đáng là con trai Nikolai Bolkonxki thì cha… xấu hổ lắm?
- Đáng lẽ cha không cần dặn dò con điều đó - Công tước Andrey mỉm cười đáp.
Ông lão lặng thinh.
- Con lại xin cha một điều này nữa. - Công tước Andrey nói tiếp - Nếu
con chết trận mà vợ con đẻ con trai thì xin cha giữ lấy cháu mà nuôi
như con đã thưa với cha hôm qua, để cho nó được lớn lên bên cạnh cha…
Con xin cha như thế.
- Chứ đừng để nó cho vợ anh nuôi phỏng? - Lão công tước nói đoạn cười lên mấy tiếng.
Hai bố con lại yên lặng đứng trước mặt nhau. Đôi mắt linh hoạt của ông
lão nhìn sâu vào mắt con. Ở phần dưới mặt ông như có một cái gì khẽ
rung lên. Bỗng nhiên, lão công tước quát:
- Từ biệt nhau thế là được rồi… Đi đi! Đi… - Công tước vừa mở cửa vừa quát tướng lên, giọng cáu kỉnh.
Trông thấy công tước Andrey bước ra và thoáng thấy bóng lão công tước
mặc áo ngủ trắng dài, đầu không đội tóc giả, mắt đeo đôi kính kiểu cổ
to tướng, đang quát tháo một cách giận giữ, tiểu thư Maria và công tước
phu nhân hốt hoảng hỏi:
- Cái gì thế? Cái gì thế?)
Công tước Andrey thở dài không đáp. Rồi chàng bảo vợ:
- Nào.
Và trong tiếng "Nào" ấy có một giọng mỉa mai lạnh lùng, tựa hồ muốn nói: "Bây giờ muốn làm bộ làm lịch gì thì làm đi cho xong".
- Anh Andre, đã đi rồi đấy à! - Công tước phu nhân kêu lên, kinh hãi nhìn chồng, mặt tái nhợt.
Andrey ôm lấy vợ. Nàng kêu lên một tiếng rồi ngã ngất đi trên vai chồng.
Chàng thận trọng gỡ ra, nhìn kỹ mặt nàng rồi nhẹ nhàng đặt nàng xuống chiếc ghế bành.
Chàng nói nhỏ với em gái:
- Maria ở lại nhé!
Hai anh em hôn nhau tay nắm lấy tay, rồi chàng bước nhanh ra khỏi phòng.
Công tước phu nhân nằm trên ghế bành. Cô Burien xoa hai thái dương cho
nàng. Maria đỡ chị dâu, đôi mắt đẹp đẫm lệ vẫn cứ nhìn mãì phía cánh
cửa mà công tước Andrey vừa đi ra, tay làm mãi dấu thánh giá với theo.
Từ phòng làm việc vẳng ra những tiếng liên tiếp nghe như những phát
súng, cho biết lão công tước đang xỉ mũi một cách cáu kỉnh. Công tước
Andrey vừa đi khỏi thì cánh cửa phòng làm việc vụt mở ra và bóng dáng
nghiêm nghị của ông lão mặc áo ngủ trắng xuất hiện trong khung cửa.
- Đi rồi à? Thế thì tốt! - Công tước vừa nói vừa đưa mắt cáu kỉnh nhìn
phu nhân nhỏ nhắn đang nằm bất tỉnh, lắc đầu có ý khiển trách, rồi đóng
cửa đánh sầm một cái.

Chú thích:
(1) Thành phố Thổ Nhĩ Kỳ bị Xuvorov đánh lấy năm 1788.
(2) Trong chữ Zubov có chữ "Zub" là răng
(3) Tên của Kutuzov

Phần II - Chương -1-

Tháng 10-1805, quân đội Nga đã đóng ở các làng lớn và các thị trấn
của địa công quốc Áo; luôn luôn có những trung đoàn lục tục từ nước Nga
kéo sang và hạ trại ở gần ải Braonao làm thành một gánh nặng cho dân cư
vùng này. Braonao là nơi đóng đại bản doanh của Tổng tư lệnh Kutuzov.
Ngày 11-10-1805, một trong những binh đoàn bộ binh vừa mới đến Braonao
đang trú quân ngoài thành một nửa dặm Anh để chờ Tổng tư lệnh đến điểm
duyệt. Mặc dầu phong cảnh và cuộc sống ở đây không có gì giống như ở
Nga, (những vườn cây ăn quả, những bức tường xây bằng đá, những mái nhà
lợp ngói, những dãy núi ở chân trời, dân cư địa phương thì nhòm ngó
binh sĩ một cách tò mò), nhưng trung đoàn này cũng bày ra một cảnh
tượng giống hệt như bất cứ trung đoàn nào khác đang chuẩn bị một cuộc
duyệt binh ở một nơi nào đó trong nội địa nước Nga.
Lúc chiều, trên chặng đường cuối cùng, trung đoàn đã nhận đựơc thông
báo rằng Tổng tư lệnh sẽ đến điểm duyệt. Lời văn trong bản thông báo có
những chỗ mà viên trung đoàn trưởng thấy là không được rõ nghĩa, thành
thử ông không biết có nên cho binh sĩ mặc binh phục hành quân hay
không: tuy vậy một cuộc họp các tiểu đoàn trưởng để giải quyết vấn đề
này đã quyết định rằng bộ đội phải mặc đại quân phục. Vì vậy, sau khi
đã đi một cung đường hai mươi dặm Nga, bộ đội phải thức suốt dêm để
khâu vá quần áo và lau chùi súng ống; các sĩ quan phụ tá và các đại đội
trưởng thì kiểm điểm quân số và tập hợp binh sĩ lại, và sáng hôm sau
trung đoàn không còn là một đám người uể oải, lộn xộn như ở chặng hành
quân cuối cùng ngày hôm qua nữa, mà đã trở thành một khối hai nghìn
người được sắp đặt chỉnh tề, mỗi người đều biết ngôi thứ và nhiệm vụ
của mình, mỗi cái khuy áo, mỗi cái dây da đều sạch sẽ láng bóng. Không
phải chỉ có bên ngoài là các tươm tất: giả thử Tổng tư lệnh có nẩy ra ý
muốn nhìn ở phía dưới các bộ đại quân phục thì sẽ thấy áo lót người nào
cũng sạch sẽ cả và sẽ thấy trong mỗi cái bạc đà đủ đều có những vật
dụng quy định, "cái dùi khâu dày và bánh xà phòng" như binh sĩ thường
nói. Chỉ có một điều làm cho mọi người đều bối rối. Đó là giày. Hơn một
nửa số binh sĩ đi giày rách bươm. Nhưng đó không phải là lỗi của trung
đoàn trưởng, vì đã yêu cầu thúc giục nhiều lần mà Cục quân nhu Áo vẫn
không cung cấp gì cả, mặc dầu binh sĩ đã đi bộ một nghìn dặm.
Người chỉ huy trung doàn là một viên tướng to béo đã có tuổi, lông mày
và râu mép đã lốm đốm hoa râm, mặt đỏ gay, rộng ngực hơn là to vai. Ông
mặc bộ quân phục mới tinh, có những hằn nếp rất sắc và có hai cái ngù
to bự.
- Này, ông bạn Mikhail Dmitrich, quả đêm qua bọn mình phải vất vả khá
nhiều đấy! Nhưng tôi xem ra trung đoàn này cũng không đến nỗi… nhỉ? -
Ông ta nói với một tiểu đoàn trưởng, trong khi người này vừa cười nụ
vừa bước tới. Có thể thấy rõ rằng cả hai người đều rất hồ hởi.
Tiểu doàn trưởng hiểu ý bỡn cợt trong câu nói, liền cười lớn:
- Dầu ở quảng trường Txaritxyn, họ cũng không đuổi kịp trung đoàn ta.
- Sao? - Viên trung đoàn trưởng hỏi.
Liền khi ấy, có hai người cưỡi ngựa xuất hiện ở trên con đường từ thành
phố đến (trên con đương này đã có đặt người nghe ngóng từ trước). Đó là
một sĩ quan phụ tá và một binh sĩ cô-dắc, viên sĩ quan phụ tá là do Đại
bản doanh phái đến để giải thích cho trung đoàn trưởng những điểm không
rõ ràng trong bản thông báo hôm qua, nghĩa là Tổng tư lệnh muốn rằng
trong lúc hành quân, trung đoàn trang phục như thế nào thì bây giờ cũng
phải như vậy: mặc áo ca-pốt, mang bạc đà, và không sửa soạn gì cả.
Số là ngày hôm trước Kutuzov có tiếp tục một nhân viên ở "Viện Ngự tiền
quân sự tham nghị" từ Viên đến, mang theo một kiến nghị yêu cầu Kutuzov
gấp rút hợp nhất với quân đội của đại công tước Ferdinand và của tướng
Mack. Thế nhưng Kutuzov không cho rằng việc hợp nhất là có lợi và đã
quyết định, đồng thời với những bằng chứng khác, cho viên tư lệnh áo
biết cái tình trạng đáng buồn của quân đội Nga mới đến để chứng minh ý
kiến của mình. Chính vì vậy ma Kutuzov muốn gặp trung đoàn, và tình
trạng của trung đoàn càng kém cỏi bao nhiêu thì ông ta càng vừa ý bấy
nhiêu. Viên sĩ quan phụ tá không biết những chi tiết ấy, nhưng cũng
truyền đạt cho viên chỉ huy biết cái yêu cầu nhất quyết của Kutuzov là
binh sĩ phải mặc áo ca-pốt và mang bạc đà, và nhấn mạnh rằng nếu không
thế thì Kutuzov sẽ không bằng lòng.
Nghe xong, viên chỉ huy cúi đầu, lặng lẽ nhún vai, rồi dang hai tay ra một cách bực tức.
- Rõ thật phiền! Ông Mikhail Dmitrich này, tôi đã nói với ông rằng
chúng ta hành quân thì phải mặc áo ca-pốt, - viên chỉ huy nói với bộ
mặt kiên quyết - Các ông đại đội trưởng! - Ông ta hô lớn với cái giọng
của một người đã quen ra lệnh… Các tào trưởng! Ngài đã đến gần chưa? -
Ông ta hỏi viên sĩ quan phụ tá với một giọng tỏ rõ lòng cung kính của
mình với nhân vật đang được nhắc đến.
- Còn một giờ nữa, tôi chắc thế.
- Chúng ta có đủ thì giờ để thay đổi trang phục không?
- Thưa tướng quân, tôi cũng không rõ.
Viên chỉ huy đến bên hàng ngũ binh sĩ và ra lệnh cho mọi người phải mặc
áo ca-pốt. Các đội trưởng, người nào người nấy chạy về đại đội của
mình, các tào trưởng thì lăng xăng cuống quýt (áo ca-pốt không được tốt
lành cho lắm) và trong khoảnh khắc, những cái hình vuông vốn chỉnh tề
và nghiêm trang bỗng trở thành lộn xộn, ồn ào. Chỗ nào cũng có binh sĩ
chạy đi chạy lại họ hất vai cởi bạc đà qua đầu, mở ra lấy ca-pốt rồi
giơ tay lên, xỏ vào ống.
Sau nửa giờ lại có trật tự như trước, chỉ khác ở chỗ là những cái hình
vuông trước kia đen htì nay đã trở thành xám. Viên chỉ huy tiến lên
trước trung đoàn với dáng đi giật nảy như trước và từ xa đưa mắt nhìn
qua trung đoàn một lượt.
- Lại còn cái gì thế? Thế là nghĩa lý gì? - Viên chỉ huy quát lên và
dừng lại. - Gọi ngay viên đại đội trưởng đại hội trưởng đại hội ba đến
đây!…
- Đại đội trưởng đại đội ba lên ngay, có lệnh của tướng quân!
- Đại đội trưởng có lệnh tướng quân! Đại đội ba lên ngay, có lệnh đại
đội trưởng? - đó là những tiếng gọi phát ra từ trong hàng ngũ, sau đó
một sĩ quan phụ tá chạy đi tìm viên sĩ quan lề mề mãi bây giờ vẫn chưa
thấy đến.
Khi những tiếng gọi sốt sắng nhưng sai lạc đến nỗi thành ra "tướng quân
lên ngay, có lệnh đại đội ba", đã thấu tai người đương sự người ấy đã
tách khỏi đại đội của mình và mặc dầu đã có tuổi, lại không quen chạy,
cũng có chân chạy nước kiệu về phía chỉ huy, luống cuống đến nỗi mũi
giày cứ vấp vào nhau. Bộ mặt của viên đại uý biểu hiện vẻ lo lắng của
một cậu học trò không thuộc bài bị gọi lên bảng. Có nhiều vết hằn hiện
ra trên khuôn mặt đỏ gay (chắc là vì uống rượu quá nhiều), còn cái
miệng thì không sao ổn định vị trí được. Viên chỉ huy trung đoàn xem
xét viên đạì đội từ đầu đến chân trong khi ông vừa thở hồng hộc, vừa
chạy đến gần và dần dần chậm bước lại.
- Rồi đến lúc anh bắt binh sĩ phải mặc áo xarafan hẳn? Thế là nghĩa lý
gì? - Viên chỉ huy vừa nói vừa trề hàm duới ra, vừa chỉ trong hàng ngũ
của đại đội ba một người lính mặc áo ca-pốt màu da khác hẳn mọi người -
Anh đi đâu, hả? Tổng tư lệnh sắp đến mà anh lại rời bỏ vị trí hả?
Rồi tôi cho anh biết tay, nếu quá thật anh muốn trang phục binh sĩ Áo bằng Karakin trong một cuộc điểm binh!… Hả?
Hai mắt nhìn chăm chăm vào cấp trên, viên đại uý mỗi lúc một ấn mạnh
thêm ngón tay vào vành mũ lưỡi trai, tưởng chừng chỉ có làm như thế mới
thoát nạn.
- Thế nào? Tại sao anh không nói gì cả? Con người cải trang thành người
Hunggari trong đại đội của anh là ai đấy? - viên chỉ huy nói nửa khôi
hài, nửa nghiêm khắc.
- Bẩm quan lớn…
- Sao, "Bẩm quan lớn" cái gì? Bẩm quan lớn! Bẩm quan lớn?
- Nhưng bẩm quan lớn là gì chẳng ai biết cả.
- Thế tôi hỏi anh nó được thăng chức thống chế hay là đã bị giáng xuống
làm lính? Đã là lính phải phục như mọi người lính khác, theo đúng quy
chế.
- Bẩm quan lớn, ngài đã cho phép nó trong lúc hành quân…
- Cho phép? Cho phép? Cánh trẻ các anh đều như thế cả - viên chỉ huy
nói, giọng hơi dịu lại - Cho phép? Nói với các anh cái gì thì các anh…
- viên chỉ huy yên lặng một lúc - Nói với các anh cái gì thì các anh
cứ… Thế nào? - Ông ta nói thêm giọng lại gắt gỏng như trước - Tôi xin
ông bảo binh lính ăn mặc cho tử tế?
Sau khi liếc nhìn viên sĩ quan phụ tá, ông ta tiến về phía trung đoàn,
với dáng đi giật nảy. Rõ rảng ông ta lấy làm thích thú về cơn phẫn nộ
của mình, và trong khi đi qua trung đoàn ông ta lại muốn tìm cớ để nổi
giận. Sau khi đã thét mắng một viên sĩ quan vì phù hiệu không lau chùi,
một viên khác vì sắp hàng không thẳng hàng, ông ta đến trước đại đội ba.
- Mày đứng thế à? Chân mày ở đâu? Chân ở đâu? - Viên trung đoàn trưởng
quát to, trong giọng nói có một âm hưởng đau đớn, trong khi Dolokhov
mặc áo dài xanh nhạt còn cách ông ta một quãng năm người.
Dolokhov sửa lại cách đứng thẳng chân lên, và đưa đôi mắt trong sáng và xấc xược nhìn thẳng vào mặt viên chỉ huy.
- Sao lại mặc áo dài xanh? Cởi ra… Tào trưởng! Bắt nó thay trang phục ngay… đồ du c…
- Thưa tướng quân, tói phải vâng theo mệnh lệnh, nhưng tôi không bắt buộc phải chịu đựng… Dolokhov nói vội.
- Cấm nói trong hàng ngũ. Không được nói, không được nói!
- Tôi không bắt buộc phải chịu đựng những lời nhục mạ - Dolokhov dõng dạc nói tiếp, giọng sang sảng.
Mặt viên chỉ huy và mắt người lính gặp nhau. Viên chỉ huy im lặng và nắm tấm đai chéo ngực kéo xuống một cách bực tức.
- Thôi tôi xin ông đổi trang phục cho - Ông ta vừa nói vừa bỏ đi.
- Đến rồi! - một người lính canh kêu to.

Phần II

Chương - 2 -

Viên chỉ huy trung đoàn bỗng đỏ mặt, chạy đến bên ngựa, tay run
run nắm lấy dây bàn đạp, nhảy lên yên, ngồi lại cho ngay ngắn, rút gươm
ra khỏi vỏ, rồi với bộ mặt hớn hở và quả quyết, mồm há chệch sang một
bên chuẩn bị hô mệnh lệnh. Trung đoàn nhốn nháo như một con chim đang
rỉa lông, rồi trở lại im lìm như cũ.
- Nghi…i…a…êm! - Viên trung đoàn trưởng hô lên một tiếng kinh thiên
động địa, trong đó chứa chất cả ý vui mừng kín đáo trong lòng, cả sự
nghiêm nghị đối với trung đoàn và cả lòng kính yêu đối với thủ trưởng
sắp đến.
Trên con đường rộng không lát đá, có trồng cây hai bên, xuất hiện một
cỗ xe lục mã màu thiên thanh kiểu Viên, đang chạy nước đại, cả ổ díp
khẽ kêu cót két. Sau xe có những viên quan tuỳ tùng cưỡi ngựa vàng một
đội hộ vệ người Kroat. Ngồi bên cạnh Kutuzov là một viên tướng Áo, mặc
quân phục trắng, một điều lạ mắt đối với người Nga vốn mặc quân phục
đen. Cỗ xe dừng lại khi gần đến trung đoàn. Kutuzov và viên tướng Áo
nói chuyện nhỏ với nhau.
Trong khi nặng nề đặt chân xuống bậc xe, Kutuzov chỉ hơi mỉm cười làm
như trước mắt mình không có hai nghìn con người đang nín thở nhìn vào
ông và viên chỉ huy trung đoàn.
Một tiếng hô vang lên, trung đoàn lại lộn xộn với tiếng lách cách của
vũ khí giơ lên chào. Trong bầu không khí im phắc, có thể nghe rõ tiếng
yếu ớt của vị Tổng tư lệnh. Cả trung đoàn gầm lên một tiếng "Nguyên
soái vạn tuế… ế… ế!" Rồi mọi vật trở lại im lìm.
Kutuzov đứng im trong khi trung đoàn kéo qua, rồi cùng với vị tướng
quân áo trắng, ông ta đi qua các hàng ngũ, đi theo sau các sĩ quan tuỳ
tùng.
Cứ xem cách viên đoàn trưởng giơ gươm lên chào, mắt dán vào vị Tổng tư
lệnh, ngực ưỡn ra, mình thì cứng đờ, cứ xem cách ông theo sau hai vị
đại tướng đi học hàng ngũ, mình nghiêng về phía trước, chật vật khắc
phục cái điệu đi giật nảy, cứ xem cách ông ta giật nảy người trước mỗi
tiếng nói hay mỗi cử động của Tổng tư lệnh, cũng đủ biết khi làm nhiệm
vụ của một người bộ hạ, ông ta còn thích chí hơn là làm nhiệm vụ của
một người chỉ huy nữa. Nhờ có sự nghiêm nghị và lòng tận tuỵ của ông
ta, tình hình trung đoàn này rất tốt so với trung đoàn khác cũng mới
đến Braonao. Nó chỉ có hai trăm mười bảy người kéo lê và đau ốm. Và mọi
thứ đều tươm tất trừ giày ra.
Kutuzov đi lướt qua các hàng ngũ, thỉnh thoảng dừng lại để nói một vài
lời uý lạo với những viên sĩ quan mà ông quen biết từ chiến dịch Thổ
Nhĩ Kỳ, và đôi khi còn hỏi chuyện cả các binh sĩ nữa. Nhiều khi nhìn
thấy những đôi giày, ông ta lại buồn bã lắc đầu và chỉ những đôi giày
ấy cho viên tướng Áo xem có vẻ như muốn nói rằng ông ta không quy tội
cho ai cả, nhưng cũng không thể không nhận thấy một điều đáng tiếc. Mỗi
lần như thế, viên trung đoàn trưởng lại chạy rướn lên, sợ có nghe sót
mất một chữ nào của vị Tổng tư lệnh nói về trung đoàn mình chăng. Những
viên sĩ quan tuỳ tùng đi sau lưng Kutuzov, cách không xa mấy có thể
nghe được từng tiếng nói nhỏ. Họ nói chuyện với nhau và thỉnh thoảng
lại cười.
Người đi gần Tổng tư lệnh nhất là một viên sĩ quan hành chính tuấn tú.
Đó là công tước Bolkonxki. Đi bên cạnh công tước là Nexvitxki, bạn đồng
sự của công tước, một sĩ quan tham mưu to béo, vẻ mặt khôi ngô, tươi
cười, nhân hậu, có đôi mắt ướt.
Nexvitxki cố gắng nhịn cười khi thấy dáng điệu của viên sĩ quan phiêu
kỵ nước da ngăm ngăm đang đi bên cạnh chàng. Viên sĩ quan này, mặt tỉnh
khô, mắt không nhấp nháy và không thay đổi thần sắc đang chú mục vào
lưng viên trung đoàn trưởng và nhai lại từng cử động của ông ta. Mỗi
khi ông ta giật nảy lên và nghiêng mình về phía trước, thì viên sĩ quan
phiêu kỵ cũng giật nảy lên và cũng nghiêng mình về phía trước không sai
một ly. Nexvitxki cười và đưa khuỷu tay huých vào những người cùng đi
để mách cho họ chú ý đến anh chàng hài hước.
Kutuzov bước chậm rãi và uể oải, đi qua trước hàng nghing con mắt đang
nhìn chòng chọc vào vị chủ tướng như muốn lồi khỏi hẳn ra khỏi tròng.
Lúc đến trước đại đội ba, đột nhiên ông dừng lại. Đoàn tuỳ tùng không
đoán trước được sự dừng lại ấy, nên đi lấn lên một tí.
- A, Timokhin! - Vị Tổng tư lệnh nói, khi nhận ra viên đại uý mũi đỏ vừa bị khốn khổ ví cái áo màu xanh.
Lúc nãy, khi Timokhin bị trung đoàn trưởng quở trách, ông ta đứng thẳng đuột, đã tưởng không còn cách nào đứng thẳng hơn nữa.
Nhưng khi được vị Tổng tư lệnh hỏi han đến, ông ta lại đứng thẳng đến
nỗi vị Tổng tư lệnh còn đứng nhìn lão một lát nữa, thì lão sẽ không sao
chịu nổi. Có lẽ Kutuzov cũng hiểu thấu cái nông nỗi này, cho nên, do
thiện cảm với viên đại uý, ông vội vàng ngoảnh đi: Một nụ cười gần như
không thể thấy thoáng qua trên mặt ông, một bộ mặt đầy đặn bị một vết
thương làm hỏng.
- Lại một bạn đồng ngũ thuở Izmail, - Ông nói - Một viên sĩ quan can
đảm. Ông có bằng lòng hắn không? - Ông hỏi viên trung đoàn trưởng.
Và viên trung đoàn trưởng đang được viên sĩ quan phiêu kỵ phản chiếu
như một tấm gương, lại giật nảy mình mợt cái, rồi tiến lên và đáp:
- Bẩm quan lớn, rất bằng lòng.
- Mỗi người chúng ta đều có một tật. Trước đây hắn ta là đồ đệ của Baccux (1) - Kutuzov mỉm cười nói rồi bỏ đi.
Viên trung đoàn trưởng sợ hãi, không biết trong việc này mình có trách
nhiệm gì không và lặng thinh không đáp. Khi ấy anh chàng phiêu kỵ nhận
thấy bộ mặt của viên đại uý với cái mũi đỏ, cả cái bụng lõm vào nữa, và
anh ta nhại lại giống hệt, đến nỗi Nexvitxki phải bật cười. Kutuzov
nghoảnh mặt lại. Viên sĩ quan quả thật làm chủ được bộ mặt của mình:
trong lúc Kutuzov ngoảnh mặt lại thì anh ta đã làm trò xong, và đă lấy
lại đựơc vẻ mặt rất nghiêm trang, kính cẩn và hiền lành vô tội.
Đại đội ba là đại đội cuối cùng. Kutuzov có vẻ lưỡng lự, hẳn ông ta
đang cố nhớ một điều gì, Công tước Andrey tách ra khỏi nhóm tuỳ tùng và
nói nhỏ bằng tiếng Pháp với ông ta:
- Ngài có dặn tôi nhắc ngài về trường hợp Dolokhov bị giáng xuống làm lính ở trung đoàn này.
- Người nào là Dolokhov? - Kutuzov hỏi.
Lúc bấy giờ Dolokhov đã mặc một cái áo ca-pốt màu xám đúng quy chế.
Viên trung đoàn trưởng chưa kịp gọi, thân hình cao dong dỏng của anh
lính tóc vàng mặt xanh đã tách ra khỏi hàng ngũ. Dolokhov lại gần vị
Tổng tư lệnh và bồng súng đứng nghiêm.
- Một việc khiếu nại à? - Kutuzov nói, đôi mày hơi cau lại.
- Đó là Dolokhov - Công tước Andrey nói.
- À, - Kutuzov nói - Tôi mong rằng bài học này sẽ bổ ích cho anh. Hãy
làm nhiệm vụ cho tốt. Hoàng thượng rất khoan hồng. Tôi cũng sẽ không
quên anh nếu anh xứng đáng.
Hai con mắt trong xanh nhìn vào vị Tổng tư lệnh cũng một cách xấc xược
như lúc nãy khi nhìn viên trung đoàn trưởng, như thể muốn dùng cái khoé
nhìn ấy để xé bỏ cái màn nghi thức đã làm cho một vị Tổng tư lệnh và
một người lính cách xa nhau đến thế.
- Thưa tướng quân, tôi chỉ xin có một điều - Dolokhov nói với cái giọng
sang sảng, dõng dạc và rắn rỏi của chàng - Tôi xin trên cho tôi có cơ
hội chuộc lỗi và tỏ rõ lòng trung thành của tôi đối với Hoàng đế và
nước Nga.
Kutuzov ngoảnh mặt đi. Một nụ cười giống như khi ông ta ngoảnh mặt để tránh nhìn Timokhin thoáng qua trong đôi mắt ông.
Ông ngoảnh đi cau mặt hình như để tỏ ra rằng những điều gì mà Dolokhov
đã nói và có thể nói thì ông ta đã biết từ lâu, từ lâu lắm, rằng tất cả
những điều đó làm cho ông bực mình, và tuyệt nhiên không phải là những
điều nên nói. Ông quay gót trở về xe.
Trung đoàn giải tán thành từng đại đội đi về phía những chỗ trú quân đã
định, không xa Braonao là mấy, ở đó có hy vọng được cung cấp giày dép,
quần áo và được nghỉ ngơi cho bõ những cuộc hành quân mệt nhọc.
- Anh không giận tôi chứ, anh Prokhor Ignatyevich? - Viên Trung đoàn
trưởng nói, trong khi dọc theo đại đội ba đang đi về chỗ nghỉ, và thúc
ngựa về phía đại uý Timokhin đi đâu đại đội ấy.
Một nỗi vui mừng không thể kìm nổi lộ rõ trên gương mặt của viên chỉ huy sau cuộc duyệt binh thành công:
- Phụng sự Sa hoàng… người ta có thể, cũng có khi người ta quở trách
trước hành quân. Tự tôi xin lỗi trước, ông biết tôi… Quan Tổng tư lệnh
có lời khen rất mực. - Rồi ông ta chìa tay ra cho viên đại đội trưởng.
- Thưa tướng quân, xin ngài tha thứ, tôi đâu có dám! - viên đại uý đáp
mũi càng đỏ thêm và mỉm cười để lộ ra một lỗ hổng thiếu hai cái răng bị
báng súng tọng gãy dưới thành Izmail.
Ông nói lại với ông Dolokhov rằng tôi sẽ không quên anh ta, hãy cứ an
tâm. À, ông làm ơn cho tôi biết, tôi vẫn muốn hỏi ông, anh ấy ra sao,
hạnh kiểm như thế nào? Và ngoài ra…
- Trong công vụ thì anh ấy rất gương mẫu, xin thưa quan lớn, nhưng về tính nết… - Timokhin nói.
- Sao, có cái gì, có cái gì không ổn trong tính nết? - viên chỉ huy hỏi.
- Có những ngày anh ấy như thế, xin thưa quan lớn, - viên đại uý nói -
Lúc thì anh ấy tỏ ra linh lợi, có học thức và hiền lành. Nhưng có lúc
thì đó là một con thú dữ. Ở bên Ba Lan, suýt nữa thì anh ta giết chết
một người Do Thái, ngài xem…
- Phải rồi, phải rồi - viên trung đoàn trưởng nói, - nhưng cũng nên
thương tình một thành viên trong cơn hoạn nạn. Số là anh ta quen biết
nhiều người có thế lực… Cho nên, ông cũng phải…
- Vâng lệnh quan lớn, - Timokhin vừa nói vừa cười mỉm, tỏ ra rằng mình đã hiểu ý quan trên.
- Đúng thế! Đúng thế!
Viên trung đoàn trưởng thấy Dolokhov ở trong hàng ngũ liền dừng lại nói với chàng:
- Hễ có cơ hội, trên sẽ phục hồi cấp hiệu cho anh.
Dolokhov lặng lẽ đưa mắt nhìn ông ta, không nói gì, và nụ cười ngạo ngễ trên môi chàng cũng không suy xuyển.
- Thôi này, thế là xong - trung đoàn trưởng nói tiếp. Mỗi người một cốc
vodka, của tôi thưởng đấy - Ông ta nói thêm, cố cho mọi người nghe
thấy. - Tôi xin cảm ơn tất cả các anh em!
- Đội ơn Thượng đế! - Và vượt qua đại đội ấy, ông ta đến gần một đại đội khác.
- Cũng phải nhận rằng ông ta là một người tốt, chúng ta được làm thuộc
hạ ông ta cũng là một điều hay - Timokhin nói với một sĩ quan cấp dưới
đang đi bên cạnh.
- Thì đã gọi "ông già Cơ" mà lại (đó là tên biệt hiệu của trung đoàn trưởng), - viên sĩ quan cấp dưới vừa cười vừa nói.
Cái tâm trạng hân hoan của các vị trưởng quan sau cuộc duyệt binh đã
truyền sang các binh sĩ. Đại đội bước đi rất vui vẻ. Ba bề bốn bên đều
có tiếng binh sĩ trao đổi chuyện trò.
- Thế sao họ bảo ông ấy chột, chỉ có một mắt?
- Chuyện? Thì chột thật chứ còn gì nữa.
- Không đâu, anh bạn già ơi! Ông ta còn thấy rõ hơn anh nữa kia. Nào giày, nào tất, ông ta đều xem xét cẩn thận…
- Chú em à, khi ông ấy ngắm chân tôi… ôi thôi, tôi tự nhủ…
- Còn lão kia, cái lão người áo đi với ông ta ấy mà, trông cứ như là
trát phấn vào cả người. Trắng toát như cục bột. Tớ chắc họ cũng lau
chùi, đánh bóng cho lão chẳng khác gì khí giới.
- Ê! Fedexu? Thế ông có nói bao giờ sẽ bắt đầu đánh nhau không, mày
đứng gần lắm mà? Người ta vẫn nói Buô***áctê đã thân hành đến đóng quân
ở Brunov.
- Buô***áctê! Chỉ nói bậy, đồ ngu! Thế mà cũng biết! Bây giờ thì thằng
Phổ nổi loạn. Thằng Áo nó nện cho. Khi nào thằng Phổ hàng phục thì sẽ
khai chiến với Buô***áctê. Thế mà nó lại bảo rằng ở Brunov! Thật rõ là
thằng ngốc! Cứ nghe nói thì…
- Cái tụi quân nhu khỉ thật! Đại đội năm bây giờ đã vào làng rồi, họ đã nấu canh từ bao giờ mà chúng ta vẫn chưa đến.
- Cho tao cái bánh, thằng quỷ kia!
- Thế dễ hôm qua mày cho tao thuốc lá hẳn? Mày thấy chưa, thằng già? Thôi được, đây, chúa cũng tha tội cho mày.
- Cho nghỉ chân một lúc thì hay quá; còn phải đi thế này những năm dặm nữa, mà không có gì trong bụng cả.
- Độ nọ thật dễ chịu, bọn Đức nó cấp xe cho chúng mình. Cứ ỳ ra cho nó chở đi; oai thật!
- Này cậu, đây toàn là dân chân đất cả. Độ nọ ta ở Ba Lan, ở đó toàn là
thần dân của vua Nga cả, nhưng bây giờ chỉ toàn Đức là Đức(2)!
Một hiệu lệnh của viên đại uý vang lên:
- Đội ca nhạc lên trước!
Khoảng hai chục người tách ra khỏi hàng ngũ và chạy lên đầu đại đội
Người quản ca bắt giọng quay mặt lại phía họ, giơ tay lên rồi cất tiếng
hát bài hành ca bắt đầu bằng câu: Phải chăng đó rạng đông, mặt trời giờ
đã mọc… và kết thúc bằng câu: Anh em ơi, ta sẽ được vinh quang dưới lá
cờ ông bố già Kmenxki… Bài hát này soạn thảo ra từ chiến dịch Thổ Nhĩ
Kỳ, bây giờ được đem hát ở nước Áo, chỉ khác một điều là ông bố già
Kamenxki thì đổi thành ông bố già Kutuzov.
Sau khi đã tung ra điệp khúc cuối cùng như người ta thường làm trong
quân đội, đồng thời giơ hai tay làm điệu bộ như ném một cái gì xuống
đất, người quản ca, một binh sĩ đẹp người, gân guốc, trạc bốn mươi
tuổi, bao trùm những người ca sĩ trong một cái nhìn nghiêm nghị và nhắm
mắt lại. Rồi khi đã nắm chắc mọi con mắt đã đổ dồn vào mình, anh ta làm
cử chỉ đưa hai tay lên trên đầu, thận trọng nâng một vật gì vô hình,
giữ nó ở đó mấy giây rồi đột nhiên lia nó ra thật mạnh:
- Ôi, ngôi nhà của tôi, ngôi nhà của tôi!
"Ngôi nhà mới của tôi" - hai mươi cái miệng láy lại câu ca, và người
đánh sanh tam giác, bất chấp sức nặng của khí giới, bước dấn lên đầu và
đi giật lùi trước mặt đại đội, nhấp nhỏm hai vai và làm như thể đe doạ
người ta bằng thứ vũ khí của mình. Binh sĩ đung đưa cánh tay theo điệu
hát và ung dung bước tới, chân bất giác đi đều theo nhịp. Đằng sau đại
đội, nghe có tiếng xe lăn, tiếng díp xe cót két, tiếng vó ngựa nện
xuống đường. Kutuzov và đoàn tuỳ tùng trở về thành. Tổng tư lệnh ra
hiệu cho binh sĩ cứ việc đi tự do, trên gương mặt của ông và của các
viên sĩ quan tuỳ tùng đều lộ rõ niềm vui thích được nghe bài hát, được
xem người quản ca đang múa và các binh sĩ trong đại hội đang vui vẻ
nhanh nhẹn bước đi. Ở hàng thứ hai của sườn quân bên phải, nơi đỗ xe
vượt qua đại đội, ai nấy đều bất giác để ý đến một người mắt xanh là
Dolokhov, đang dõng dạc bước đi theo điệu hát và nhìn mọi người đi qua
như có ý thương hại cho họ không được cùng đi với đại đội. Viên thiếu
uý phiêu kỵ trong đoàn tuỳ tùng của Kutuzov, anh chàng đã nhại viên
trung đoàn trưởng trước đây, chờ cho xe lục mã đi qua rồi đến cạnh
Dolokhov.
Viên thiếu uý phiêu kỵ Zerkov, dạo ở Peterburg cũng đã có lúc nhập vào
cái bọn ngỗ nghịch mà Dolokhov làm trùm. Trên đất nước ngoài, Zerkov
cũng có gặp Dolokhov khi chàng đã bị giáng xuống làm lính thường, nhưng
không muốn nhận mặt. Bây giờ sau cuộc đối thoại giữa Kutuzov và viên
cựu sĩ quan, Zerkov đến trước mặt anh ta với thái độ mừng rỡ của một
người bạn cũ.
- Anh bạn ơi, anh dạo này thế nào? - Hắn ta nói chen vào giữa những
tiếng hát của các ca sĩ, đồng thời hãm ngựa đi theo bước của đại đội.
- Tôi thế nào ấy à? - Dolokhov đáp, giọng lạnh nhạt - cứ trông thì biết.
Bài hát linh hoạt đem lại một ý nghĩa đặc biệt cho cái giọng vui vẻ trơ
tráo của Zerkov và những câu trả lời cố ý lạnh nhạt của Dolokhov.
- Cậu ăn chịu với bọn quan trên như thế nào?
- Cũng khá, người tốt cả. Làm sao cậu lại lọt được vào bộ tham mưu?
- Mình được bổ nhiệm vào đấy; mình làm liên lạc.
Hai người im lặng một lát.
Nàng thả con chim ưng tư ống tay phải...
Câu hát ấy tự dưng gây được cảm giác vui vẻ và lôi cuốn. Có lẽ câu
chuyện giữa hai người sẽ khác hẳn nếu không có những tiếng hát này đệm
theo.
- Có thật là bọn Áo bị thua trận không? - Dolokhov hỏi.
- Có ma biết, chỉ nghe họ nói thế.
- Mình rất mừng - Dolokhov đáp, giọng gọn và rõ, đúng như bài hát yêu cầu.
- Này, hôm nào cậu đến chơi buổi tối đi, đánh bài pharaon (3) - Zerkov nói.
- Các cậu nhiều tiền lắm hả?
- Chịu thôi, mình đã có lời thề chưa hồi phục được cấp hiệu thì không uống rượu, không đánh bạc!
- Thì ra trận một cái là được ngay đấy mà…
- Khi ấy hẵng hay…
Hai người lại im lặng.
- Có việc gì cấn cậu cứ đến; ở bộ tham mưu mọi người đều sẵn lòng giúp cậu… - Zerkov nói.
Dolokhov cười nhạt:
- Cậu chả phải lo, cần gì mình không xin ai đâu, mình sẽ tự đi lấy lấy!
- À tớ nói là nói thế thôi.
- Mình cũng nói thế thôi.
- Thôi đi nhé!
- Chào cậu!
… Và bay bổng và bay xa,
Thẳng về quê nhà…
Zerkov dùng cựa giày thúc ngựa, con ngựa hăng lên, đổi chân hai ba lần
mà không biết xuất phát bằng chân nào, rồi nó trấn tĩnh lại và cất vó
phóng nước đại, vượt qua đại đội và đuổi kịp xe lục mã, vẫn theo nhịp
điệu của bài hát.

Chú thích:
(1) Baccux: thần rượu trong thần thoại La mã.
(2) Người Nga thường gộp người Áo với người Đức làm một (hai dân tộc này đều nói tiếng Đức)
(3) Thứ bài cổ, hoàn toàn dựa vào sự đỏ đen.